Adnan Menderes Türkiye Cumhuriyeti'nin en önemli başbakanlarından biri olarak ülkeye çok büyük hizmetler yapmıştır. Ancak yaşadığı dönemin baskıcı şartlarına karşı durmasının, milletine sahip çıkmasının bedelini canı ile ödemiştir. Adnan Menders'in milletine hizmetle geçirdiği yaşamı ve neden idam edildiğine dair tüm ayrıntılar haberimizde. Öncelikle 20 Temmuz 1954 senesinde Adnan Menderes'in talimatıyla Nevşehir İl olmuştu. Nevşehirliler olarak Dönemin Başbakanı ve Demokrasi Şehidimiz Mendere'e ne kadar dua etsek ne kadar teşekkür etsek azdır. Bu vesile ile www.fibhaber.com Ailesi olarak Demokrasi şehidimiz, Merhum Adnan MENDERES 'i, Vefatının sene-i devriyesinde, Rahmetle, Şükranla Yad Ediyoruz. Adnan Menderes sekiz dönem milletvekilliği yapmış ve başbakan olmuş, başbakan olduğu dönemde ihtilal yaşamış ve ardından idam edilerek vefat etmiş, Türk siyasi tarihinin en önemli isimlerinden biridir. Adnan Menderes Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde dünyaya gelmiştir. 1899’da Aydın’da doğan Ali Adnan Ertekin Menderes’in babası o küçük yaştayken vefat etmiştir. Tahsil hayatına İzmir İttihat ve Terakki Mektebi’nde başlayan Adnan Menderes, Kızılçulu Amerikan Koleji’nde okurken misyonerlerle başı derde girdiği için, çeşitli makamlara müracaat etti. Müracaat ettiği makamların birinin başında Celal Bayar vardı. Bayar’la böyle tanışmış oldu. Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitiren Adnan Menderes, Birinci Dünya Savaşı sırasında yedek subay olarak askerliğini yaptı. Aydın’da bazı arkadaşlarıyla birlikte Ayyıldız Çetesi’ni kurdu. Daha sonra Söke’de Piyade Alay Yaveri olarak savaşa katıldı. Savaştan sonra İstiklal Madalyası aldı. Ali Fethi Okyar tarafından 1930 senesinde kurulan ancak kısa sürede kapatılan Serbest Fırka’nın Aydın Teşkilatı'nı kurarak başkanı oldu. Bu parti kapatılınca CHP’ye girdi ve 1931 yılında bu partiden Aydın Milletvekili seçildi. 1945 senesine kadar TBMM’de komisyon raportörlüğü yapan Adnan Menderes, o yıl Saracoğlu Hükümeti’nin getirdiği Toprak Kanunu Tasarısı'nı şiddetle reddederek, komisyondan istifa etti. Partide yaptıkları muhalefetten dolayı, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile birlikte CHP Disiplin Kurulu tarafından 12 Haziran 1945’te ihraç edildiler. Celal Bayar da hem partiden hem de milletvekilliğinden istifa etti. Bu hareketler Demokrat Parti’nin 7 Ocak 1946’da kurulmasına sebep oldu. 1946 seçimlerinde Demokrat Parti’den Kütahya Milletvekili olarak meclise girdi. Celal Bayar’dan sonra ikinci adam durumuna geldi. 14 MAYIS 1950 SEÇİMLERİNDE DP OYLARIN 53,5’İNİ ALARAK İKTİDAR OLDU. 10 senelik DP iktidarının tek başbakanı oldu ve o döneme damgasını vurdu. İktidarı zamanında 5 hükümet kurdu. Bu 10 senelik zaman içinde Türkiye’nin iç ve dış siyasetinde büyük gelişmeler oldu. Sanayileşme ve şehirleşme hamlesi başladı, köye makine girdi, ulaşım, enerji, eğitim, sağlık, sigorta ve bankacılık yeniden başladı. Türkiye kalkınma kavramıyla tanıştı. 