DÜNYANIN İLK AKIL HASTANESİ; DERİNKUYU AKIL HASTANESİ Mİ?

Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ

Dünyanın ilk akıl hastanesinin nerede olduğu konusunda bilimsel anlamda bir tartışma söz konusudur. Vikipedia’ya göre ilk psikiatri hastanesi Bergama ‘da Asklepion Tapınağındadır . Bu hastane de ünlü hekimler Satyr ve Galen görev yapmıştır. Prof. Dr. Murat Tuzcu’ya göre de Asklepion Anadolu’nun en eski hastanesidir( 24.5.2010 Kişisel İnternet Sitesi) Dr. Abdullah Yıldız’da göre de” Ortaçağ Avrupa’sının en eski akıl hastanesi Bethlem/Bedlam Akıl Hastanesidir”( Klinik Psikiyatri Dergisi,2018 Sy 21).

Bazı tarihçilere göre de 15. yüzyılda Avrupa'da, delilerin içlerine şeytan girdiğine inanılarak yakıldığı bir dönemde, Edirne’deki Bayezid Külliyesi Şifahanesi'nde akıl hastaları musikiden de yararlanılarak tedavi edilmiştir. .Burada, şadırvan ve su fıskiyeleri ile hastalara rahatlatıcı bir ortam sunuluyor, değişik müzik makamları, başta akıl hastalığı olmak üzere çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılıyordu.

Modern psikiyatrinin kurucularından Dr.Kraft-Ebing’e göre “Hristiyanlık, akıl hastalarına ilgi göstermiyordu. Onları şeytan tarafından ele geçirilmiş yaratıklar şeklinde algılıyordu. Akıl hastalarını tedaviyi Avrupa, Türklerden öğrendi. Türkler, bizden çok önce, akıl hastalarına mahsus hastaneler kurdular (Traité Clinique de Psychiatrie, Paris 1897, s.53).

1788’de Türkiye’ye gelen Dr.John Heward adlı İngiliz doktor, İstanbul’da yalnız akıl hastası kabul edip tedavi eden hastane olduğunu işitip hayretle gezdi. Dönüşünde yazdığı raporda da bu durumu açıkça ifade etmiştir.

Evliya Çelebi,Edirne Sultan Bâyezid Dârüşşifâsı’nı gezip hekimleri ve hastaları ile konuşur Ayrı ayrı besinlerin, çiçeklerin, musiki makamlarının (Hicâz, Uşşâk, Râst... gibi), çalgıların nasıl apayrı tesir yaptıklarını, usta kalemi ile anlatır.

Osman Aytekin’in Dünden Bugüne Derinkuyu kitabında anlattığı Derinkuyu Yeraltı şehri ve Aya Maryeros Manastarı’nda bulunan akıl hastanesi, acaba dünyanın ilk yer altı akıl hastanesi midir?

Derinkuyu Kaymakamlığına göre1830'lu yıllarda Derinkuyu'da yeryüzünde konut olmadığı yaşlılarca söylenmektedir. Bugünkü adı olan Derinkuyu halkın içme suyunu 60-70 metre derinliğindeki kuyulardan temin etmesinden dolayı verilmiştir. Kapadokya'nın 36 yeraltı şehrinin en büyük yeraltı şehri olan Derinkuyu yeraltı şehri 1967 yılında turizme açılmış olup, 8 katlıdır. Yeraltında yakın zamana kadar faal olan dünyanın en eski akıl hastanesi mevcuttur.(Derinkuyu Kaymakamlığı İnternet Sitesi)

Geniş bir bahçe içinde, tek katlı olan ve ikamet amaçlı kullanılan taş bina ile girişi birleşen kayadan oyma Aya Maryeros Manastırı'na, demir kapıdan giriliyor. Yaklaşık 20 basamaklı taş merdivenden inilince kayadan oyulma geniş bir alana geçiliyor. Manastırın tam ortasında, merkezi belirtmek için yuvarlak kenarlarında daire oluşturacak şekilde sıralanmış taş döşemeler bulunuyor. Geniş alanın etrafında, yine kayadan oyularak oluşturulan odalar yer alıyor. Bu odaların girişleri, sonradan yapıldığı anlaşılan tahta kapı ve çerçevelerle kapatılmış durumda. Ortadaki merkez taşının solunda yer alan geniş sütunun içi de oyularak 6 basamaklı merdivenle ulaşılan bir kürsü oluşturulmuş. Manastır ya da akıl hastanesi yöneticilerinin bu kürsüden çalışmaları yönettikleri belirtiliyor.”(Zafer Barış 8 Temmuz 2018 Hürriyet Gazetesi)

Ülkemizde yayınlanan çok sayıda gazete haberine göre Derinkuyu Aya Maryeros Manastırı’nda yer alan akıl hastanesi dünyanın ilk akıl hastanesidir. Ancak bu haberlerin bilimsel araştırmalarla özellikle de psikiyatri ya da tıp tarihi üzerine çalışan bilim adamlarınca teyidinde yarar vardır.

Derinkuyu Aya Maryeros Manastırı'nın gerek dünyanın ilk akıl hastanesi olma olasılığı, gerekse yeraltında bulunan hastane olması özelliği dikkate alınarak restore edilmesi, bir Tıp Tarihi Müzesi ya da Psikiyatri Tarihi Müzesi olarak düzenlenerek korunması, turizme kazandırılması gereklidir.

Yararlanılan kaynaklar

Dr. Abdullah Yıldız , Klinik Psikiyatri Dergisi,2018 Sy 21

Prof. Dr. Murat Tuzcu, 24.5.2010 Kişisel İnternet Sitesi

Osman Aytekin ; Dünden Bugüne Derinkuyu, 2006

Wikipedia

8 Temmuz 2018 Hürriyet Gazetesi