Nadir toprak elementleri (NTE); fiziksel, kimyasal ve manyetik olarak, özel özellikler gösteren, işlenmesi ve/veya kullanıma sunulması, zorlu aşamalar gerektiren skandiyum, itriyum ve lantanit gurubu 17 kimyasal elemente verilen ortak ifadedir. Bazılarının doğada bulunma oranı bilindik elementlerden daha fazladır. NTE; genellikle mineraller içinde bulunduğundan, karmaşık işlemli zorunlu bir ayrıştırma aşaması gerektirmektedir. Ayrıca bu elementlere hem nicelik hem de nitelik testi için, hassas ve güvenilir analizler yapılmaktadır.
NTE’nin kullanım alanlarının başında enerji sektörü gelmektedir. Malzemeye kazandırdığı üst düzey mekanik, manyetik, optik vb. özellikler nedeniyle bu elementler, “malzemenin vitamini” olarak da nitelendirilmektedir. Özellikle; mıknatısların ve alaşımların üretiminde / elektrik motorlarında ve rüzgâr türbinlerinde / katalizörlerin, seramiklerin, parlatıcıların, camların imalatında / emisyon ve çevre regülasyonlarında / katı oksit yakıt pillerinde / elektrikli araçların üretiminde kullanılmaktadır.
NTE kaynaklarının ileri düzey işlenme teknolojisi, dünyada az sayıda devlette bulunduğundan, kritik dönemlerde stratejik yaptırım aracı olarak kullanılabilmektedir. Bu gerekçeyle devletler NTE’ni, stratejik ham maddeler kategorisine almakta, teknoloji ve bilgi paylaşımını yapmamaktadır.
NTE konusunda özellikle küresel boyutlu çevresel ve ticari durum, tedarik güvenliği alanında ilgiyi artırmaktadır. Bu bağlamda ikame malzemeler ve teknolojiler ile birbirlerinin yerine kullanılabilen ve benzer ihtiyaçları karşılayan ürünler tercih edilebilmektedir. Yan ürün olarak, diğer metallerin ve diğer maden atıklarının geri dönüşümü alanında yapılan çalışmalar ile tedarik kaynaklarının çeşitlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Ülkemizde; Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü bünyesinde, cevherin işletilmesi için pilot tesis kurulmuştur. Yurdumuzun farklı bölgelerinde Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün, yeni rezervler bulma çalışmaları devam etmektedir. Yapılan araştırmaları izlemek ve teşvik etmek amacıyla Nadir Toprak Elementleri Araştırma Enstitüsü kurulmuş; Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu bünyesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. (Bkz.: T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verileri, Anadolu Ajansı haberleri)
Dünyanın dominant güçleri, yeni parametrelerini farklı coğrafyalarda, yine test etmektedir. Dünya coğrafyası, toprak sahiplerine sorma gereği bile duyulmadan, parsellere ayrılmaktadır. Yeni sınırları olan yol haritaları, artık konferanslarla kapalı kapılar arkasında değil, mizanseni hazırlanarak medyadan yapılmaktadır. Başka coğrafyalardaki zenginliklere sahip olabilmek için; dünyaya pozitif algı yöntemleriyle duyurulan, kurgu dolu senaryolar vizyona konulmaktadır.
Ülkemiz; stratejik öneme sahip bor, toryum ve nadir toprak elementleri rezervleri bakımından zengindir. Konuyla alakalı kurum / kuruluşlar, katma değeri yüksek ürünler için; var olanları geliştirebilmek, yenilerini keşfedebilmek ve yeni icatlar yapabilmek amacıyla çalışmalarını sürdürmektedir. Ülkemizin istiklal ve istikbali için; dijital dünyayı uzgörülü okuyabilmek ve inovatif teknolojilerle geleceğe yön verebilmek adına, birlik ve beraberlik içerisinde, ilmi metotlarla, planlı çalışarak, stratejik öneme sahip rezervlerimizle, nitelikli ve nicelikli daha fazla katma değerli üretimler yapmak gerekmektedir.
Her konumdaki yetişkinin; girişimcilerin ve gençlerin, yerli alanda milli üretim yapabilmesi adına, ar-ge / ür-ge / keşif / icat vb. için yenilikçi imkânlar sağlaması önemlidir. Gençlerimiz, gelecek zamana çok iyi hazırlanmalıdır.
Bu satırlar; M. TUNCEL, Toplumsal Farkındalık, Nevşehir-2025; çalışmasından yararlanılarak hazırlanmıştır.