İLGİNÇ BİR NİĞDE MİLLETVEKİLİ AVRAM GALANTİ

Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ

AvramGalanti ya da nüfusta ilk adıyla Abraham Galante , 4Ocak 1873 tarihinde o zaman bir köy olan Bodrum’da dünyaya geldi. Yahudi asıllı Türk eğitimci, tarihçi,siyaset adamı ve ciddi bir Türk milliyetçisidir. 1934 yılında yürürlüğe giren Soyadı Kanunu ile “Bodrumlu” soyadını almıştır.“XVI. yüzyıldan beri ünlü hahamlar yetiştiren bir aileye mensuptur. Babası, Osmanlı Devleti’ne kırk yıl kadar hizmet veren MişonGalanti Efendi, annesi Rodos’un Kadron ailesinden Coya Hanım’dır. Yahudi geleneğine uygun olarak altı yaşında iken Bodrum’da ilkokula başladı ve öncelikle İbranice’nin esaslarını öğrendi. Dokuz yaşında, daha geniş bir Yahudi cemaatine ve daha iyi eğitim olanaklarına sahip bulunan Rodos’a gönderildi. 1887’de ilkokulu bitirdikten sonra Bodrum Rüşdiyesi’ne(ortaokul)ve ardından İzmir İdadisi’ne(lise)devam etti; mezun olduğunda İbranice, Türkçe, Arapça ve Farsça’nın yanında Fransızca’yı da öğrenmiştir”(Rıfat N. Bali, TDV İslam Ansiklopedisi). Yahudilerle ilgili çalışmalar yapmak üzere yurt dışında değişik ülkelere görevlendirilmiştir. Ancak kendisi ülkemize hizmet etmeyi tercih etmiştir.

Rodos’u beş yıl önce ziyaret etmiştim. Rum taksici şurada “Türk mezarlığı” var dedi. Gittiğimde mezar taşlarında Yahudi isimleriyle karşılaşmıştım. Türk ismine rastlayamamıştım. Meğerse Osmanlı Devleti Rodos vergilerini toplamak üzere bir Yahudi aileyi görevlendirmişti. O yıllarda Rodos’ta ciddi bir Yahudi varlığı söz konusudur.

1968 Yılında Nevşehir Valiliği tarafından yayınlanan il yıllığında Nevşehir’i temsil eden milletvekili olarak yer almaktadır. Oysa o yıllarda Nevşehir,Niğde ilinin bir ilçesidir. Avram Galanti,1915 ile 1933 yılları arasında Darülfünun'da( O zamanki üniversite) eğitimci ve profesör olarak çalışmıştır.

Rodos'ta öğretmenlik ve adalardaki Yahudi ve Türk okullarında maarif müfettişliği de yapan Galati daha sonra, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katılmış ve cemiyetin aktif ve ileri gelen elemanlarından biri olmuştur. Cumhuriyetle birlikte kültürel devamlılığı savunmuş ve Harf ve Dil Devrimlerine karşı çıktığı için üniversite kadrosunun dışında kalmıştır. Cumhuriyet dönemi yöneticileri ile uyum içinde olmamıştır.

Galanti, aynı zamanda yabancı dilde eğitime karşı çıkanların da öncüsüdür. Galanti, bu konuda yazdıkları bağlamında yabancı dilde eğitimi ilk eleştiren ve karşı çıkan kişi olarak bilinir.Döneminde önemli fikir ayrılıklarından biri de Latin harflerine muhalif olmasıdır.Türkiye Yahudilerinden Moiz Tekinalp Kemalizm’i savunurken, Prof. AvramGalanti tarihi kültürle ilişki kopar endişesiyle harf devrimini eleştirmişti”(Taha Akyol, 18.05.2018 Hürriyet Gazetesi).

İlginç bir tez olarak da; Türkiye Musevilerinin Türkleşmesini de savunmuştur. Sadece bu tezi ilginç değil kuşkusuz Türk Dil Devrimine de karşı çıkmış, Arabi harflerin gelişmemize engel olmadığını savunmuştur. 1928 yılında yayınladığı “Vatandaş Türkçe Konuş” ismini taşıyan kitabı ise Türkçe dışında kullanılan dillere tepki olarak yayınlanmıştır. Fransızca yayınlanmış Türkiye’yi ve Fatih Sultan Mehmet’i anlatan kitapları bulunmaktadır. “Galanti, İttihat ve Terakki döneminde de, cumhuriyetin ilk yıllarında da Türk ulusçuluğunun savunucusu olmuş, bu ideoloji çerçevesinde eserler vermiştir. Galanti’ye göre ulus olmanın temel dayanağı, ortak dildir”(Aytül Tamer, 20.02.2008 Şalom Gazetesi) Bu dilde Türkçe olmalıdır.

