Modern dünyada tebliğ çalışmaları
İslâm’ın İlk Tebliğ Stratejileri ve Günümüze Uyarlanabilirliği
İslâm’ın ilk yılları, insanlık tarihinin en zor ve aynı zamanda en bereketli dönemlerinden birini teşkil eder. Mekke toplumu putperestliğin, kabile asabiyetinin, ekonomik çıkarların ve sosyal adaletsizliğin hâkim olduğu bir yapı üzerine kuruluydu. Bu ortamda Hz. Muhammed (s.a.v.), ilâhî vahyin ilk nuru ile insanları tevhid inancına çağırmaya başladı. Ancak bu davet, köklü alışkanlıkları, ekonomik dengeleri ve siyasi otoriteleri sarsacak mahiyette olduğu için sert bir muhalefetle karşılaştı.
Buna rağmen Rasulullah (s.a.v.), sabır, hikmet, ahlâkî örneklik ve stratejik bilinç ile yürüttüğü tebliğ sayesinde kısa sürede sağlam bir kadro yetiştirdi. İlk Müslümanlar, inançlarından dolayı ağır işkencelere maruz kalmalarına rağmen imanlarında sebat ettiler. Mekke dönemindeki bu tebliğ stratejileri, sadece o gün için değil, bugün de tebliğ çalışmaları için evrensel ilkeler taşımaktadır.
---
Mekke Döneminde İlk Tebliğ Stratejileri
Gizli Davet ve Dar Çevreden Başlama
İlk vahyin gelişiyle birlikte Rasulullah (s.a.v.), tebliğe önce en yakınlarından başladı. Hz. Hatice validemiz, Hz. Ebû
Bekir, Hz. Ali ve Hz. Zeyd ilk Müslümanlar arasında yer aldı. Bu aşamada davet gizli tutuldu; çünkü toplum henüz böyle bir çağrıyı kabullenmeye hazır değildi. Bu dönemde iman edenlerin buluştuğu Darü’l-Erkam, bir okul, bir eğitim ve sabır merkezi işlevi gördü. Böylece sağlam bir çekirdek kadro yetiştirildi.
Açık Davet ve Sabır Stratejisi
Üç yıl süren gizli davetten sonra Allah’ın emriyle Rasulullah (s.a.v.) yakın akrabalarını Safa Tepesi’nde topladı ve açıkça İslâm’a davet etti. Bu aşama ile birlikte müşriklerin baskı ve işkenceleri başladı. İlk Müslümanlardan Hz. Bilâl, Yasir ailesi ve daha niceleri ağır işkencelere rağmen imanlarından dönmediler. Rasulullah (s.a.v.), daveti hiçbir zaman şiddetle değil, sabır ve hikmetle yürüttü.
Böylece davetin temelinde sabır, vakar ve ahlâkî üstünlük esas kılındı.
Alternatif Yöntemler ve Hicret Arayışları
Mekke’de baskılar arttığında Müslümanlardan bir kısmı Habeşistan’a hicret etti. Bu, İslâm tarihinde din özgürlüğü için yapılan ilk göçtü. Aynı zamanda Rasulullah (s.a.v.), Hz. Ömer ve Hz. Hamza gibi toplumda etkili şahsiyetlerin kazanılmasıyla davetin gücünü artırdı. Medine’ye yapılan Akabe biatları ise İslâm’ın yeni bir merkez bulmasının yolunu açtı.
---
İlk Stratejilerin Günümüze Uyarlanabilirliği
Dar Çevreden Başlamak ve Güven Halkası Kurmak
Rasulullah’ın (s.a.v.) tebliğe en yakınlarından başlaması, bize davetin önce aileden ve yakın çevreden başlaması gerektiğini öğretir. Günümüzde de en güçlü tebliğ yöntemi, insanın kendi ailesine ve dostlarına ahlâkî örneklik göstermesidir. Zira güven ortamı olmadan hiçbir çağrı karşılık bulmaz. Bu dar çevre sadece kan bağı ile sınırlı değildir; uhuvvet bağı ile kardeş olan Müslümanlar de aynı iman halkasında buluşarak davetin temelini oluşturur.
Sabır, Hikmet ve Ahlak Temelli Tebliğ
Müşriklerin baskı ve işkencelerine rağmen
Rasulullah (s.a.v.) asla öfkeye kapılmadı, şiddete başvurmadı. Bu, günümüzde bize şunu öğretiyor: İslâm’ın anlatılması sert tartışmalarla, öfke diliyle değil; hikmet, sabır ve güzel ahlakla olmalıdır. Özellikle medya ve sosyal platformlarda öfke yerine üslup güzelliği ve nezaket büyük önem taşır.
Alternatif Kanallar ve Eğitim Merkezleri
Mekke döneminde Darü’l-Erkam nasıl bir eğitim ve güçlenme merkezi olduysa, günümüzde de Müslümanların manevi gelişim için eğitim halkaları, kültür merkezleri ve dijital platformlar kurmaları gerekir. Böylece hem bireysel iman gelişir, hem de toplumda sağlam bir bilinç oluşur.
Stratejik Şahsiyetlerin Kazanılması
Hz. Ömer ve Hz. Hamza’nın İslâm’a katılışı, davetin gücünü artırmıştır. Bugün de toplumda söz sahibi kanaat önderlerinin, akademisyenlerin, sanatçıların ve medya temsilcilerinin kazanılması büyük önem taşır. Bu, zorlamayla değil, adalet, merhamet, dürüstlük ve güven telkini ile mümkündür.
Kardeş STK’lar Arasında İşbirliği ve İrtibat
Günümüzde bu kardeşlik, sivil toplum kuruluşları aracılığıyla somut bir hâl alabilir. Her bir STK kendi alanında kıymetli çalışmalar yürütse de, Rasulullah’ın Mekke’de müminleri Darü’l-Erkam’da toplaması bize şunu gösterir: birlik ruhu olmadan tebliğin tesiri sınırlı kalır. Kardeş kuruluşların irtibat halinde olması, tebliğde birbirini tamamlayıcı faaliyetler yürütmesi ve işbirliğini artırması hayati önemdedir.
---
Mekke döneminde Rasulullah’ın (s.a.v.) yürüttüğü tebliğ stratejileri, günümüze ışık tutan evrensel ilkeler taşımaktadır. Gizli davetle sağlam bir kadro yetiştirmek, sabır ve hikmet ile tebliği sürdürmek, alternatif yollar bulmak ve stratejik şahsiyetleri kazanmak, her dönemin Müslümanlarına yol gösterici olmuştur.
Bugün de bu stratejiler, birebir aynı yöntemlerle değil; özünü koruyarak ve şartlara uyarlanarak hayata geçirilebilir. En önemlisi, tebliğ önce dar çevreden başlar: aileden, yakın dostlardan ve en
yakınımızdaki insanlardan. Ancak bu dar çevre sadece kan bağı ile sınırlı değildir. Uhuvvet bağı ile kardeş olan Müslümanlar, aynı iman halkasında buluşarak davetin temelini oluştururlar.
Modern dünyada tebliğ çalışmaları; aile içinde güzel örneklik, kardeşler arasında dayanışma ve STK’lar arasında güçlü bir işbirliğiyle yürütülmelidir. Rasulullah’ın (s.a.v.) Mekke dönemindeki yöntemi, her çağın müminlerine şu mesajı verir:
“Tebliğ, sabırla yoğrulmuş kardeşlik zemininde, hikmet, güzel ahlak ve birlik ruhuyla yapılmalıdır.”