Dr Emrullah Güney
Sosyal Alanlar Eğitimi Profesörü
‘’ İsviçre merkezli Institute for Management Development (IMD) en çok beyin göçü alan ülkeleri sıraladı. 63 ülkenin yer aldığı çizelge, eğitim, çıraklık, staj, yabancı dil öğrenim etkinlikleri, yaşam kalitesi gibi ölçütler (kriterler) dikkate alınarak yapıldı. İsviçre, en parlak beyinleri çeken ülke oldu. Onu Danimarka ve Belçika izledi. Türkiye ise 53.sırada yer aldı.’’
Üstün beyin göçü...
Yoksul, gelişmemiş, az gelişmiş, geri bıraktırılmış ülkeler için erozyon demek.
İkinci Paylaşım Savaşı sonrasında Sovyetler Birliği yenginin , utkunun sonuçlarını tadmağa başlamıştı. Uydulaştırılmış ülkelerin binbir zorlukla yetişmiş beyinleri Moskova'da yeni yaşamlarına başlıyorlardı. 14 cumhuriyetin dışında Polonya'dan, Macaristan'dan, Çekoslovakya'dan, Romanya'dan, Bulgaristan'dan binlerce uzman Moskova'nın yolunu tutuyordu. En parlak beyinlerini yitiren, savaşta yıkıntılaşmış Avrupa ülkeleri Doğu Bloku, Demirperde gerisi ya da Peyk devletleri olarak 1945 sonrasında, ülkelerinin en çok gereksinim duyduğu bir dönemde anayurtlarını terkederek Moskova'da yaşamağa başlıyorlar, Kremlin'in buyruğuna girip, Stalin'e övgüler dizerek, her alanda emeklerini SSCB için tüketiyorlardı. Doğup büyüdükleri, meslek kazandıkları ülkeleriyle elbette ilgileniyorlardı ama, bu ilgi Kremlin'in sınırlaması ile belli bir noktaya kadardı. Moskova, tüm planlarını, uydu ülkelerin kalkınma atılımlarını o topraklardan gelmiş elemanların katılımıyla ve fakat kendi çıkarları doğrultusunda hazırlatıyordu. Çünkü Motherland Rusya Federal Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti idi.
Sosyalist yapılarına karşın yalnız iki Balkan ülkesi Moskova'nın uydusu olmayı reddetti: Tito yönetimindeki Yugoslavya ve Enver Hoca yönetimindeki Arnavutluk. Yugoslavya Moskova'dan yardım aldığı kadar Amerikan Marshall Planı'ndan da yararlandı. Arnavutluk ise önceleri Kremlin'in buyruklarına uygun hareket ederken, 1960 sonrasında Pekin'e bağlandı.
Moskova'nın kazancı ne idi ? Anaokulundan başlayarak üniversite sonrasına değin, uydu ülkelerde anadillerinden daha önemli olarak Rusca öğretilmeğe başlandı. 1940 doğumlular yoğun bir eğitimle Ruscayı öğrendiler ve eğitimlerinin her evresinde bunu değerlendirdiler. Eğitim izlenceleri de kolayca Moskova'dan gönderildiği biçimde uygulandı . Sonuçta 1960 sonrasında binlerce üniversite çıkışlı genç yeni bir yaşam kurmak için Moskoova'nın buyruğuna girdi.
ABD ile Soğuk Savaş başlamıştı. Uzayın fethinde ABD ile SSCB çekişiyordu. Endüstrileşmede yarış şiddetlenmişti. Moskova, özellikle en parlak beyinleri istihdam ediyordu.
- Nükleer fizikçiler atom bombası yanında hidrojen bombası üretiminde çalışanlar,
- Planlama uzmanları ,
- Toprak ve tarım , besin uzmanları,
- Tıp, eczacılık, veterinerlik alaında uzmanlar,
- Eğitim planlamacıları,
- Kentleşme uzmanları,
- Madencilik alanında uzmanlar...
Uydu ülkelerin üniversiteleri nitelikli elemanları Moskova'nın buyruğuna göre yetiştiriyordu. Savaş sonrasında, yıkıntılaşmış kentlerin onarımı Moskova'nın umurunda değildi, ama ABD karşısında uzay programları için elemana gereksinim duyuluyordu.
Moskova, SSCB'ni oluşturan 15 cumhuriyetin üstün beyin gücünden zaren yararlanıyordu. Fakat hiç masraf etmeden, emek vermeden Asya'nın ve Avrupa'nın uydu ülkelerinden gelen nitelikli elemanlarla ABD karşısında nükleer santrallar yapımında, atom silahları üretiminde büyük ilerleme kaydetmeğe başladı.
...................
ABD, 1945 sonrasında, üstün beyin gücünü çeken ülkelerin başında gelmektedir. Bütün anakaralardan binlerce, onbinlerce iyi yetişmiş uzman ABD'ye göçederek yeni bir yaşam düzeni kurmuşlardır.
ABD, neden uzman kazanmada ön sırada yer almaktadır.
Daha XIX. yüzyıl ortalarından başlayarak ABD, dünyanın bir çok ülkesinde İngilizce eğitim veren okullar, misyonerlerin etkinlik gösterdiği yurtlar, manastırlar açmıştır.
Ülkelerine bağlılıklarıyla ün kazanmış Japon uzmanlar, işgal altında yaşamaktansa, işgalcilerin yurduna göçederek ABD üniversitelerinde, araştırma enstitülerinde, akademilerde çalışmağa başlamışlardır.
