Kışa hazırlık yapan vatandaşlar evlerinin önüne kurdukları ocakların üzerinde kazanlarla pekmez kaynatıyor. Nevşehir'de 15 çeşit üzümden yapılan "Kapadokya Pekmezi", yöreden elde edilen toprak ve Avanos'ta üretilen özel çanaklarda mayalanıyor.
Üzümlerin önce şırası çıkarılıyor, daha sonra evlerin önünde büyük kazanlarda kaynatılarak pekmez elde ediliyor. Ayaklara çizmeler giyilerek çiğnenen üzümlerin şıraları çıkartılıyor. Daha sonra köy evlerinin önüne yakılan ateş üzerine büyük kazanlar yerleştiriliyor ve kaynatılarak pekmez elde ediliyor.
Pekmezin nasıl elde edildiği konusunda bilgi de veren Sulusaraylı Kezzi Alay, “Köyümüzün verimli üzüm bağları var. Bu mevsimde bağ bozumu yapıyoruz, topladığımız üzümleri ve kasalarla evlerin önüne taşıyarak önce çiğneyerek şıralarını çıkarıyoruz. Bu şırayı kazanlarda topluyoruz.
Toplanan şırayı akşamdan çalma denilen olayla, kireç ve özel toprağı ile çalıp daha sonra alta çöken çökeltiyi atıp üzerindeki berrak şırayı alıyoruz ve daha sonra kazanlara alarak yakılan ateşler üzerine büyük pekmez kazanlarında kaynatarak pekmez elde ediyoruz” dedi.
Elde edilen pekmezlerin kaliteli ve bölgede aranan pekmez olduğunu ifade eden Aslan, çocukluğumuzda köydeki bütün aileler pekmez üretirdi, ancak bu günlerde çok az aile pekmez üretimi yapıyor. Biz ise büyüklerimizden öğrendiğimiz geleneği yaşatıyor ve çocuklarımıza öğretiyoruz dedi.
Üzüm bağlarıyla ünlü Nevşehir'in birçok ilçesinde pekmez üretimi yapılırken, her ilçenin de kendine özgü pekmez yapma yöntemleri bulunuyor. Bölgede, "Parmak Üzümü", "Dimrit", "Emir", "Çavuş Üzümü", "Buludu (Hevenklik)", "Göğcek", "Keten Gömlek", "Kara Burcu", "Beyaz Buzgulu", "Kurt Kuyruğu", "İsmailoğlu", "Kayseri Karası", "Şıradar", "Mis Üzümü" ve "Gül Üzümü" olmak üzere 15 çeşit üzüm yetiştirilirken bunların bir kısmından sirke, şarap, meyve suyu yapılıyor. Üzümlerin bir kısmından ise pekmez, "köfter", "pelver" ve "pestil" elde ediliyor.
Evet malum sonbahar aylarını yaşıyoruz şu günlerde. E buda demektir ki köylerimiz de tatlı bir koşuşturmaca yaşanır bu aylarda. Bunun adı pekmez kaynatmak. Pekmez kaynatma işlemi şöyle gerçekleşir bizim köyde kısaca: Elde avuç da olan pekmezlik üzümler bir güzel toplanır önce, daha sonra beyaz toprak bulunur. Üzümün suyu çıkartılırken üzümün içine koyulur(bilmeyenler için) Toplanan üzümlerin suyu; bizim köydeki usulüne göre suyu çıkartılır.Elde edilen üzüm suyu büyük bir kazanda kaynatılır ve kaynatıldıktan sonra süzülür. neyi süzülüyor derseniz tabiî ki de başta içine attığımız toprak. Neyse süzülen su, pekmez kaynatmaya hazır hale gelmiştir artık.Tekrar süzdüğümüz bu suyu genişçe bir kap konularak pekmez oluncaya kadar kaynatılır. Eh pekmez piştiğine göre köpüğünü yememek de olmaz demi hemen pişen pekmez bir leğene alınır ardından bir iki de savruldumu da köpük de hazır olur.
