DİYANET İŞLERİ ESKİ BAŞKANLARINDAN ÜRGÜPLÜ ŞERAFEDDİN YALTKAYA
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Ord. Prof.Mehmed Şerafeddin Yaltkaya ,17 Kasım 1880 tarihinde İstanbul’da Seyyid Ömer Mahallesi Balcı Yokuşu’ndaki evlerinde dünyaya gelmiştir. (Diyanet İşleri Başkanlığı sitesine göre doğum tarihi 1879 yılıdır) Araştırmacı Burhan Sümertaş’a göre de doğum tarihi 17 Ekim 1879 tarihidir. Diğer bilimsel makalelerde de doğum tarihi 1879 olarak verilmektedir. Babası ve dedesinin Ürgüp İlçesi Mustafa Paşa Köyü “Kalelizade” sülalesinden olduğu bilinmektedir(Rasim Deniz/Mustafa Kaya). Türkiye Cumhuriyeti’nin 2. Diyanet İşleri Başkanı olarak görev yapmıştır.
Dedesi İsmail Efendi olup odun tüccarlığı yapmıştır. Kimi araştırmalarda dedesinin Niğdeli olduğu yazılıdır. O dönemde Nevşehir, Niğde’ye bağlı bir kaza konumundadır. Prof. Dr Aykut Kazancıgül tespitlerine göre Dede İsmail Efendi 19 YY’da Sinason’dan İstanbul’a gelmiştir. Sinason’da sülale adı “Kalelioğlu” ya da “Kalelizade” olarak bilinir.Babası Cerrahpaşa Camii İmamı Mehmet Arif Efendi’dir. Annesi Atiye hanımdır.
19 Kasım 1938 tarihinde Dolmabahçe Sarayı'nda Atatürk'ün cenaze namazını kıldıran din görevlisi olarak bilinmektedir. Şeyh Bedreddin üzerine kitap yazan ilk kişidir. 21 tanesi dini ve tarihi konuları içeren bilimsel eser olmak üzere basılı 60'tan fazla eseri mevcuttur. Ayrıca Sebilü’rreşat, Beyânü’l Hak, Mihrâb, İlahiyat, İslâm gibi dergilerde pek çok makaleleri yayınlanmıştır. Solgun Çiçekler adlı bir şiir kitabı da bulunmaktadır.
Yatkaya, ailesinin Mustafapaşa’dan(eski adı Sinasos) İstanbul’a göçmesi sebebiyle ilkokulu İstanbul’da Firuzağa İlkokulunda okudu. İlkokulda iken dokuz yaşında Kur'an-ı Kerim'i ezberleyerek hafız oldu. Davutpaşa Ortaokulunu bitirdi, ortaokuldan sonra İstanbul Erkek Öğretmen Okulundan mezun oldu. Beyazıd Medresesinde dini eğitim aldı. Darüşafakka, Vefa ve Kandilli Kız Lisesinde öğretmenlik yaptı. 1924 yılında İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde kelam tarihi hocası daha sonra İslam ve felsefesi alanında ordinaryüs profesör oldu. Atatürk’ün vefatından sonra 14 Ocak 1942 tarihinde Diyanet İşleri Başkanlığına getirildi. Diyanet İşleri Başkanlığı görevi 23 Nisan 1947 tarihine kadar gırtlak kanseri nedeniyle vefat etmesine kadar devam etti.
Üniversite reformuyla görev yaptığı bölüm kapatılınca ordinaryüs profesör unvanıyla İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bünyesinde kurulan İslâm Tetkikleri Enstitüsü Müdürlüğüne getirildi. Fakültenin Tarih ve Arap-Fars Dili bölümlerinin bazı derslerine yardımcı oldu. Akademik kariyer ve Türk düşünce tarihi çalışmaları için teşvik ettiği ünlü sosyal bilimci Hilmi Ziya Ülken’le birlikte iki sayı yayımlanabilen Felsefe Yıllığı mecmuasını çıkardı (1932-1935). Abdülhak Adnan Adıvar’la, İstanbul’da bulunduğu yıllarda Henry E. Corbin’le ve A. Süheyl Ünver’le Türk ilim tarihi, İslâm felsefesi ve tıp alanlarında ortak çalışmalar, tercümeler yaptı, Arapça ve Türkçe yayınlar hazırladı. Soyadı kanunu çıkınca ailenin “Kalelizâde” lakabı yerine “Yaltkaya” soyadını aldı.
(M.Şerafeddin Yaltkaya, Abdulkadir Baykara ve Hasan Ali Yüce arasında/İsmail Kara arşivi)
Tarihçi Enver Behnan Şapolyo Atatürk’ün cenaze namazını şu şekilde aktarmaktadır.“...Cenazeye Fahrettin Paşa kumanda ediyordu, içeride merasim başlarken, kardeşinin arzusu üzerine, büyük ölünün içeride cenaze namazı kılındı. Hafızlar tarafından Türkçe tekbir getirildi. Muayeed salonu bu güzel sesli hafızların tekbirleriyle inliyor, sarayın bütün ıssız odalarını dolduruyordu. Cenaze namazını İslam Tetkikleri Enstitüsü Profesörü Şerafettin Yaltkaya kıldırdı. Bu zaman etraftan toplar atılmaya başlandı. Sokaklar insan almıyordu. Bütün apartman pencereleri başla doluydu. Aynı zamanda bir Türk hava filosu da sarayın üstünden uçuyordu. 8.18’de tabut merdivenlerden ağır ağır iniyordu. On iki general, abanozdan yapılmış olan tabutu 8.21’de top arabasına koydular. Bu top arabasına üç çift siyah kadana koşulmuştu. Fahrettin Altay, atlas bayrağı tabutun üstüne serdi...’’ (Enver Behnan Şapolyo ,Atatürk’ün Hayatı, s. 381)
Mehmed Şerafettin Yaltkaya, iki kez evlenmiş 3 çocuk babasıydı. Büyük oğlu Deniz Albay Arif Yaltkaya, Kızı Selma Uluç ve Küçük oğlu Prof. Dr. Korkut Yaltkaya’dır. Zengin olduğu bilinen şahsi kütüphanesi vasiyeti gereğince Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesine verilmiştir. M.Şerafeddin Yaltkaya'nın Millî Eğitim eski Bakanı ve Köy Enstitülerinin kurucusu Hasan Âli Yücel'in yakın arkadaşlarından olduğu, sık sık görüş alışverişinde bulundukları da bilinmektedir. Sosyal bilimci Hilmi Ziya Ülken ,Şerafeddin Yaltkaya’yı “sarıklı, aydın, uyanık ve milliyetçi bir bilgin” diye tanımlamıştır.
Nevşehir bölgesinden yetişen değerli bilim ve din adamlarının adlarının dahi bölge insanınca bilinmiyor olması insanın içini acıtan bir durumdur.
Yararlanılan kaynaklar
-Prof. Dr. Aykut Kazancıgil , Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi, Haziran 2001 Sy,10
-Wikipedia
-TDV Ansiklopedisi
-Dr. Rasim DENİZ/Mustafa KAYA ,Güldeste-i Ürgüp,KATED Yayınları 2016
-Burhan Sümertaş, Atatürk Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi Sy, 39 2013