Bodrum Tarihi, Ankara Tarihi, Niğde ve Bor Tarihi alanında ilk sayılabilecek eserler arasındadır. Türkler ile Yahudiler arasındaki benzerlikler ve farklılıkları vurgulayıp analiz eden eserler yayınlamıştır. Doğduğu Bodrum’u, Milletvekili olarak temsil ettiği Niğde’yi ve Milletvekili olarak yaşadığı Ankara’yı ihmal etmemiş bu üç kentin tarihini yazmıştır.

1944-46 yıllarında T.B.M.M. 7. Dönem Bağımsız Niğde milletvekilliği yapmıştır. TBMM’ de görev yapan milletvekillerinden en çok eseri olanlar arasındadır. Nedense kendisi Niğde Milletvekili olmasına rağmen, çoğunlukla Nevşehir’i temsilen Niğde milletvekili olduğuna dair yazılara rastlanmaktadır. Niğde’nin AvramGalanti’nin dışında ikinci bir Yahudi kökenli milletvekili daha vardır Abravaya Marmaralı (1935-1943 dönemi).

1946 seçimlerinden sonra milletvekilliği sona ermiş siyasal yaşamını sonlandıran Galanti, Ankara’dan İstanbul’a dönerek Kınalıada’ya yerleşmiştir.AvramGalanti, uzun süren rahatsızlığı sebebiyle son yıllarını Balat Or-Ahayim Yahudi Hastanesi’nde geçirdi. 8 Ağustos 1961’de vefat etti. Mezarı Arnavutköy Musevî Kabristanı’ndadır.

Kendisi Türkçe ve Türk dostu(hatta Türk Milliyetçisi olarak bilinir) bir Yahudi olarak yaşama veda etmiştir. Geride bıraktığı değerleri eserleri için kendisine minnet ve şükran borçluyuz.

Başlıca Eserleri

-Deuxnouveauxdocuments sur Dona GracieNassy (Paris, 1913)

-Türkçede Arabi ve Latin harfleri ve imla meseleleri (İstanbul, 1925)

-Küçük Türk tetebbuları (İstanbul, 1925)

-Hamurabi Kanunu (İstanbul, 1925)

-Arabi harfleri terakkimize mani değildir (İstanbul, 1927)

-Vatandaş, Türkçe konuş! (İstanbul, 1928)

-Hitit kanunu (İstanbul, 1931)

-DocumentsOfficielsTurcsConcernantlesJuifs de TurquieRecueil de 114 lois, reglements, firmans, berats, ordres et decisions de tribunaux (İstanbul, 1931)

-Turcs et Juifs. EtudeHistoriquePolitique (İstanbul, 1932)

-Asur kanunları (İstanbul, 1933)

-Nouveauxdocuments sur Sabbetai Sevi (İstanbul, 1935)

-LesSynagoguesd'Istanbul (İstanbul, 1937)

-MedecinsJuifsau Service de la Turquie (İstanbul, 1938)

-LesJuifs de ConstantinoplesousByzance (İstanbul, 1940)

-Un ferman concernant le cimetiereJuifd'Uskudar (İstanbul, 1940)

-HistoiredesJuifsd'Istanbul, depuis la prise de cette ville en 1453 par Fatih Mehmed II, jusqu a nosjours (1. cilt) (İstanbul, 1941)

-Appendice a l'OuvrageDocumentsOfficielsTurcsconcernantlesJuifs de Turquie (İstanbul, 1941)

-HistoiredesJuifsd'Istanbul, depuis la prise de cette ville en 1453 par Fatih Mehmed II, jusqu a nosjours (2. cilt) (İstanbul, 1942)

-Bodrum Tarihi (İstanbul, 1945)

-Türkler ve Yahudiler (İstanbul, 1947)

-En 1804 un incendiedetruisitonzesynagogues a Haskeuy (İstanbul, 1948)

-Appendice a l'HistoiredesJuifsd'Anatolie (İstanbul, 1948)

-Ankara Tarihi (Tan Matbaası, 1950)

-Niğde ve Bor Tarihi (Tan Matbaası, 1951)

-Encore un nouveaurecueil de documentsconcernantl'histoiredesJuifs de Turquie - Etudesscientifiques (İstanbul, 1953)

-Türkler ve Yahudiler Eserlerime Ek (İstanbul, 1954)

-Cinquiemerecueil de documentsconcernantlesJuifs de Turquie, DiverssujetsJuifs (İstanbul, 1955)

-HistoiredesJuifs de Turquie, 9 cilt (İstanbul, 1986)

-Bodrum tarihi (BOSAV Yayınları, 1996)

-Türklük incelemeleri (Yeditepe Yayınevi, Mayıs 2005)

Yararlanılan kaynaklar;

-TDV; İslam Ansiklopedisi,

-Wikipedia-

-TBMM Albümü