Kapadokya Yöresine Özgü Ergonomik Araç Gereç İsimleri I
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
TDK Sözlüğünde yer alsın almasın insanlar günlük yaşamlarında kullandıkları hatta kendilerinin icat ettiği araç ve gereçlere el aletlerine uygun isimler vermişlerdir. Ergonomi bilimiyle de ilgili bu yerel isimlerinde unutulmaması gereklidir.
Ergonomi; insanın fiziksel ve psikolojik özelliklerini inceleyerek insanın makine ve çevre ile olan uyumunu doğal ve teknik olarak araştıran ve geliştiren bir bilim dalıdır. Henüz sanayinin ve teknolojinin yeterince gelişmediği dönemlerde insanlar kendi araçlarını kendileri üretmişlerdir.
Bir çok uygarlığa beşiklik eden Kapadokya yöresi de bu açıdan oldukça zengindir. Bu yazımızda bölgeye özgü birkaç ergonomik araç ve gereci tanıtacağız. Dileğimiz tarihe not düşülmesi ve unutulmamasıdır.
BAĞBIÇAĞI : Üzüm bağlarını her ilkbaharda budamak amacıyla geliştirilmiş özel bir bıçak türüdür.
BASTIRAK : Kapıları arkadan kapatmak için kullanılan araç ve gereçlere verilen isim. Bu özdeyişlere de yansımış bir sözcüktür. Halk arasında “O..pu içerde olursa kapı bastırak tutmaz “denir.
ÇİNEGER :Buğday, çavdar, toprak gibi şeyleri elemekte kullanılan, iri gözlü, Gözerle kalbur arasında kalan bir çeşit büyük kalbur.
DİZLİK : Kadınların bellerine bağladıkları, içine ot toplamak ya da benzer nedenlerle bağladıkları bir çeşit bohça.
ENNİK(ELLİK) : orakla ekin biçilen dönemlerde orağın ırgatların ve insanların parmaklarını kesmemesi için aliminyum ya da tahtadan yapılan para koruma gereci.
GALIÇ : Ekin özellikle de küçük boylu arpa biçmek amacıyla geliştirilmiş bir çeşit küçük orak.
GÖZER :Buğday, çavdar, toprak gibi şeyleri elemekte kullanılan, iri gözlü, büyük kalbur.
KİŞŞİK : Karşılıklı ve dönüşümlü olarak yapılan bir çeşit imece adıdır.
KORA : Kapıları arkadan kapatmak için kullanılan demir ve tahtadan yapılmış kapının arkasında olan ve kapıya iliştirilmiş olan araçlara verilen isim
KÜLLE : TDK sözlüğünde yer alan anlamıyla tamamen farklıdır. Tandırlarda yanan ateşe oksijen gidebilmesi için yandan açılan bir çeşit baca adıdır.
PİŞİRGEÇ : Yufka pişirmede kullanılan oklavadan daha küçük ,saç üzerindeki yufkanın alt/üst edilmesinde kullanılan bazen de tandıra yakacak atmakta kullanılan çubuğa verilen ad.
