KARAMANLICA BİR NEVŞEHİR DERGİSİ ; TERAKKİ
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Kapadokya’dan özellikle de Nevşehir bölgesinden İstanbul’a göçen Türkçe konuşan Hıristiyanlar olarak bilinen Karamanlıların genelde Balat ve Fener bölgesine yerleştikleri bilinmektedir. Nevşehirli Karamanlılar tarafından kurulan Nevşehir Terakkiperver Uhuvveti tarafından ilk sayısı 15 Mayıs 1888 de yayınlanan dergi, Yunan alfabesi kullanılarak Türkçe olarak yayınlanmıştır. Dergi onbeş günde bir yayınlanan dergi 12 sayıya kadar ulaşmıştır. Son sayısı 31 Ekim 1888 de yayınlanmıştır.
İstanbul merkezde kurulan “Nevşehir Terakkiperver Uhuvveti” yani günümüz Türkçesi ile Nevşehir Kalkınma Dostları Birliği tarafından Karamanlıca yayınlanan dergide güncel konular, teoloji, sanat, tarihi konular ve sağlık bilgilerine yer verilmiştir. Nevşehir’in gelişmesi, coğrafyası vb konularda da yazılar dergi de yer almıştır.
Derginin sorumlu yazı işleri müdürlüğünü Yordanis F. Baklacıoğlu üstlenmiştir. “Anatolluları dalmış oldukları uykudan uyandırmak”şiarıyla yayınlanan derginin her sayısı on altı sayfadan oluşmaktaydı. 12 sayıda toplamda 192 sayfa olarak yayınlanmıştır.
Stefo Benlisoy tespitlerine göre; Terakki dergisinin idarehanesi İstanbul’da Asmaaltı Maksudiye hanının üst katında, altı numarada yer almaktaydı. Dergi, Çakmakçılar Yokuşu Zümbüllü Han’da bulunan Gayret matbaasında basılmaktaydı
Dergide iki bölüm halinde Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın hayatı ve eserleri anlatılmıştır. Karamanlıca kaleme alınan makalelerde Damat İbrahim Paşa ve Nevşehir’e yaptığı hizmetlerden övgü ile söz edilmektedir.
Nevşehirli Karamanlıların İstanbul’a göç serüvenin başlama tarihi konusunda net veri mevcut değildir. Ancak 18.YY ilk yarısından göçün hızlandığı, Nevşehirli Karamanlıların İstanbul’da yoğun olarak peynircilik, Zeytincilik, bakkallık, havyarcılık yaptıkları hatta “Karamanlı Bakkal” sözcüğünün sık kullanılan sözcüklerden biri haline geldiği bilinmektedir.
Terakki Dergisinin özellikle Nevşehir ve İstanbul’da dağıtıldığı, bunun yanı sıra İzmir, Samsun,Isparta, Ankara,Kırşehir, Konya, Gelveri,Bursa, Ürgüp,Mudanya, Niğde, Bandırma , Ereğli,Bartın, Yozgat,İncesu ve Adana’da okurları olduğu, Yunanistan’da ise Midilli ve Atina’ya posta ile gönderildiği bilinmektedir.
1924 Mübadelesi sonrası Karamanlılar ne yazık ki ülkemizi terk etmek zorunda bırakılmışlardır. Evlerinden ,yurtlarından zorla uzaklaştırılmanın acısını uzun süre yaşamışlar ve gittikleri Yunanistan’da da belli bir süre de uyum sorunu yaşamışlardır.
1924 yılında Selanik’te yayınlanan küçük kitapçığından Rahip Neophytos Öcomomas’ın kaleme aldığı dizeler durumu anlatmaktadır.
“İsmet Paşa Venizelos geldiler
Trampa yapmağa karar verdiler
Acap bunu bir ferdimi sordular
Dünya kurulalı görülmemişdir.
Türkiyadan kaldırdılar bizleri
Kan ağlıyor hepimizin gözleri.”( Zafer Karaca, Tarih ve Toplum Dergisi Mart 1988)
Yararlanılan Kaynaklar:
Stefo Benlisoy: Dersaadette Mukim Nevşehirli Peynirci Esnafı İttihadı, Tarih ve Toplum Dergisi, Kasım 2003.
Stefo Benlisoy; Karamanlıca Terakki Dergisi: "Anatolluları dalmış oldukları uykudan uyandırmak" Kebikeç,2019 sy; 47.
Zafer Karaca, Tarih ve Toplum Dergisi Mart 1988
Eray Konya; Çok Yönlü Karamanlıca Dergide “Terakki” Anlayaşı,Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 2017/2
Zafer Kurtar; XIX Yüzyıl’da İstanbul’da Karamanlıca Yayınlanan Terakki Dergisi, İstanbul Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi,2012