27 Mayıs 1960 tarihinde yapılan askeri darbeyle iktidardan indirildi. Yassıada’ya hapsedildi. Milli Birlik Komitesi tarafından kurulan Yüksek Adalet Divanı’nca idama mahkûm edildi. Yassıada'da tutuklu bulunduğu sırada çeşitli işkencelere maruz kaldı. MENDERES NEDEN İDAM EDİLDİ? Adnan Menderes yeni kalkınmaya başlayan genç bir ülkenin yönetimindeydi ve bu tarihe kadar görülmemiş yenilikler getirdi. Ülkeye yaptığı hizmetler bazı kesimlerce anlaşılamadığı gibi düşmanlık beslenmesine de sebep oldu. Bütün bunların yanında ikinci dünya savaşına katılmayan ama etkilerini yaşayan sanayileşmeye yeni başlamış bir ülkenin mali durumunu idare etmeye çalışıyordu. Birçok komplo ve saldırıya maruz kalan Adnan Menderes farklı şekillerde durdurulmaya çalışıldı. Adnan Menderes’i siyasi ve ekonomik olarak sıkıntıya sokmaya çalışanlar bunla amaçlarına ulaşamayınca suikast düzenlemişlerdir. Bu konuda o kadar ileri gitmişlerdir ki, Menderes’in uçağına saldırı düzenlemişlerdir. 17 Şubat 1959'da Kıbrıs konusunda Yunanistan'la imzalanan ikili antlaşmanın ardından üçlü görüşmeler için Birleşik Krallık'a giden Menderes'in, uçağının Londra Gatwick Havalimanı yakınlarında alçalırken düşüp parçalanmasına karşın kazadan yara almadan kurtulması ise muhalefetle kısa süreli bir yumuşamaya yol açtı. 1959 yılında Menderes Hükümeti'nin ortaklık anlaşmasını imzalamasıyla Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu. Bütün bu baskı altında geçen yılların nihayetinde milletin sevgisini ve takdirini kazanan Adnan Menderes’ten kurtulmak adına askeri ihtilal gerçekleşti. Sabah saat 04:36'da Ankara Radyosu'ndan yapılan bir anons nefesini tutan insanları bir anda heyecanlandırdı. Tek haberleşme aracı olan devlet radyosundan evlere ulaşan anonsta, ''Bugün, demokrasimizin içine düştüğü buhran ve en son müessif hadiseler dolayısıyla ve kardeş kavgasına meydan vermemek maksadıyla, Türk Silahlı Kuvvetleri, memleketin idaresini eline almıştır'' deniliyordu ve Türk halkı ihtilalle ilk defa tanışmış oldu. Cumhurbaşkanı Celal Bayar Çankaya Köşkü'nde; Başbakan Adnan Menderes Kütahya'da gözetim altına alınıyordu. Bakanlar Kurulu ve Tahkikat Komisyonu üyeleriyle DP milletvekilleri de bulundukları mekanlardan toplanarak Harp Okuluna gönderildiler. Demokrat Parti iktidarı ile iyi ilişkiler içinde bulunan dönemin Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun başta olmak üzere üst rütbeli asker ve bürokratlar cezaevlerine konuldu. Ülkede ilan edilen sıkıyönetim sonucu tüm Demokrat Partili milletvekilleri, üst derecedeki bürokratlar, polis şefleri tek tek evlerinden alındı. Tüm siyasiler yargılanmak üzere Yassıada'ya gönderildiler. Yassıada’da yargılanan Adnan Menderes’in idamına karar verildi. ADNAN MENDERS’E YÖNELTİLEN VE İDAM EDİLMESİNE SEBEP VEREN SUÇLAMALAR Örtülü Ödenek Davası: Örtülü ödenek paralarını zimmetine geçirmekten yargılandı. 13 oturum sürdü ve 2 Şubat 1961'de suçlu olduğu yönünde karara varıldı. Yürürlükteki kanunda örtülü ödenekteki kaynakların Başvekil tarafından sınırsız olarak ve kayıt tutulmadan harcanabileceği açıkça belirtildiği halde, bu mahkeme 10 yıllık Örtülü Ödenek kayıtlarını istedi. Menderes, bir kısmı da Kıbrıs'ta kurdurduğu Türk Mukavemet Teşkilatı için harcandığı sonradan ortaya çıkan bu harcamaları açıklamadığı için bu dava sonucunda 4.877.780 lirayı zimmetine geçirmekten suçlu bulundu ve paranın