TEKİRDAĞ’IN TÜRKÇENİN SÖZ VARLIĞINA KATKILARI
1948 yılında Tekirdağ’da doğan Erman Artun, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdikten sonra öğretmen olarak yurt içi ve Balkan kentlerinde görev yapmış; sürekli söz, sözcük derlemiş, makaleler yazmış ve kitaplar hazırlamıştır. Çukurova Üniversitesi’nde profesör olmuş, emekli olduktan sonra da Kanuni Üniversitesi İnsani Bilimler Fakültesi Dekanlığına getirilmiştir. 10 Şubat 2016 günü yürek durması sonucu aramızdan ayrılmıştır.
Erman Artun’un Tekirdağ Folklor Araştırması adlı betiği Trakya’nın Marmara Denizi kıyısındaki bu beldesini, yöresini birçok yönüyle işleyen bir yapıt… Masallar, fıkralar, maniler, bilmeceler, alkış ve ilençler, destanlar, adet ve merasimler, köy eğlenceleri, bayram adetleri, batıl inançlar, halk baytarlığı gibi konular ayrıntılarıyla ele alınmış, çok sayıda fotoğraf kullanılmıştır.
Bu yazımızda biz, yapıtın sözlük bölümünü tarayarak , günümüzde yer yer unutulmuş, kullanılmayan sözleri , karşılıklarıyla verme çabasına girdik.
Prof Dr Erman Artun’a doğup büyüdüğü diyarın söz varlığını unutulmaktan kurtardığı için bin saygı, bin şükran…
……………………….
Aba. Abla.
Aca. Amca, emmi.
Acı. Ağabey.
Acıkın. Azıcık.
Aksıvata. Alışveriş.
Aklık. Pudra.
Alayı. Hepsi.
Algı. Gelir.
Andık. Tarla sınırı.
Ansırmak. Aksırmak.
Aşrı. Sıla, gurbet.
Ayrıç. Parça.
Ayazlanmak. Soğukta kalmak.
Ayazma. Su kaynağı.
Bacalık. Ocak.
Badi. Ördek.
Balkan. Dağlık yer, ormanlık.
Banmak. Ekmeği batırmak.
Batık. Çamurlu.
Belemek. Kundaklamak.
Benevrek. Kara don.
Bezaz. Basmacı.
Bilişik. Tanıdık.
Bir sağnak. Bir an.
Bitevi. Bütün.
Butuç. Boduç.
Beşbıyık. Muşmula.
Büvelek. Eşek arısı.
Burdan ilik. Buradan itibaren.
Bürümcek. Kumaş.
Camız. Manda.
Cibre. Üzüm posası.
Cıvga. Sivri boynuzlu hayvan.
Caymak. Vazgeçmek.
Çalım. Eda, kurum.
Çalmar. Koyunun yattığı yer.
Çerkel. Sabanın çamurunu kazıma aygıtı.
Çalık. Hasta meyve.
Çantı. Bina saçağı.
Çatak. Dere kenarı, çalılık.
Çavale. Küçük küfe.
Çinga. Maşrapa.
Çilenti. Hafif yağmur.
Çipil. Gözü sayrı olan.
Cucu. Piliç.
Cunga. Bardak.
Dal. Nakış.dımzırmak. dallanmak.
Dedem bileziği. Gökkuşağı.
Devrisi. Ertesi.
Didmek. Yün parçalamak.
Dilmek. Bölmek.
Döşeme. Şilte.
Dudu. Hanım.
Dumanlık. Sisli hava.
Düzünmek. Süslemek.
Encek. Köpek yavrusu.
Enser. Çivi.
Eşek anırtan. Yeşilbaş kertenkele.
Farı. Yorulmak.
Fike. Düğüne çağıran kişi.
Fışkın. Kamçı yerine kullanılan dal.
Gengel. Dikenli bitki.
Geze. Davet.
Gıdı. Gerdan.
Gılabadan. İpek cinsi.
Güvem. Kır çiçeği.
Güvez. Vişneçürüğü rengi.
Goldur.Guli. Hindi.
Gözer. Elek.
Hamata. Küçük tavuk.
Haydamak. Araba sürmek.
Haşlamak. Aşılamak, çiçek yetiştirmek.
Hinge. Yenge.
Hobat. Hantal.
Horanta. Ev içindeki kalabalık.
Iraklı. Uzakta.
Irgalamak. Sallamak.
Isıran. Düz kürek.
Istapan. Yabanıl hardal.
Işı. Gün doğması.
İçirik. Eski elbise. Kırpıntı.
İçlik. İçe giyilen gömlek.
İlenmek. İlenç, kargışlamak.
İsla. Güzel.
İsnilika. Ardıç.
İşok. Sayrı.
Karamca. Karınca.
Kada. Cam bardak.
Karyoka. Ayakkabı, pabuç.
Kakaç. Pis, kirli.
Kalle. Lahana yemeği.
Kerata. Kulplu su bardağı.
Kaşkaval. Kaşar peyniri.
Kavız. İçi boş başak.
Keleme. Sürülmemiş toprak.
Kertenek. Raf, minder.
Kılpranga. Şık giyinen kimse.
Kızan. Çocuk.
