Kapadokya, yeraltı şehirleri, kayalara oyulmuş yapıları, tarihi kiliseleri ve kendine özgü doğal mirasıyla keşfedilmeyi bekleyen bilinmeyen pek çok sırrı barındırıyor.
Tarih, doğa ve gizemle şekillenen büyülü coğrafya Kapadokya…
Dünyanın en etkileyici doğal oluşumlarından biri olan Kapadokya, yalnızca peribacaları ve sıcak hava balonlarıyla değil, yeraltına ve kayalara oyulmuş medeniyetleriyle de sırlarla dolu. Bölgenin tarih boyunca gizemli bir rol üstlendiği, hâlâ tam anlamıyla çözülememiş birçok yapının bulunduğu biliniyor.
Kapadokya: Görünenin Çok Ötesinde...
İşte “Dünyanın Sekizinci Harikası” olarak da bilinen Kapadokya’nın pek bilinmeyen yönleri:
1. Yeraltı şehirlerinde 250.000 kişiye kadar barınma kapasitesi vardı
Derinkuyu ve Kaymaklı başta olmak üzere yeraltı şehirleri, uzun süreli yaşam için havalandırma, su, erzak depoları ve ibadet alanlarıyla tam bir şehir düzenine sahipti.
2. Yeraltı şehirleri birbirine kilometrelerce uzun tünellerle bağlı
Bazı tünellerin hâlâ ucu bulunamadı ve araştırmalar devam ediyor.
3. 400’den fazla kaya kilisesi mevcut
Kapadokya’da her vadinin kendine özgü kaya kiliseleri ve şapelleri bulunuyor.
4. Peribacaları hâlâ şekil değiştiriyor
Erozyon ve rüzgâr etkisiyle bölgede oluşum devam ediyor.
5. İlk Hristiyanların eğitim ve savunma merkeziydi
Roma baskısından kaçan topluluklar bölgeyi dini eğitim üssü olarak kullandı.
6. Kadim şarap mahzenleri binlerce yıllık
Avanos ve Ürgüp’te Hitit döneminden kalan şarap depolama alanları mevcut.
7. Balon turizmi çok yeni
Sanılanın aksine Kapadokya’da sıcak hava balonları 1990’lı yıllarda başladı.
8. Kapadokya’nın en yüksek noktası Erciyes Dağı
Volkanik patlamalar bölgenin coğrafyasını şekillendirdi.
9. Kayalara oyulmuş gizli geçitler evleri birbirine bağlar
Bazı eski yerleşimlerde evden eve gizli tüneller bulunuyor.
10. Nevşehir Kalesi altında dev yeraltı kompleksi
2015 yılında keşfedilen kalenin altındaki yapı dünyanın en büyük yeraltı şehri olabilir.
11. Kapadokya’da binlerce yıllık oyma güvercinlikler var
Gübre üretimi için inşa edilen güvercinlikler tarımda önemli rol oynamıştır.
12. Kapadokya doğal film platosu
Birçok uluslararası yapım bölgeyi set olarak kullanıyor.
13. Jeotermal zenginlik dünya çapında
Kozaklı termal bölge şifa merkezi olarak kabul ediliyor.
14. Avanos çömlek sanatı 6 bin yıllık
Kızılırmak’ın getirdiği kil sayesinde doğdu.
15. Kapadokya’da 60’tan fazla vadi bulunuyor
Bazılarının hâlâ keşfi devam ediyor.
16. Taş evlerin yazın serin, kışın sıcak olma sebebi tüf kayası
Doğal izolasyon özelliği var.
17. Kapadokya gökyüzü astronomi çalışmaları için ideal
Işık kirliliğinin az olduğu bölgelerde gök gözlemleri yapılabiliyor.
18. Bölgedeki fresklerin renkleri doğal bitki ve taş pigmentlerinden
Yüzyıllardır canlılığını koruyor.
19. Hititler döneminde stratejik askeri merkezdi
Kayalara oyulmuş gözetleme noktaları bulunuyor.
20. Her yıl yeni bir tarihi buluntu keşfediliyor
Kazılar bölgede hâlâ büyük sırların saklı olduğunu gösteriyor.
