Kapadokya Turizm İşletmecileri Derneği verilerine göre, son yıllarda belgeli yatak sayısını 15 binin üzerine çıkaran bölgede, turizm gelirlerinden elde edilen en büyük payı 200 milyon Euro ile konaklama, ağırlama ve eğlence hizmetlerinden sağlanan gelirler oluşturuyor. Bunu, yaklaşık 150 milyon Euro ile yöreye özgü çini seramikler, oniks süs eşyaları, kadın ve erkek takıları, biblolar, minyatür peribacası maketleri, yöresel 'bez bebek' ve çanak-çömlek türü hediyelik eşya satışlarından sağlanan gelirler izliyor. Hediyelik eşyalar arasında kendine özgü bir yeri olan el dokuması ipek ve yün halı satışlarından sağlanan gelir ise 100 milyon Euro ile 3'üncü sırada yer alıyor. Başta balon turları ile atlı ve bisikletli turlar olmak üzere Kapadokya sınırları içinde düzenlenen çeşitli turların turizm gelirlerine katkısı ise yaklaşık 50 milyon doları buluyor.
Varlıklı turistlerin gözdesi el dokuması halı
Kapadokya'yı görmek için gelen varlıklı turistler el dokuması ipek ve yün halılara yoğun ilgi gösterirken, alt gelir düzeyindekiler ise genelde yörede üretilen takı, oniks mermer biblo, kalemlik, vazo, tavla, satranç ve likör takımları, seramik çini tabak, duvar panoları, idol, testi, bardak, yayık ve saksılar, yöresel yemeni, kadın şalvarı, cepken ve minyatür peribacası maketleri ile bez bebeklere ilgi duyuyor.
Son yıllarda adından sıkça söz ettiren seramik çini tabak, biblo ve vazolarla, çanak çömlek ve testi üreten işletmeler Avanos'ta yoğunlaşıyor. Oniks mermerden hediyelik eşya üreten firmalar da Avanos'ta kümelenmiş durumda. Yemeni, kadın şalvarı, desenli yün çorap ve kese üretiminde Derinkuyu ilçesi ile Kaymaklı beldesi başı çekiyor. İster yerli olsun ister yabancı, turistlerin yoğun ilgi gösterdiği yöreye özgü boy boy 'bez bebekler'in üretim üssü ise Yeşilhisar'ın Soğanlı Köyü. Soğanlı'da genç kız ve kadınların el emeği vererek ürettikleri hediyelik bez bebeklerin, sadece Kapadokya'ya gelen turistlere pazarlanmasıyla yetinilmiyor. Oniks mermer, seramik çini ve çanak - çömlek türü turistik eşyalarda olduğu gibi diğer hediyelik eşyalar da İstanbul, Antalya ve İzmir gibi turistik merkezlere sevk edilerek, buralara gelen turistlere iletilmesi sağlanıyor.
Oniks eşya ve takıdan gelir 25 milyon Euro
Kapadokya'da oniks süs eşyası ve altın takı üreterek turistlere pazarlayan irili ufaklı 8 mağaza var. Sadece bu mağazaların altın ve gümüşten üretilmiş kadın ve erkek takıları ile mermer süs eşyası satışlarından bölgeye yılda 25 ile 30 milyon dolar giriyor.
Uçhisar'daki atölyelerinde oniks süs eşyaları, kadınlar için altın, gümüş ve yarı değerli taşlarla işlenmiş takılar; erkekler için kıravat iğneleri, kol düğmeleri ve künyeler üreterek mağazalarında pazarlayan Özler Centre Artısanal Limited Şirketi'nin Müdürü Mustafa Özüdoğru, yılın dört mevsiminde faaliyet halinde olduklarını belirterek, "Uçhisar'da iki mağazamız var. Bu mağazalardan birini yaz aylarında faaliyete geçirdik. Atölye ve üretim üniteleriyle entegre bu mağazalarda çoğunluğu kalifiye eleman olmak üzere 70 kişi istihdam ediyoruz. İkinci mağazanın devreye girmesiyle hem iş hacmimiz genişledi hem de istihdam elemanı sayısında artışlar sağlandı" diyor.
