İBRAHİMPAŞA KÖYÜ; BABAYAN
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
İbrahimpaşa Köyü Nevşehir'in Ürgüp İlçesine bağlı tarihi bir köydür. Eski adı Babayan'dır. Babayan Osmanlıca da Tarikat Şeyhi, Bektaşi Şeyhi anlamına gelmektedir. Babayan Köyünün adı konusunda iki rivayet vardır. Birincisi köyün adı Baba İonnes (Kilise papazı)isminden esinlenilerek Babayan olmuştur. İkinci rivayet ise köyde bir tarikat şeyhi olması sebebiyle Babayan adı verilmiştir. Tahir Sezen tarafından derlenen Osmanlı Yer Adları isimli eserde Babayan ismine yer verilmemiştir. Babayan sözcüğünün Rumca olduğuna dair de geçerli /yeterli veri mevcut değildir. Özbekistan’da ve Ermenistan’da Babayan ismine ve soy ismine rastlamak mümkündür.
Babayan Köyü’nde çevredeki diğer Gayri-Müslim köylerinden farklı olarak 1923 mübadelesinde zorunlu göç tabii tutulan kimse olmamıştır. Bu durum ikinci olasılığı daha güçlü kılmaktadır. Yani Osmanlı Devleti döneminde köyde Rum, Ermeni ve Türk ahalinin birlikte yaşıyor olması güçlü bir olasılık olarak gözükmektedir. Burada üzerinde durulması gereken durum halkın kavga etmeden kardeşçe yaşayabilmiş olmasıdır. Bu da Anadolu medeniyetinin en temel göstergelerinden birisidir.
İbrahimpaşa Köyü, tarihi ve etnik yapı farklılığı yanı sıra korunması gereken bir çok tarihi eseri ve taş yapıyı barındırmaktadır. Nevşehirli Osman Usta ve köy halkı tarafından 1938-1939 yıllarında imece usulüyle yapılmış ve 2001 yılında restore edilmiş tarihi değeri çok yüksek olan bir köprüsü de bulunmaktadır.
1928/1930 yıllarına ait bir fotoğraf
Babayan Köyünün adı köy adlarının Türkçeleştirilmesi kapsamında değiştirilmiş ve köye su getiren Nevşehirli Damat İbrahimpaşa’nın adı bu köye isim olarak verilmiştir.
16/17.yy. Osmanlı Tahrir Defteri kayıtlarının incelenmesinde “Babayani” olarak adlandırılan köyden çiftçilerden alınan öşür, hayvanlardan alınan ağnam vergisi ve cizye vergisi alındığı görülmektedir. Bu durum köyde hem Müslüman hem de Hıristiyan ahalinin birlikte yaşadığının göstergesidir.
Köy, 1999 yılında kentsel SİT ve 3. Derece doğal SİT olarak ilan edilmiştir. Köyde korunması gereken kiliseler, tarihi camiler, çeşmeler ve köprüler bulunmaktadır. Ayrıca su taşkınlarını önlemek amacıyla Balkan vadisine iki büyük savak(su tüneli) yapılmıştır.
Osman Elmacı tespitlerine göre; İbrahimpaşa halkı duvarcılık konusunda ustalaşmıştır. Bu durumda taş işçiliği konusunda usta olan Ermenilerin zamanında köyde bulunup bulunmadığı konusunu gündeme getirmektedir.
Köyde kayadan oyma limon ve patates depoları doğal depo işlevini görmektedir. Köy halkının geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Turizm yeterince gelişmemiştir. Tüm Anadolu köylerinde olduğu gibi İbrahimpaşa da yoğun göç vermiştir.
Kırk yaşın üzerinde olan bölge halkı İbrahimpaşa Köyü’ne hala Babayan demeyi tercih etmektedir.
Dileğimiz Babayan/İbrahimpaşa Köyümüzün tüm tarihi yapıları ve değerleri ilelebet korunarak değerlerin turizme kazandırılmasıdır.
Yararlanılan kaynaklar;
Osman Elmacı, Ürgüp Tarihi 2008.
Mustafa Kaya; Geçmişten Günümüze Ürgüp, 1994.
Tahir Sezen; Osmanlı Yer Adları
Özlem Karakul; İbrahimpaşa Köyünün Geleneksel Mimarisi, Prof. Dr. Ömer Bakırer’e Armağan Kitabı,2021,
Osmanlıca-Türkçe Sözlük.