Kısırganmak. Esirgemek.
Kısma. Kan alınarak iyileştirilen sayrılık.
Kınnı kınnı. Çalımlı çalımlı.
Kırlatmak. Uzaklaştırmak.
Kişnemek. Gülmek.
Kapina. Bir bitki.
Koltuk. Bağ asması sürgünü.
Kota. Manda yavrusu.
Kotar. Davarın yattığı yer.
Kopil. Çocuk.
Kantaron. Bir bitki.
Kozak. Yumak.
Kubur. Hela çukuru, yapma tabanca.
Kukumav, kukubek. Baykuş.
Kukurik. Yerfıstığı.
Kumpir. Patates.
Kustiriçka. Kertenkele.
Kören. Kızılcık.
Küvermek. Bırakmak.
Lalin. Takunya.
Latka. Küp.
Maçis. Yemeği yapılan kır otu.
Marya. Kart koyun.
Matan. Ayran.
Mayıs. Hayvan dışkısı.
Mayfoş. Kendinden geçmek.
Merdin merdin. Şırıl şırıl.
Meçi. İmece.
Memişane. Hela.
Mertek. Sırık.
Musandıra. Yüklük üstü.
Mıdırdanmak. Söylenmek.
Mutun. Yayık.
Nakere. Yok yere.
Naştırpa. Su kabı.
Nefer. Küçük üzüm salkımı.
Nodul. Kaba insan. İğneli , ucu çivili sopa.
Onmak. Daha iyi duruma gelmek.
Onuştan. Onun için.
Öreke. İplik işleme aygıtı.
Örfene. Toplantı.
Pale. Çocuk, köpek yavrusu.
Paldum. Semeri bağlayan kuşak.
Porta. Avlu kapısı.
Panez. El.
Pangallık. Çalılık.
Peçenka. Mısır koçanı.
Paçka. Fırınlı soba.
Pelik. Saç örgüsü. Belik.
Penter. Testi.
Pirgaç. Dokuma kumaş.
Pirla. Sıpa.
Pipi. Hindi yavrusu.
Podurdak. Motosiklet.
Pompir. Papatya.
Porda. Yüksek ve geniş avlu kapısı.
Poy. Sarı biber.
Püsür. Üşenik, düzensiz, dağınık.
Sardırmak. Alay etmek.
Samsa. Bir parça.
Sarpalamak. Bir işin karışması.
Serencam. Başa gelen.
Sergen. Raf.
Sıpıtmak. Savurup atmak.
Suvat. Hayvanların su içme, dinlenme yeri.
Sipsi. Sigara ağızlığı.
Sipsi. Düdük.
Sıklet. İç sıkıntısı.
Sistira. Düz kürek.
Somak. Burun.
Söven. Sırık.
Süsmek. Tos vurmak.
Süvendere. Avlu kazığı.
Şamadanlık. Aydınlık.
Şami. Tülbent. Çenber.
Şavk. Parıltı.
Şeri. Arkadaş.
Şıla. Işıldamak, parlamak.
Şıpıdık. Terlik.
Şimcikin. Şimdi.
Şinşirik. Şimşek.
Taka. Araba.
Takaza etmek. Sitem etmek.
Taklaşmak. Takılmak.
Talika. Yaylı at arabası.
Taraklık. Sık ağaçlıklı koru.
Ters. Gübre, dışkı.
Tetik. Atik.
Tezek. Sürülmüş toprak parçası.
Tete. Teyze.
Tırım tırım. Her yanı aramak.
Tire. Bir toprak türü.
Tokurcun. Buğday demedi.
Tokurdanmak. Söylenmek.
Topka. Hamur pazısı.
Tuman. Don.
Tutunmak. Sataşmak.
Tüvermek. İttirmek.
Ulam. Uğultulu akış.
Umaç. Hamur çorbası.
Aratmak. Uzaklaştırmak, kovmak.
Uğurlamak. Hizasına getirmek.
Uz. Uslu.
Üleşmek. Pay etmek.
Üşengeç. Tembel.
Vıraklamak. Söylenmek.
Vurgun. Aşık, sevdalı.
Yağlık. Boyna bağlanan mendil.
Yakmak. Türkü söylemek.
Yalabımak. Parlamak.
Yalabık. Parlak, yakışıklı.
Yalın. Alev.
Yalak. Suluk, geveze.
Yamak. Çırak.
Yansılamak. Taklit etmek.
Yapınmak. Süslenmek, içki içmek.
Yarındası. Ertesi gün.
Yanmaca. Ağız içi yarası.
Yarka. Piliç.
Yavuklu. Sevgili.
Yastağaç. Sofra.
Yaygı. Kilim.
Yazla. Yazlık ev.
Yekten. Peşinen, doğrudan doğruya.
Yelve. Gömlek.
Yet. Kafi.
Yetmek. Hayvan gütmek.
Yeğ. Üstün.
Yıbrık. Ibrık.
Yılma. Tepe.
Yiyinti. Yiyecek.
Zerzebil. Ziyanlık.
Ziykir. Yüzük.
Zürbat. Dua.
……………………………..
ARTUN , E. 1978.
Tekirdağ Folklor Araştırması. 298 sayfa.
Tem Ofset. İstanbul