ABD, yüzlerce üniversite için masraf etmeden, laboratuvarlar kurmadan sayısız elemanı, iyi yetişmiş üstün beyinleri ülkesine kazanmış olmaktadır.
Anakara Çin'i Mao'nun yönetimine girdikten sonra komünist rejimde yaşamak istemeyen binlerce uzman Formosa adasına kaçmış, kurulan Milliyetçi Çin ada devletinde (Taiwan) çalışmağa başlamışlardır. Ancak, ABD'nin koruması altındaki küçük ülkenin aydınları yoğun olarak ABD'ye göçetmişlerdir.Çünkü, ABD'nin gelbanasına ilgisiz kalma olanağı yoktur.
Japonya ve Formosa örneği yanında 1953 sonrasında Güney Kore'nin akademikleri, bilim adamları, uzmanları da ABD'nin yolunu tutmuştur. Oysa Kore yıkıntı durumundadır, savaşın ardından barış ilan edilmiş olsa da acılar sürmekte ve yetişmiş eleman gereksinmesi ülke tarihinin en ileri düzeyindedir. ABD'nin gelbanası her şeyi değiştirmektedir.
Filipinler de örnek olarak verilebilir. İspanya ve ABD işgalini yaşamış bu adalar ülkesinin aydınlarının iki dili de bilmesi Amerika'da iş bulup çalışmalarında kolaylık sağlamıştır.
ABD'nin koruması altındaki Güney Vietnam da göç konusunda sürpriz olmayan gelişmeler sergilemiştir. İkiye bölünmüş ülke tek bir yönetimde birleşmeden hemen önce binlerce aydın insan ABD'ye göç etmiştir.
Normandiya Çıkarması'ndan sonra, Avrupa'nın ABD tarafından kurtarılan ülkelerinden binlerce insan, uzman, akademik personel kendi halklarını yıkıntılar içinde bırakarak ABD'ye göç ederek yeni bir yaşam düzeni kurmuşlardır. Bu, Fransa, İtalya, Benelüks, Almanya, Avusturya için bir yıkım demekti. Uzmana en fazla gereksinim gösteren bu ülkeler bilim insanı erozyonuna uğramışlardır.
......................
SSCB dağıldıktan sonra, binlerce uzman, yeni rejimle uyum sağlayamadığından ABD'ye göç etmiştir. Moskova artık çekiciliğini yitirmiştir. Ayda 100 Ruble kazanan bir Nükleer Enerji uzmanına ABD kuruluşları 10 bin ABD doları aylık vermektedir. Sonuçta, eski Sovyet cumhuriyetleri ağır bir erozyonla verimsizleşmiş; kazançlı çıkan ABD olmuştur.
.......................
Göç bazen iki evreli olmaktadır. Eski Britanya kolonilerinden Birleşik Krallık'a göç eden Asya'nın, Afrika'nın en değerli uzmanları orada aradıklarını bulamayınca yeniden yollara düşerek ABD'ye göçetmektedir.
Eski Fransa sömürgelerinden de benzer bir göç olayı yaşanmaktadır. Örneğin Afrika'dan Fransa'ya göç eden, anadilinden daha iyi Fransızca bilen uzmanlar Paris'te aradıklarını bulamayınca yeni bir arayışa girmekte ve ABD'nin yolunu tutmaktadırlar.
Lübnan iç savaşı sırasında binlerce aydın, uzman Fransız ve Amerikan okullarında yetişmiş olanlar da göç ederek, ülkelerinden ayrılmışlardır.Lübnan'ın en çok uzmana gereksinim duyduğu bir dönemde, iyi yetişmiş insan gücünü yitirmiş olmaktadır.
......................
Doğu Almanya batı ile birleşince de benzer bir gelişme yaşanmıştır. Daha önce Sovyet yanlısı eğitimle uzman olmuş Almanlar Berlin yönetiminde aradıklarını bulamayınca ABD'ye göç etmişlerdir. Eski Doğu Alman üniversiteleri, doğan boşlukları kapatmakta zorlanmışlardır.
....................
IMD'nin sıralamasında neden İsviçre ön plana çıkmıştır ?
İsviçre eğitim düzeninde 4 ayrı dil değerlendirilmektedir. Fransızca, Almanca, İtalyanca ve Romanş dilleri okullarda öğretilmektedir. Bu ülkeye başka yerlerden göç edenler, bu dillerden birini bilmeleri halinde İsviçre, kolayca yurttaşlık hakkını (sınavla) vermektedir. Asya'nın , Afrika'nın az gelişmiş, geri bıraktırılmış ülkelerinden göç eden aydınlar, her alanda yetişmiş uzmanlar İsviçre'de yeni bir yaşam düzeni
kurabilmektedirler. Onlar, kendi ülkelerinde vermeleri gereken emeği, zaten gelişmiş bir ülke olan İsviçre'de vererek, uygulama olanağı bulmaktadırlar. Olan da yoksul ülkelere olmakta, geri kalmışlık zincirinden kurtulma olanağı yok edilmektedir.
Bu konuda neler olacağına dair bir görüş sahibi olmak için fütürolog olmağa gerek yoktur; üstün beyin göçü gelişmiş ülkelere doğru giderek artan bir ivmeyle sürecektir. ABD, İsviçre masraf etmeden, yüzlerce yeni üniversite kurmak yerine kolayca uzmanları, aydınları kazanacak; yoksul ülkeler iç savaşlarla yıkıntıya uğradığı kadar, bilim insanlarını da yitirerek daha ağır yıkımlara uğrayacaktır.
...................... Diyarbakır. 28 Kasım 2017