KAPADOKYA YÖRESİNE AİT İLGİNÇ BEDDUALAR
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Dua sözcüğü, “çağırmak, seslenmek, istemek; yardım talep etmek” anlamında olup “küçükten büyüğe, aşağıdan yukarıya olan talep ve niyaz” anlamında isim olarak da kullanılır.
Dualar genelde iyi dilek ve temennileri içerir.
Beddua, Farsça’da “kötü” anlamına gelen bed ile Arapça’da “dileme, isteme” gibi anlamlara gelen dua kelimelerinden oluşmuş bir bileşik isimdir. Türkçeleştirilmiş hali kötü dua olabilir. Beddualar genelde kötü/olumsuz dilek ve temennileri içermektedir.
Kapadokya yöresinde halk dilinde ilginç beddualara rastlanmaktadır. Genelde insanlar kızdıkları insanların ölmelerini, sakat kalmalarını ya da iyi yaşam koşullarından uzak bir şekilde sürünerek yaşamalarını istemektedirler. Bu ilginç beddualardan bazılarına göz atacak olursak;
Adı batasıca : Öl, gözüme gözükme, adın kayıtlardan silinsin anlamına gelen olumsuz bir dilek.
Boyun, posun devrilsin; Öl gözüme gözükme anlamındadır.
Canın cehenneme : Ölürsen öl, öl ve cehenneme git anlamına gelen kötü bir dilek.
Çatlıyasıca : Hazımsız insanlar için kullanılan bir sözcüktür. Çekemiyorsan canın sıkılsın, uyuyama, vücudunu parçala anlamında kullanılıyor.
Gadasını al/Gurban ol : Sen Ona layık değilsin/olamazsın, (kıyaslanan kişi için) O senden daha değerli anlamına gelen sözler.
Geberesice : Kötü bir şekilde öl anlamındadır.
Gırılasıca(Kırılasıca) . Katliama uğra. seni öldürsünler anlamında kullanılan bir beddua.
Gırangiresice(Kırangiresice) : Salgın hastalığa muhatap olsun. Gıran sözcüğü salgın ve öldürücü hastalık anlamındadır.
Gudurasıca (Kudurasıca) :Delir, akıl sağlığını kaybet anlamında bir beddua.
Güngörmiyesice : Yaşa ama kötü yaşa anlamında bir kötü dilek.
İrişmiyesice : Yetişme, büyüme, hayal ettiğin şeye kavuşma anlamına gelen kötü bir dilek.
Kanın yere aksın : Seni vursunlar, bıçaklasınlar, kanın toprağa boşlasın anlamında olumsuz bir dilek.
Karaltın (gölgen) kaybolsun : Öl, yok ol,yaşama, sokağa çıkama anlamındadır.
Kefenin dürülsün : Öl ,kefenlere sarsınlar, yaşama anlamındadır.
Körolasıca : Gözleri görmesin. Kör olsun anlamına gelen bir beddua.
Kör kurşunlara gelesin : Kim olduğunu bilmediğin kişiler seni vursunlar.
Mezarında yatmıyasıca/Mezarında kurtlar büyüsün: Öldükten sonra da rahat olma anlamında bir bedduadır.
Ocağı batasıca : Ailecek yok olun anlamındadır.
Onmayasıca: İyi yaşam koşullarına sahip olamayasın anlamındadır.
Sıracalı : Hastalıklı,sakat, genelde aşağılama amacıyla kullanılan bir kötü dilektir.
Sidiği durasıca; İşimeyesin anlamındadır.
Soyun kurusun; Çoluk çocuğun olmasın, neslin tükensin anlamında bir kötü dilektir.
Sürünesice/Sürüm sürüm sürün : Kolay ölemeyesin, sürünerek ölesin anlamındadır.
Süsünüyün kökünü gör : (Süsün ense anlamındadır) Boynun kırılsan anlamında olumsuz bir temennidir.
Tahtalı köye muhtar ol : Öl,geber anlamındadır.
Ulum ulum uluyasıca : Yara bere içinde kal, avazın çıktığınca bağır ama kimse duymasın anlamındadır.
Un çuvalına direk ol : Henüz evlenmemiş genç kızlar için söylenen bir bedduadır. Evde kal evleneme anlamındadır.
Zıbar ya da zıbarasıca : Öl ,yaşama anlamındadır.
Temel dileğimiz hiç kimsenin başka bir kimse hakkında beddua etmemesidir.
Bedduaları genelde karşısındakine göre daha güçsüz insanların ,çoğunlukla da yaşlı kadınların yapıyor olması ilginç bir tespittir.
Yararlanılan Kaynaklar
TDV,İslam Ansiklopedisi
TDK, Türkçe Sözlük
Faruk Güçlü, Nevşehir Yöresi Ağızları Sözlüğü