tahsili için Aydın'daki arazilerine el kondu. Örtülü ödenek davası konuşulurken savunma tarafı, Amerikan gizli servisinin Türk istihbarat servisine para vererek Menderes'in telefonlarını dinlettirecek kadar teşkilata hakim olduğunu iddia etti. Menderes ve Başbakanlık Müsteşarı Ahmet Salih Korur, suçlunun o dönemin MİT müsteşarı Behçet Türkmen olduğunu iddia etti. 6-7 Eylül Olayları: 6-7 Eylül Olayları'na ( Rum ve Ermeniler’in ev ve iş yerlerinin yağmalanması olayı ) önceden haberi olduğu halde müdahale etmemek. Vatan Cephesi: Kurulan bir örgütü başka bir sınıf üzerinde baskı aracı olarak kullanmak. Vinileks firmasına Türkiye Vakıflar Bankası'ndan kredi verdirmekle suçlanmıştır. Adnan Menderes tarafından kurulan bu bankanın 27 Mayıs darbesine kadar Umum Müdürlüğü'nü yapan ve 1961 seçimlerinden sonra tekrar aynı Bankanın Genel Müdürlüğü'ne getirilecek olan Sabahattin Tulga yaptığı savunmada krediyi, suni deri imal ederek ithal ikamesi yapacak bu firmanın kârlı olacağına inandıkları için verdiklerini; nitekim darbe sonrası işbaşına gelen yeni banka yönetiminin de aynı firmaya ilave kredi verdiğini belirtmiştir. Buna rağmen bu mahkeme Menderes ve Hasan Polatkan'ı bu davadan da suçlu bulmuştur. İstanbul'da Bulvar ve yol açmak için pek çok vatandaşın evini, parasını geciktirerek ya da hiç ödemeden istimlak etmek.( Fatih ilçesinde bulunan Vatan, Millet, Akdeniz caddeleri gibi) Kanuna aykırı olarak üniversite basmak ve halka ateş açtırtmak. Bazı muhalefet milletvekillerinin ve muhalefet liderinin seyahat özgürlüğünü kısıtlamak. Döviz Yasası'nı ihlal etmek. Devlet radyosunu siyasi çıkarları için kullanmak. Halkı Demokrat İzmir gazetesinin matbaasını tahrip etmeye teşvik etmek. Kırşehir'in haksız olarak ilçe yapılması. Yargı bağımsızlığının ihlali. 1957 seçimlerinin erkene alınarak kanuna aykırı olarak tarihinin değiştirilmesi. Tahkikat Komisyonu'nun kurulup olağanüstü yetkilerle donatılması. CHP'nin mallarına "haksız" yere el konulduğu iddiaları. Anayasa'yı ihlal. Menderes, 13 ayrı davadan yargılandı ve Bebek Davası dışındaki bütün davalardan suçlu bulundu. Adnan Menderes ise İmralı Adası'nda 17 Eylül 1961'de sağlık muayenesini yapan doktor heyetinden sağlam raporu alınmasının akabinde, öğleden sonra saat 13:21'de idam edildi. Star Yeter söz milletindir", "Halka hizmet Hakk'a hizmettir" diyerek milletin gönlünde taht kuran Başvekil Adnan MENDERES 'i rahmetle anıyoruz. Ruhu şaad mekanı Cennet olsun. Siyasi iradenin temsilcisi, ülkenin başbakanı Adnan Menderes, darbeci askerler tarafından küçük düşürülmüş, işkence görmüş ve idam edilmişti. Bugün, Türkiye'nin tarihine kara bir leke olarak yazılan günün yıldönümü: BaşbakanAdnan Menderes'in idam edildiği gün. Seçimlerde yüzde 48 gibi bir oy olarak 424 milletvekili sandalyesiyle CHP'yi 3'e katlayan Adnan Menderes, halkın ezici çoğunluğunun oylarıyla Başbakan olmuştu. DARBEYLE YÖNETİME EL KOYDULAR, BAŞBAKANI İDAM ETTİLER Türk milletinin siyasi tercihlerini hiçe sayan, küçümseyen ve küstahça onlara kimi seçmeleri gerektiğini bildirmeye çalışan darbeciler yönetime zorla el koymuş ve Başbakan Menderes'i uydurma bir mahkemede yargılatarak idam etmişlerdi. İdam edilişinin 