Kar yağışı ve buzlanma, trafik güvenliğini olumsuz yönde etkileyerek yoldan beklenen hizmet düzeyini büyük ölçüde düşürmektedir. Kar yağışı ve buzlanmanın etkili olduğu kesimlerde, yol ile taşıt tekerlekleri arasındaki sürtünmenin azalması, trafiğin normal seyrini zorlaştırmakta, can ve mal kayıplarının görüldüğü trafik kazalarına neden olmaktadır. Karayolunda seyir güvenliğinin sürekliliği ve beklenen hizmet düzeyinin sağlanması için, kış koşullarının etkili olduğu kesimlerde, kar ve buz kontrolü çalışmalarının yapılması gerekmektedir.
Kar kontrolü; gerekli görülen yerlere kar siperleri yapılması sayesinde karın yol platformunda birikmesinin engellenmesini / yağan karın makinalarla yol yüzeyinden mekanik olarak uzaklaştırılmasını içermektedir.
Buz kontrolü; buzlanma önleyici ve buzlanma giderici olarak ele alınmaktadır. Koruyucu bakım olan buzlanma önleyici kontrol; sıvı, katı veya ıslatılmış katı kimyasal maddelerin, buzlanmadan önce uygun zaman ve gerekli koşullarda, yol yüzeyine periyodik olarak uygulanmasıdır. Geleneksel buzlanma giderici kontrolde ise; buzlanma görüldükten sonra aynı kimyasal maddelerin aşındırıcılarla birlikte uygulanmasıdır.
Kar ve buz kontrolü alanında teknolojik uygulamalarda; yol yüzeyinin anlık durumu hakkında bilgi sahibi olmak, ne tür bir uygulama yapılması gerektiğine karar vermek açısından önemlidir. Yüzey sıcaklığı, nem durumu ve daha önce uygulanmış kimyasal maddelerin yoğunluk durumu algılayıcılarla tespit edilmektedir. Algılayıcılarla anlık sıcaklık değişimi izlenerek, yüzey sıcaklığı belirlenmekte ve kritik sıcaklık noktasının altına düşmeden uyarı yapılmaktadır. Bazı algılayıcılar iletkenlik ölçümleri yaparak, yüzey kimyasal konsantrasyonu ve eriyik donma noktası hakkında bilgi vererek, yapılacak uygulamaya karar verilmesine katkı sağlamaktadır.
Kuzey ülkelerinde oldukça yaygınlaşan, yollardaki hava durumu bilgi sistemleri, hava durumu ile ilgili veri toplayan, yol durumunu gözleyen sistemlerle, bunlara eşlik eden; haberleşme, analiz ve görüntüleme sağlayan birimleri içermektedir. Sistem; atmosferik / yol yüzeyi / yüzey altı algılayıcıları ile veri işlemcisi ve iletişim aygıtından oluşmaktadır. Algılayıcılardan gelen veriler atmosferik işlemciler kanalı ile merkezi işlemci birimine aktarılmaktadır. Termal haritalamayla da, kızılötesi algılayıcılar ile yol yüzeylerinin termal profili çıkarılmaktadır. Elde edilen tüm verilerle, karar vericiler en güncel hava ve yol durumu bilgilerine ulaşarak, alınması gereken tedbirleri belirlemektedir.
Buzlanma kontrolüyle ilgili geliştirilen sistemlerden birisi de dijital kontrollü sabit otomatik püskürtme sistemleridir. Bu sistem, acil durumda ulaşılması zor olan kesimlere ve çokça buzlanma görülen yerlere yapılmaktadır. Köprü üstü / köprü altı buzlanmaya karşı da benzer sistemler kurulmaktadır.
Karayollarında kış bakım çalışmalarının temel amacı, yoldan beklenen hizmet düzeyinin ve trafik güvenliğinin sağlanmasıdır. Karayolu ağındaki mevcut yollarda yeterli ve etkili bir kış bakım programı uygulanmadığı taktirde hizmet düzeylerinde çok önemli kayıplar oluşmakta ve en önemlisi can ve mal kayıplarının görüldüğü kazalar olmaktadır.
Son yıllarda geliştirilen bakım stratejisi, koruyucu bakım yaklaşımıdır. Bu yaklaşım, oluşabilecek olumsuz koşulların önceden belirli gözlem ve ölçümlere dayanarak tahmin edilmesi ve gereken önlemlerin zamanında alınması esasına dayanmaktadır. Buz kontrol çalışmalarında koruyucu bakım; buzlanma görüldükten sonra uygulanan geleneksel buzlanma giderici çalışmalara göre, daha yüksek hizmet düzeyi ve seyir güvenliği sağladığı için daha etkili ve ekonomik bir yaklaşımdır.
Günümüzde birçok ülke, buzlanmanın önlenmesi yaklaşımını benimsemiştir. Ülkemizde uygulanan ise, buzlanma görüldükten sonra, tuz ve aşındırıcı madde serilerek buzlanmanın giderilmesi yaklaşımıdır. Aslında iki yaklaşım arasında, kullanılan kimyasal maddeler açısından önemli bir fark yoktur. Önemli olan yol ve hava koşullarıyla ilgili verilerin toplanması, değerlendirilmesi, olası bir riskin önceden tahmin edilmesi ve doğru zamanda, gereken tedbirlerin alınmasıdır.
Veri toplanması ve değerlendirilmesi için geliştirilen hava ve yol durumu bilgi sistemleri kurulması ekstra mali kaynaklar gerektirmektedir. Ülkemizde veri toplanması ve değerlendirilmesi, meteorolojik gözlem ve ölçümlere dayanılarak yapılmaktadır. İlk aşamada buzlanmanın önlenmesi yaklaşımının benimsenmesi, teknolojik bilgi verisinden yoksun olsa da, buzlanma sonrası yapılması gereken çalışmaların güçlüğüne ve maliyetine oranla daha avantajlı olacaktır. Sonraki aşamada, bilgi sistemi teknolojik alt yapısının kurulması ile bu uygulamanın etkinliğini artacaktır.
Yıllanmış / eskimiş / ömrünü tamamlamış, alt yapıların yenilendiği ve güncellendiği İlimizde, kaza oranının yüksek olduğu, kritik noktalara bu düzenekler için altyapı kanallarının, şimdiden öngörülmesi uygun olacaktır.
Bu yazı hazırlanırken “Karayollarında Kış Bakımı (Prof. Dr. E. AĞAR, Araş. Gör. S. KUTLUHAN; İTÜ İnşaat Fakültesi Ulaştırma Ana Bilim Dalı)” adlı kaynaktan faydalanılmıştır.
Proje: Nevşehir’de Trafik Güvenliği
