Gazanı ilânı goruh ortıya, ilkin elerik zârayı. Yıharıh temiz bi bohca sererik üstüne cıharrıh zârayı. Sona ilânı tandırın üsdüne goruh. Saçmasını öne dokerik suyu da bolca gonur. Altını yaharıh gendi başına gaynayı gaynayı bişer. Noriyon diyene "bulgur gaynatıyoh" dirik. O iyice gaynayıncah şahır şahır gaynayıncah. Bi denenin içine bahacân hiç biyazı galmazsa çıkaracaan itaayı saplı tası elimize alırıh sufrayı sererik ilânlerinen ciharırıh damları süpürürük dama cıharır sererik. ondan gelli bulguru dinge götürürük dingi bir gözel silerik daşları temizlerik . Dingin daşı bulguru döne döne îce piricin gabından soyulduu gibi soyar. yiniden sererik ondan gilli savırırıh sonra sininin üstüne dokerik, ayıtlarıh gorüyonmu neadar işi var bulgur dir geçeller. Otururuh elerik çekilenden soona eledimizi ilâne yığarıh. düğülcüğünü başka ilaane yığarıh altının bi unu olur, onu da bi ayrı elerik. Kuplerimizi temiz bi bezinen ice bi silerih ondan gilli bohcayınan içine üvidiveririk üstünede çöreotu atarıh bereket olsun diyi azına ağız baanı goruh gapaanıda gapadırıh. "Allah ağaz dadıynan gule gule yedirsin." derik...
Yapımı çok zahmetli olmasına rağmen el yapımı olduğu için markette satılandan daha lezzetli olan bulgur kaynatma Nevşehir'de devam eden bir gelenek.
Manicenin Amcası
Nevşehir'de kancası
Burada tarih yatıyor
İşte Peri Bacası…
Cıvınmadan anlatsak
Güzel şehre bir baksak
Önce gezip görerek
Yemeklerinden tatsak…
Ey hürüdü hürüdü
Dağı duman bürüdü
Manici başı şimdi
Nevşehir'e yürüdü…
İnci mercan dizerim
Şehir şehir gezerim
Dağ, ova, taş demeden
Ökçem ile ezerim…
Algördülük olmasın
Carı carı gidelim
Mevla'mız göfer versin
Manileri dizelim…
Hoşalırız bu işten
Güldürdük navrakları
Şiveden birkaç örnek
Nevşehir toprakları…
Ortaçağ ve yeniçağ
Nissa veya Muşkara
Nevşehir en son adı
Bunu Farsça da ara
Selçuklu' dan bir kale
Sadrazam'dan külliye
İki yüz yıllık eser
Kara cami Minare…
Erciyes, Hasan dağı
Güllü dağ birer volkan
Jeolojik bir sonuç
Oluşmuş Kapadokya’m…
İlçe bir tarih şehri
Tam gezip görme yeri
Hem tarih hem doğası
Mistik Peri Bacası…
Bunlar anlatılamaz
Görmeden inanılmaz
Kıymetini bilmezsek
Bu tarih burada durmaz…
İlk adımız Tobada
sonra olmuş Dobada
Humuslu toprağıyla
Acıgöl İlçem burada…
Çömlekçilik, bağcılık
Antik adı Venessa
Seramik burada sanat
Hoş geldin Avanos'a…
Melegobi eski ad
Yetmiş metrelik kuyu
İçmek için bir suyu
Şimdiki Derinkuyu…
Göremezseniz olmaz
Adına aldanmayın
Bu İlçe de bir servet
Göreme' ye uğrayın…
Volkanik devirlerden
Erciyes Hasan dağı
Bölgenin ortasında
Göreme Milli parkı..
Şarap yapım yerleri
Keşişler hücreleri
Açık havada görün
Tarihten müzeleri
Antik adı Zoropassos
Eski adı Arapsun
Aziz Jean Kilise
Vardık mı Gülşehir'e?
Osmanlı Sadrazamı
Seyit Mehmet Vezirle
Donatılmış bu ilçe
Çeşme, cami, külliye…
Türkmen gücü bir lider
Hacı Bektaş erenler
Bektaşi’den ad almış
Ona bağlı Türkmenler.
Dağılan aleviler
Onunla yönlendiler
Anadolu'ya gelip
Onlara oldu lider…
Yeniçerinin piri
Hacı Bektaş-ı Veli
Hem bir din adamıymış
Hem ünlü bir siyasi…
Devşirme Hıristiyan
Osmanlı'nın ordusu
Bektaş-i düşüncesi
Eğitim de olgusu…
Yeniçeri törenler
Törenlerde bir dua
Demine devranına
Hu hu dermiş askerler…
Horasan erenleri
Hacı Bektaş-ı Veli
Sulucakarahöyük
Bektaşi'nin ilçesi…
Ömrünü tamamlamış
Bu güzel İlçemiz de
Adını ondan almış
Hacı Bektaş-ı İlçe…
Küçük küçük kaleler
Yeraltında kentler
Kaymaklı İlçemizde
Köylerden tarih eser…
Eskiden Hamamorta
Yeni adı Kozaklı
Bir kaplıca İlçesi
Ondan hamamdı adı…
Eski şirin İlçemiz
Bir mesire yerimiz
Yöresi Kapadokya
Adı Mustafa Paşa…
En yüksek yerleşimi
Uçhisar' ın yöresi
Tüm bölgeye hâkimdir
Uçhisar'ın kalesi…
Kayalar oyularak
Yapılan mezarları
Kale içinde gizli
Bilinmeyen yolları…
Ürgüp'e bir bakalım
Erezyonun sonucu
Peribacalarında
Peyzajına şaşalım…
Şanslılar Ürgüplüler
Osmanlı zamanda
Yaptırılmış çeşmeler
Kitabeler, şiirler…
Hem doğal hem tarihi
Yörenin üç vadisi
Keşlik ile Pancarlık
Son vadisi Üzengi…
Rumca bir kitabeyle
Tarihten başka eser
Yapımı Rum zamanı
Ürgüp' de Rum hamamı…
Görülesi bir şehir
İl ve ilçeleriyle
Gezdik, gördük, dolaştık
Tanış yemekleriyle…
İnce bulgurun tadı
Burada düğüdür adı
Çorbanın kralıdır
Adı düğü çorbası…
Biz de kuru fasulye
Pişirilir çömlekte
Ağpakla derler buna
Gitmez mi hiç hoşuna?