Talep artışı, ihracata da hız kazandırdı
Avanos'un çanak çömlek ve seramikçileri, son yıllarda iç piyasadan ziyade, dış pazarlara umut bağlamışlar.Almanya'ya yayık, Hollanda'ya çiçek saksısı, Fransa'ya toprak testi ve seramik süs eşyası satıyorlar. Sektörün Avanos'a kazandırdığı ortalama 40 milyon liralık gelirin nerede ise yarısı ihracattan elde ediliyor. Bölgenin en büyük üreticilerinden Galip Körükçü, "Son yıllarda topraktan yapılan ürünlere talep arttı. Avanoslu ustalar çelik tencere, emaye kase, porselen tabak egemenliğine rağmen, Türk mutfağı için bir yandan peynir çömleği, su testisi, güveç, fırın tava, su bardağı, turşu ve sirke küpü üretirken, diğer yandan da Almanya'ya dekoratif yayık; Fransa'ya çini seramik tabak, vazo; Hollanda'ya çiçek saksısı ve dekoratif süs eşyaları satıyor. Özetle, isteğe uygun olarak üretilen klasik anlamdaki ev ve mutfak eşyaları bir yandan yurdun dört bir yanına sevk edilirken, diğer yandan da dış ülkelerde pazarlanarak ekonomiye katma değer yaratılıyor" diye konuşuyor.
Dövizi topraktan çıkarıyorlar
160'ya yakın atölye ve küçük işletme ile dövizi topraktan çıkaran Avanos'un hediyelik eşyada önde gelen bir diğer ismi ise Fırça Seramik. Çini seramikte form zenginliğini ilke edinerek, genelde turistik amaçlı hediyelik tabak, vazo, biblo ve pano üreten Sırça'nın sahibi Süleyman Kasap, son zamanlardaki durgunluktan şikayetçi. Kasap şunları söylüyor: "Özel atölyelerde usta eller aracılığı ile üretim yapıyoruz. Her biri ayrı ayrı form zenginliği yansıtan ürünlerimizi yaklaşık 5 bin metrekarelik kapalı alanı kapsayan oyma yer altı şehrinde sergileyerek pazarlıyoruz. Atölyemizde yılda 10 binden fazla elişi hediyelik tabak ve vazo üretiliyor. Avanos'ta form zenginliği var. Bu zenginlik çanak, çömlek ve testiden sonra seramiğe uygulandı. Ardından da çini eşyalara yansıdı. Ekonomik durgunluk, seramik sektörünü de etkiliyor. Turizmdeki canlılığa karşın, iç piyasadaki durgunluğun, gerek üretim gerekse satışlarda bizleri de olumsuz yönde etkilediği bir gerçek."
Bez bebek Soğanlı'nın turizm markası
Kadınlar tarafından parça kumaşlar, gazoz kapağı, tahta çıta, kuru ot ve süsleme pulu kullanılarak evlerde üretilen Soğanlı bez bebekleri, turistlerin yoğun ilgisini çekiyor. Yılda ortalama 200 bin bebek üreten Yeşilhisar'ın Soğanlı Köyü, kadınların el emeği 'bez bebeği' ile turizm markası oldu. Soğanlı'nın gelirini, başta bez bebek olmak üzere turizm sektörü sağlıyor. Soğanlı'yı her yıl on binlerce turist ziyaret ediyor. Turistik amaçlı bez bebekler, köyün en önemli gelir kaynağı. Coğrafi İşaret tescilli bez bebeklerin başka yerlerde de üretilmesi, ister istemez, köydeki üretim ve satışlara gölge düşürüyor. Her şeye rağmen, Soğanlı üreten, ürettiğini satarak dövize dönüştüren bir köy. Soğanlı Muhtarı İsmail Ablak, "Bez bebek yarım asırdır Soğanlı halkının geçim kaynağı. Zamanla hane başına 2 bin, 3 bin hatta 5 bin bebek üretildiği olurdu. Bez bebek zenginleri çıkardı köyden. Oysa şimdi, kimse emeğinin karşılığını alamıyor. Bebeklerin taklit edilerek başka yerlerde üretilmesi, köylüyü zora sokmakla kalmadı, üretimin azalmasına da neden oldu" diyor.
