Volkanik Kapadokya’nın erken tarihöncesi kültürlerinin bütüncül bir perspektifte değerlendirilmesi gerekliliğin sonucu olarak, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Fevzi Volkan Güngördü başkanlığında oluşturulan “Nevşehir İli Neolitik Çağ Yüzey Araştırmaları” Projesi (NENESU) 2019 yılında çalışmalarına başlamıştı.
Bölgenin en erken yerleşik toplulukları üzerine eldeki kısıtlı verilerin geliştirilmesi ile proje, Nevşehir’in erken tarih öncesi kültürel özelliklerinin, modern yüzey araştırması teknikleri ile anlaşılması hedefiyle devam etti.
Bu doğrultuda 2020 yılında devam eden çalışmalarda Topraktepe ve Türkmenlik Tepesi’ni kapsayan tarih öncesi buluntu yerleri Avanos İlçesi’nin Merkezi Volkanik Kapadokya olarak tanımlanan Nevşehir ilinin erken tarih öncesi kültürel özelliklerinin, modern araştırma teknikleri kullanılarak anlaşılmaya çalışılması hedeflenmiştir. 2020 yılında gerçekleştirilen araştırmalar sonucunda Topraktepe ve Türkmenlik Tepesi buluntu yerleri ışığında Avanos ilçesinin tarihöncesi yerleşimcileri üzerine önemli veriler sağlandı.
Çalışmada, jeologlar tarafından Volkanik Kapadokya olarak tanımlanan Orta Anadolu’nun güneydoğusu Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kayseri illerinden oluşan üç farklı alt bölgeye ayrılmış şekilde değerlendirildi.
Niğde ve Aksaray illeri kapsamında tanımlanan Batı Volkanik Kapadokya volkanizmasının temelini, Hasan Dağ, Nenezi Dağ, Göllü Dağ, Melendiz Dağ, Keçiboyduran Dağ’ı oluştururken, Merkezi Volkanik Kapadokya bölgesini olarak tanımlanan Nevşehir İlinde Acıgöl ve Derinkuyu ilçeleri önemli volkanik oluşumları içerisinde barındırmaktadırlar. Ayrıca Göreme ve Ürgüp’te de volkanizma temelli yeryüzü oluşumları yoğun olarak görülmektedir. Doğu Volkanik Kapadokya kapsamında yer alan Kayseri İli ve çevresi de Erciyes Dağı ve çevresindeki diğer volkanik oluşumlar kapsamında değerlendirilmektedir.
Orta Anadolu Bölgesi’nin güneyinde daha önce James Mellaart’ın 1950’li yıllarda yüzey araştırmaları bulunmaktadır. Bölge o dönemde birçok tarih öncesi yerleşimi içinde barındırdığına dair ipuçlarına işaret etmektedir. Mellart’ın araştırmalarından önce ise Volkanik Kapadokya Bölgesi’ni içine alan Orta Anadolu’nun tarih öncesi yerleşimlere ev sahipliği yapacağı ihtimal olarak görülmemekteydi. 1961-65 yıllarında Konya il sınırında bulunan Çatalhöyük’de gerçekleştirilen arkeolojik kazı çalışmaları Orta Anadolu’nun ilk tarihöncesi arkeoloji kazı çalışması olarak dikkat çekmektedir. 1964-66 yıllarında ise Ian Todd’un bölge yüzey araştırmaları tarih öncesi yerleşimlerin varlığını ortaya koymaktadır. Niğde il sınırında ilk kez 1966 yılında Ian Todd tarafından tespit edilen Tepecik Çiftlik yerleşiminde, Erhan Bıçakçı tarafından 2000 yılında gerçekleştirilen kazı çalışmaları, bölgesin Geç Neolitik ve Erken Kalkolitik kültürel özelliklerini açıklamaya fayda sağlamaktadır. Niğde’de bulunan bir başka tarihöncesi buluntu yeri olan Köşk Höyük de 1964 yılında Richard Harper ve Margaret Ramsden’in bölgeye gerçekleştirdikleri yüzey araştırmaları sırasında tespit edilmiştir. Köşk höyük Volkanik Kapadokya Bölgesi’nin Geç Neolitik ve Erken Kalkolitik dönemlerinin anlaşılması hususunda önemli katkılar ortaya koymaktadır. Niğde İli Çamardı, Ulukışla ve Bor İlçeleri kapsamında 2017 yılında Abdullah Hacar başkanlığında başlatılan ve devam etmekte olan yüzey araştırmaları, Batı Kapadokya Bölgesi’nin Kalkolitik Çağ kültürel özelliklerinin anlaşılması hususunda güncel veriler ortaya koyması sebebiyle son derece önemlidir. Nevşehir ilinin Gülşehir ilçesinin 8 kilometre kuzeydoğusunda, Civelek köyünün yakınlarında bulunan Civelek Mağarası’nda 1992 yılında mağara uzmanları tarafından yapılan araştırmalarda mağaranın planı çizilmiş ve arkeolojik buluntular toplanmıştır. Volkanik Kapadokya bölgesinin tarihöncesi dönemlerinin anlaşılması hususunda gerçekleştirilen çalışmalar bölgenin batısı olarak tanımlanabilecek Aksaray ve Niğde İlleri temelinde sınırlı kalmıştır.
Volkanik Kapadokya’nın tarih öncesi dönemlerinin, sadece bölgenin batısı temelinde değil, diğer bölgelerin de dâhil edildiği bütüncül bir perspektifte değerlendirilmesi gerekliliği doğrultusunda, Nevşehir İli Neolitik Çağ Yüzey Araştırmaları (NENESU) Projesi, 2019 yılında Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyelerinden Dr. Öğr. Üyesi Fevzi Volkan Güngördü başkanlığında bir ekip ile çalışmalarına başlamıştır. Proje kapsamında Nevşehir ili sınırları içerisindeki, Kozaklı, Hacıbektaş, Avanos, Merkez, Gülşehir, Acıgöl, Ürgüp ve Derinkuyu ilçeleri incelenmektedir. Tarihöncesi insan topluluklarının yerleşim ve besin elde etme stratejileri doğrultusunda uygun görebilecekleri, öncelikle su ve diğer doğal kaynaklar açısından belirli bir potansiyele sahip olmuş ya da halen sahip olan bölgeler içerisinde, geçici ya da sürekli yerleşim izlerini barındıran lokasyonlar da belirlenmiştir.
2020 yılı çalışmalarında tespit edilen Topraktepe ve Türkmenlik Tepesi buluntu yerleri çanak çömlekçiliğiyle ünlü Avanos ilçesinde çanak çömlek kullanımının günümüzden 7000 yıl önceye kadar tarihlenebileceğini açıkça ortaya koymaktadır.
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Fevzi Volkan Güngördü’nün “Merkezi Volkanik Kapadokya’nın Erken Tarihöncesi Toplulukları Üzerine Yeni Bulgular, Avanos Örnekleri; Topraktepe ve Türkmenlik Tepesi” konulu akademik çalışmasına https://dergipark.