Soğan ve koyun eti
Yine yemek çömlekli
Fasulye gibi pişer
Güzel nohutlu yahni…
Patates ile bulgur
Küçük köfte yoğrulur
Bol yağda kızartılır
Yemeğin adı dıvıl…
Oyun ayva içini
Düğü, kıyma doldurun
Pişerken pekmez koyun
Ayva dolmayla doyun…
Salça, soğan, tere yağ
İçine biraz yarma
Çömlek de pişirilir
Buna gendime denir…
Parça et, pekmez, kıyma
Kayısıyı doldurma
İster al ister alma
Bu da kayısı dolma..
Burada da geldik sona
Tarihe selam ola
Biz yine koyulalım
Mola vermeden yola...
MEHMET FİKRET ÜNALAN
Abari – barı : şaşma yada şaşıp kalmak
Arınlamak : hedef almak
Akınlamak : sevdalanmak
Alamaç : alev
Ağpakla :kuru fasulye
Alaşa :bir sözü hemen yayan
Apılamak : koşup zıplayarak gelmek
Bükleç : viraj
Boyak : bet, beniz
Bişirmek : yufka pişirmeye yarayan uzun değnek
Bert elmek : sertleşmek
Bastırak : kapının arkasına konulan değnek
Badak : sakarlık yapan kişi
Bıldır :geçen yıl
Carı : hızlı
çılgısız : şımarık
cılga : patika yol
cıvgın : ağacın taze sürgünü
cıvınmak : ciddiyetten uzaklaşmak
cavrak : konuşkan
çeltek : çoban yamağı
çatılmak : yoktan bela olmak
çiğrimek- çiğsinmek :tiksinmek
damgalamak : lafını ağzına koymak
dulun : saçın yüze doğru uzantısı
duluk: çene
ditmek- didelemek : tifsitmek
endek : aşağı, adi, bayağı
ertişmek : bir işi çabucak yapmamak
eğimtili : yetenekli
algördülük : göstermelik
eftiklenmek : sıkıntı basması, sıkıntılanmak
gede : cimri, kıyımsız
gedelenmek : çıkarı için ufak fırsatları bile kaçırmamak.
Gömük : batak
Gerikmek : şişmek, dolmak
Göfer : güç, kuvvet
Görgün : gür
He zaar :herhalde-Belki
Horavlamak : yabancılamak.
Hömermek : dikleşmek, kavgaya hazırlanmak.
Hongumak : yakışşıksız gülmek
Hoşalmak : hoşuna gidecek bir işten zevk almak.
Iğranmak : hafif hafif sallanarak yürümek.
Ildırdamak : hafif hafif yanmak.
Ilımak : hoşa giden iş yada insan karşısında gevşemek.
Işkın : ağacın tabanından fışkıran sürgün.
Iğşalamak : sallamak
İdişmek : dedikodu etmek
İlaan :leğen
İssilmek : kaba bir şeyin oturulunca aşağı inmesi
İstetmek : kirişi kırmak, kaçmak
İssik : kabalığı gitmiş
Koğşak : yumuşak
Kumasınmak : istememek
Kötelemek : atmak, fırlatmak
Kırmızı :domates
Kısmık : cimri, kıyımsız
Kötülemek : zayıflamak, incelip süzülmek
Koygun : koyulaşmış
Mertlemek : atlamak
Mudara : boynu eğri olan
Mitirdemek : seke seke yürümek.
Navrak : surat
Nörüyon : ne yapıyorsun
Oturak : zamanında yürüyemeyen
Ocutmak : tahriş etmek
Özemek : çarpmak
Öğünsümek : bir işi zamanında yapmaya çalışmak
Öğürleşmek : birine alışmak
Örülmek : üstünü başını yolacak biçimde dövüşmek
Palazımak : koşup gelmek
Parsımak : ezilmek
Parpulamak : azarlamak
Sövkenmek : yığılmak
Salım : nezle
Sıracalı :hastalıklı
Söyretmek : alay etmek
Sumsalamak : toslamak
şak : parça
şaklamak : parçalamak
şiklet : surat
şerpere : cıvık
şirlez : cıvık çamur
tokurur : evinden hırsızlık yapan
toku : kısa boylu
tıskalı : hastalıklı
tosuldak : kolay soluk alamayan
tingirdek : çabuk kızan
uyuntu : gittiği yerden gelmeyen
uylaşmak : bir işin üzerine çok düşmek
uçunmak : pişman olmak
utlanmak : saygısızlık yapmamak için tetikte beklemek
yiğni : hafif
yipelemek : aksayarak yürümek
yüğrük : hızlı
yilpikli : öksürüklü
zat : çok, gittikçe artan
Prof. Dr. Zeynep Kormaz Nevşehir Dil ve Yöresi Ağızları