Yoğun ilgi, el dokuması halıya
El dokuması halılara ilginin artması Kapadokyalı turizmcilerin yüzünü güldürüyor. Bölgenin, el dokuması ipek ve yün halı satışlarından yılda ortalama 100 milyon Euro geliri var. Avanos'ta faaliyet gösteren Bazaar 54 Kapadokya'nın Müdürü Nejat Yıldırım, Zelve yolu üzerindeki mağazalarında, özellikle İç Anadolu'da dokunmuş yün ve ipek halıların pazarlandığını belirterek, "Turistlere sezonuna göre 14 ila 15 bin parça halı satıyoruz. Mağazamızda halı teşhir salonları, pazarlama reyonlarının yanı sıra, kök boyalarla ipek ve yünlerin boyandığı boyahane, yılda irili ufaklı 400 dolayında halının dokunduğu bir de atölyemiz var. Her mevsim açığız. Mağazamızı yılda ortalama 10 ila 12 bin turist ziyaret ediyor. Turistlere birebir satış yapıyoruz. Satış öncesi her halının sertifikası hazırlanıyor. Satış sonrası ürün teslimi ise isteğe göre ya mağazada, ya da turistlerin adresine gönderilerek yapılıyor" bilgisini veriyor.
İstihdama ciddi katkı sağlıyor
Kapadokya'nın tarihi ve doğal zenginliğinin çağlar boyunca bölge insanı tarafından doğal malzemelerle yoğrulup, sanata dönüştürüldüğünü kaydeden Nevşehir Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı M. Arif Parmaksız, "Kapadokya halkının geçim kaynağı olan uğraşlarda, bu doğal ve kültürel varlığın mirası önemli bir yer tutuyor. Kültürel mirası canlı tutmasının yanında ekonomik bir getirisi de olan el sanatları, çömlekçilik, halı-kilim dokumacılığı, el yapımı bebek üretimi ve oniks taş işlemeciliği ile olmaktadır" dedi. İlde yaşanılan yoğun turizm hareketliliğinin turizme yönelik sektörlerin de canlanmasını sağladığını vurgulayan Parmaksız, "Turizmle bağlantılı imalat sektörlerini ise topraktan mamul hediyelik eşya imalatı, oniks hediyelik eşya imalatı, turistik tekstil eşyaları imalatı, halı ve mücevher imalatı oluşturuyor. Bu ürünler, ilimize her yıl gelen 1 milyonu aşkın yerli ve yabancı turiste satıldığı gibi yurt dışına da ihraç ediliyor. Bu ürünlerin ihracatı, ilimiz ihracat kalemleri arasında önemli bir yer tutuyor" diye konuştu. Başkan Parmaksız şöyle devam etti: "Ayrıca çanak çömlek başta olmak üzere bu hediyelik eşyaların çok sayıdaki üretim atölyelerinde yaratılan istihdam ilimiz ekonomisi için ayrı bir önem arz ediyor. Önemli turizm merkezleri ve yol güzergahlarında turistik el sanatları satışlarının yapıldığı işyerleri ve yüzlerce satış tezgahları, neredeyse birer ihracatçı firma gibi çalışıyor. Bu ürünlere işlenen yerel motifler ilimize gelen turistlerin bölgemiz ile olan gönül bağını artırıyor. Bölgemiz ve ülkemiz için en güzel tanıtım araçlarından biri oluyor."
