SARILAR AŞİRETİ VE NEVŞEHİR BÖLGESİ İSKANLARI
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Sarılı/Sarılar Aşireti Dulkadir ve Bozulus Türkmenlerinden ayrılarak Danişmendliler içine katılmıştır. Aşiret Mardin ve Nusaybin bölgesini terk ederek İç Anadolu'ya gelmiştir. Osmanlı Tapu kayıtlarında Sarulu, Sarular, Sarılı,Sarılar adıyla söz konusu bölgelerde ve aşiretin dağıldığı diğer yerlerde Sarılar yerleşimleri (Gaziantep Sarılar,Antalya-Hatay-Tekirdağ-Ankara Nallıhan-Ankara-Kazan-Maraş-Hakkari-Mardin-Urfa-Akhisar-Amasya-İzmir Tire ve Kemalpaşa-Göynük-Nevşehir Sarılar Köyü olmak üzere) 19 tane Sarılar köyü mevcuttur.
Danişmentli Türkmenleri bir çok farklı aşiretten oluşmaktadır. Bunlardan bir tanesi de Sarılar Aşiretidir. Bu aşiret Anadolu'nun bir çok yerinde dağınık halde bulunmaktadır. Aşiret unsurlarının bazıları Ege Bölgesinde 18.Yüzyılda Dinar Çölovası bölgesinde kurulan Danişmendli Nahiyesinde iskan edilmiş, diğer bazı unsurları ise Saruhan, Kütahya bölgesindedir. Aşiretin 19. yüzyıl ortalarında iskan edildiği yerlerden birisi İzmir Kemalpaşa-Parsa ve Tire'dir.
Damat İbrahim Paşa’nın Nevşehir ve çevresini geliştirmesinden etkilenen Silahtar KaravezirSeyyid Mehmet Paşa’da o zamanki adıyla Arapsun ve çevresine Türkmen aşiretlerini yerleştirme çabası içine girmiştir.
Araştırmacı Tufan Gündüz tespitlerine göre Sarılar aşireti konar göçer bir aşirettir.Sarılar Cemaati veya Aşireti, SilahdarKaravezirSeyyidMehmed Paşa tarafından Arabsun(Gülşehir) kazasına 1781 tarihinde iskân edilmiştir.
KaravezirSeyyid Mehmet Paşa tarafından o zamanki adıyla Arabsun’a yerleştirilen Sarılar Cemaati, daha sonraki yıllarda bölgede kendi adlarını verdikleri köy kurmuşlardır. II. Mahmut zamanında yapılan nüfus sayımlarında Sarılar Aşiretine de yer verilmiştir. Bu aşiret, bölgede konar göçer halde 70 hane ve 144 nefer olarak tespit edilmiştir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında ise Sarılar KöyüArabsun Kazası içinde Aksaray Vilayeti’ne bağlanmıştır. Bir süre Kırşehir’e bağlı kalan Sarılar, daha sonra köy, 1932’de alınan kararlaNevşehir’in Avanos ilçesine dâhil edilmiştir. Sarılar köyü 1967 yılında belediyelik olmuştur. Nüfusun 2.000 in altına düşmesi sebebiyle de 2014 yılında tekrar köy statüsüne dönüştürülmüştür.
Av. Ali İhsan Açıkgöz’e göre KaravezirSeyyid Mehmet Paşa sadece,Sarılar değil, Karacakurt, deliler ve Kayı aşireti mensuplarını da Gülşehir bölgesine yerleştirmiştir.
Sarılar Kasabanın nüfusu 2000 yılı nüfus sayımına göre 3749 olarak tespit edilmiştir.Sarılar Kasabasının tanıtımını yapmak ve sosyal dayanışmayı sağlamak amacıyla önce Ankara’da sonrada Almanya’nın Frankfurt şehrinde olmak üzere 2 adet Nevşehir ili, Avanos ilçesi, Sarılar Kasabası Kültür ve Yardımlaşma Derneği faaliyet göstermektedir.
Avanos'un Sarılar kasabası yakınlarındaki ZankHöyük'te yapılan arkeolojik kazılarda Tunç Çağı'ndan Geç Roma Dönemi'ne kadar değişik kültürlere ait kalıntılar açığa çıkarılmıştır. Böylece bölgenin eski çağlardan beri bir yerleşim alanı olduğu anlaşılmaktadır.
Osmanlı döneminde çoğu yerleşim yerlerine cemaat ve aşiret adlarının verildiği bilinmektedir. Sarılar Köyü’ne adını veren Sarılar aşiretidir.
Yararlanılan Kaynaklar
-Cihat Aydoğmuş ; 16.YY da Safevi Devleti’nde Etkili Olan Dört Türk Aşireti, TheJournal Of AcademicSoicialScienceStudies, 2012
-Necati Çetin, Tire Sarılar Köyü, 21.12.2017
-Fatih Abanoz, Bozulus Türkmenlerinden Sarılar Aşireti ve XVIII Yüzyılda Nevşehir’e İskanları, HBV Üniversitesi, SBE Dergisi, Sy,2,2019
-Ali İhsan Açıkgöz, Geçmişten Günümüze Gülşehir, 2007.
-TDV Ansiklopedisi,
-Wikipedia