55. yılında darbecilerin Menderes ailesine yaptığı bir ahlaksızca hareketi daha hatırlatma gereği duyduk. KAPIYA İKİ KAĞIT ASTILAR, CELLADIN PARASINI BİLE AİLEYE ÖDETTİLER Menderes idam edildikten bir gün sonra, evinin kapısına iki kağıt asılmıştı. Kağıtlardan birinde Menderes'in neden asıldığı açıklanırken, diğerinde ise cellada ödenen para miktarı yazılıydı. Aile, cellada verilen parayı devlete ödemişti. TÜRK SİYASİ TARİHİNDEKİ EN YÜKSEK OY ORANI Menderes başkanlığındaki DP, 2 Mayıs 1954 tarihinde yapılan seçimlerde de büyük bir zafer kazandı. Oyların yüzde 57,6'sını alarak iktidarını tek başına devam ettirdi. Bu, Türkiye tarihinde demokratik bir seçimde bir siyasi parti tarafından ulaşılan en yüksek orandı ve bir daha da bu orana ulaşılamadı. DARBE DÖNEMİ 1955'ten sonraki ekonomik daralma ve siyasette yaşanan kamplaşma gerekçeleri 27 Mayıs askeri darbesinin alt yapısını oluşturdu. 27 Mayıs 1960 sabaha karşı saat 4'te radyoda Kurmay Albay Alparslan Türkeş TSK olarak yönetime el koyduklarını belirtti ve askeri darbenin sebeplerini bir radyo bildirisi ile halka duyurdu. Menderes ise 27 Mayıs 1960 günü Kütahya'da Albay Muhsin Batur tarafından gözaltına alınarak Ankara'ya götürüldü. Daha sonra da ve diğer tutuklu DP üyeleri ile Yassıada'da hapsedildi. Darbeci subaylar ise Cemal Gürsel başkanlığında kurulan Milli Birlik Komitesi ve kurucu meclis ile beraber ülke yönetimini devraldı. Menderes ve diğer DP üyeleri ise bulundukları Yassıada'da kurulan Yüksek Adalet Divanı tarafından yargılanmaya başladı. Yapılan oturumlar her gece radyoda Yassıada Saati programında halka duyuruluyordu. 9 Temmuz 1961 tarihinde Anayasa Komisyonu'nun hazırladığı yeni anayasa için yapılan halk oylaması ile yüzde 61,7 oy oranı ile kabul edilerek yürürlüğe girdi. 3 DAVADAN YARGILANDI 27 Mayıs darbesini yapan cuntacıların özel olarak kurdukları mahkeme olan Yüksek Adalet Divanı'nda 13 davadan yargılanan Menderes, Bebek Davası dışındaki bütün davalardan suçlu bulundu. Mahkeme, 9 ay 27 gün süren yargılama süreci sonunda aralarında Menderes'in de 14 kişinin idamına, 31 kişinin de ömür boyu hapse mahkum edilmesine karar verdi. Geri kalan 418 sanığa ise 6 ay ile 20 yıl arasında değişen hapis cezaları veya beraat kararı verildi. Cemal Gürsel başkanlığındaki Milli Birlik Komitesi; Celâl Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu dışındakilerin idam cezasını affetti. Celal Bayar'ın cezası yaş haddi nedeniyle ömür boyu hapse çevrildi. Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan, 16 Eylül 1961 tarihinde sabaha karşı idam edildi. Menderes ise 17 Eylül 1961'de sağlık muayenesini yapan doktor heyetinden "sağlam" raporu alınmasının ardından, İmralı Adası'na götürüldü İlk durak, komutanın odası oldu. İdam kararı yüzüne okundu. Menderes’in dilinden “Allah milletimize zeval vermesin” cümlesi döküldü. İdam sehpasına gitmeden önce din görevlisi ile birkaç dakika konuştu. Ardından beyaz gömlek giydirildi. MİLLETİME EBEDİ SAADETLER DİLERİM "Hayata veda etmek üzere olduğum şu anda devletim ve milletime ebedi saadetler dilerim. Bu anda karımı ve çocuklarımı şefkatle anıyorum..." Menderes, saat 13.21'de İmralı Adası'nda idam edildi.