Kapadokya’nın Bilinmeyen Yönleri
Kapadokya, peri bacaları, balon turları ve Göreme Açık Hava Müzesi gibi ikonik unsurlarıyla tanınsa da, bölgenin derinliklerinde pek çok az bilinen sır gizli. Volkanik tüf kayaların altında saklı labirentler, eski medeniyetlerin izleri ve doğal harikalar, burayı sadece bir turizm cenneti olmaktan öteye taşıyor. Aşağıda, kaynaklara dayalı olarak derlediğim 8 ilginç ve az bilinen yönü sıralıyorum. Bu bilgiler, hem tarihi hem de coğrafi derinlikler sunuyor.
A.Yeraltı Şehirlerinin Labirent Gibi Tünelleri ve Saklı Yaşam Alanları
Kapadokya'nın yüzeyi kadar altı da büyüleyici: Nevşehir Kayaşehir, Derinkuyu ve Kaymaklı gibi bilinen yeraltı şehirlerinin yanı sıra, Mazı, Özkonak ve Tatlarin gibi az ziyaret edilenler var. Bunlar, MÖ 4. yüzyıla uzanan tünellerle dolu; üzüm şırası presleri, kiliseler ve 30.000 kişilik sığınaklar içeriyor. Saldırılara karşı inşa edilmiş bu labirentler, binlerce yıllık bir yaşamı koruyor – turistlerin sadece %10'u biliyor.
B."Güzel Atlar Ülkesi" Kökeni
Kapadokya'nın merkezi Nevşehir olup. Kapadokya'nın Adı, Persçe "Katpatuka"dan geliyor ve "Güzel Atlar Ülkesi" anlamına işaret ediyor – atlar hâlâ yerel kültürde önemli, hatta turistik safarilerde kullanılıyor.
C.600'den Fazla Kaya Kilisesi ve Şeytan Korkusu Freskleri
Yumuşak tüf kayalara oyulmuş 600 civarı kilise, Ortaçağ'dan kalma fresklerle dolu. Bunlar, Hz. İsa'nın hayatını ve geometrik motifleri resmediyor; bazıları şeytandan korunma amacıyla yapılmış duvar yazıları taşıyor. Göreme'nin ötesinde, ikon yanlılarının sığındığı bu kiliseler, Hristiyanlığın ilk yüksek sesli ayinlerine ev sahipliği yapmış – az bilinen bir inanç merkezi.
D.Paleolitik Döneme Uzanan İnsan Yerleşimi ve Hitit Ticaret Merkezi
Bölgenin tarihi, Paleolitik çağa (yaklaşık 10.000 yıl öncesi) dayanıyor; mağaralar ilk barınaklar olmuş. Hititler döneminde önemli bir ticaret durağıyken, Persler satraplık yapmış. Yeraltı şehirleri, Roma baskısından kaçan Hristiyanlar tarafından değil, daha eski uygarlıklarca (muhtemelen Hititler) başlatılmış – Xenophon'un "Anabasis" kitabı, MÖ 4. yüzyılda Hellen askerlerin burada konakladığını anlatıyor.
E.Termal Kaplıcalar ve Kış Masalı Manzarası
Kozaklı'daki termal sular, Kapadokya'nın az bilinen sağlık cenneti; sıcak çamur banyoları ve kaplıcalar, turizmin ötesinde şifa sunuyor. Kışın karla kaplanan peri bacaları, adeta bir dantel örtü gibi – balon turları burada daha büyüleyici, ama bahar kalabalığından uzak bir alternatif.
F.Sinema ve Edebiyatın Gizli Stüdyosu
900'den fazla film ve diziye ev sahipliği yapmış: "Asmalı Konak"ın çekildiği Ürgüp evleri, Pasolini'nin "Medea"sında figüranlık yapan köylüler, hatta yasaklanan "Paralı Askerler" gibi yapımlar. Erich von Daniken gibi yazarlar, yeraltı şehirlerini "uzaylı izleri" diye yorumlamış – gizem turizminin bir parçası.
G.Volkanik Köken ve 4.000 Yıllık Yeraltı Mirası
Peri bacaları, milyonlarca yıl önce volkan patlamalarından kalan tüf katmanlarından erozyonla şekillenmiş. Yeraltı kentleri ise yaklaşık 4.000 yıllık; Hitit söylencelerinde bile mağara sığınaklarından bahsediliyor. Selçuklu ve Bizans dönemlerinde de kullanılmış, ama asıl mimarlar hâlâ gizemini koruyor.
Kapadokya, yüzeydeki büyüyle yetinmeyin diye fısıldıyor: Bu yönleri keşfetmek için bahar/sonbahar ideal, ama kış sürpriz dolu.
Foto: Galip Hasan TEMUR