Nevşehir İli, İlçeleri Ve Bazı Köylerinin Eski Adları

Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ

Türklerin Anadolu’ya gelmesinden önce, Anadolu değişik uygarlıklara beşiklik etmiştir. Devletler, aşiretler kabileler, uygarlıklar gelip geçmiştir. Her uygarlıktan sonra geriye bir isim ya da kalıntı mutlaka kalmıştır. Özellikle Kapadokya bölgesi, yaşayan uygarlıklar açısından bir hayli zengindir. Her uygarlık, yaşadığı bölgeye kendi dilinden bir isim vermiştir. Bu nedenle de bölgede değişik uygarlıklara ait eski isimlere sıkça rastlamak mümkündür. Aslında bu eski yöre adları bölgenin tarihi açısından da ciddi ipuçları vermektedir.

Nevşehir yöresinde yaşayan uygarlıkların tarihsel gelişimine baktığımızda;

KAPADOKYA KRONOLOJİSİ

M.Ö. 3000-1750

Asur Ticaret Kolonileri ve Hititler Dönemi

M.Ö. 1750-1400

Hitit Krallık Dönemi

M.Ö. 1400-1200

Hitit İmparatorluk Dönemi

M.Ö. 1200-1100

Ege ve Kuzey Kavimlerinin Kapadokya'ya Gelişi

M.Ö. 1100-950

Frigyalılar

M.Ö. 800

Hitit Tabal Krallığı'nın Bölgede Tekrar Canlanışı

M.Ö. 950-585

Kimmer-İskit Akınları ve Lidyalılar'ın Egemenliği

M.Ö. 585-334

Pers Egemenliği

M.Ö. 334-335

Makedonya Komutanlığı (3 Ay)

334-M.S.17

Kapadokya Krallığı Dönemi

17-395

Roma İmparatorluğu Dönemi

395

Doğu Roma (Bizans) Devleti

1072

Türk Boylarının Yerleşmeye Başlaması

1086-1175

Danişmendliler Dönemi

1175

Anadolu Selçukluları Dönemi

1243

Moğol Hakimiyeti

1318

Anadolu Selçuklu Devleti'nin Son Bulması

1318

İlhanlı Valisi Timurtaş'ın ve Eratna Bey'in Yönetimi

1340

Bağımsız Eratna Beyliği

1365

Karamanoğulları Beyliği

1381

Kadı Burhanettin Yönetimi

1398

Karamanoğulları'nın Bölgeyi Geri Alması

1398-1402

Osmanlı Egemenliği

1402

Timur'un Bölgeyi Karamanoğulları'na Geri Vermesi

1436

Sultan II. Murat'ın Nevşehir ve Kayseri'yi Karamanoğlulan'ndan geri alması

1466

Kapadokya'nın Kesin Olarak Osmanlı Topraklarına Katılması

1867

Nevşehir Livasının Kazaya Dönüştürülerek Niğde'ye Bağlanması

1902

Nevşehir'in Ankara Sancağına Bağlanması

1954

Nevşehir'in İl Olması

Araştırmacılar ve resmi kayıtlara göre Nevşehir’in en az 24 köyünün isminin değişik tarihlerde değiştiğini tespit edilmektedir. Özellikle bölgeye Türk ve Müslüman halk yerleştikten sonra yeni isimler verildiği görülmektedir. Tespit edebildiğimiz kadarıyla yörede ismi değişen yerleşim yerleri;

NEVŞEHİR : Nissa – Nysa (Antik dönem) Soandos (Bizans) Muşkara (Osmanlı)
ACIGÖL : Dabada-Dobada – Topada (Osmanlı), 1926 yılında Acıgöl olmuştur. Acıgöl’ün önceki (Dobada) isminin Tabal Krallığı döneminden kaldığı sanılmaktadır.
AVANOS : Zuwinasa (Hitit) Venessa (Asur) Evenez-Enes-Avanisoss (Selçuklu). Avanos çok sayıda uygarlığa kucak açmış eski bir yerleşim yeridir.
DERİNKUYU : Melegübü-Melegobi-Malagop. Derinkuyu’da özellikle 1924 Mübadelesinden önce yaşayan önemli bir Rum nüfus olduğu bilinmektedir.
GÜLŞEHİR : Zoropassos-Arabison-Arapsun-Yarabison. Gülşehir ilçemiz de tıpkı Avanos ve Ürgüp ilçesi gibi çok eski bir yerleşim yeri olup pek çok uygarlığa kucak açmıştır.
HACIBEKTAŞ : Karaöyük-Sulucakarahöyük/1790 yılında Hacıbektaş olmuştur.
KOZAKLI : Hamamorta
ÜRGÜP : Osiana-Asyana-Prokopi-Prokopion ( Helen dönemi) Başhisar (Selçuklu) Burgut Kalesi (Osmanlı dönemi). Ürgüp tarihi boyunca pek çok uygarlığın yaşadığı bir yerleşim yeri konumundadır. Selçuklu ve Osmanlı döneminde de Lale Devrine kadar Nevşehir’den daha büyük ve önemli bir yerleşim yeri olma özelliğine sahiptir.

KASABALAR

GÖREME : Maccan (Helen) Mataina, Korama, Avcılar (Selçuklu), 1975’de Göreme

UÇHİSAR : Ücesar (Selçuklu)

KAYMAKLI : Enegüp (Rumca) Eneği (Osmanlı)

MUSTAFAPAŞA : Sinasos-Sinason-Sineson. Osmanlı döneminde, Mustafapaşa, Rumlar açısından önemli dini merkezlerden birisidir.

ÖZKONAK : Genezin

KALABA : Karayusufhöyüğü

KÖYLER

AKÇATAŞ : Topayın (1928)

AKTEPE : Zelve

AYVALI : Aravan

BAHÇELİ : Mumusun-Momissos

BAŞKÖY : Kabesos

BOĞAZİÇİ : Karayanalak

CEMİL : Zalela

ÇAKILLI : Gileduz (1928)

ÇAYİÇİ : Pinili (1928)

DEREKÖY : Potamia-Megarissos

EMMİLER : Çerdiğin (1928)

ESKİYAYLACIK : Eskideliler/Deliler atik

GÖKÇETOPRAK : Sıvasa

GÜLPINAR : Kızılköy (1928)

  1. : Salandos (antik) Salanda (1928)

GÜMÜŞYAZI : Arafa (1928)

GÜNEYCE : Kerlak

İBRAHİMPAŞA : Babayan

KARACAÖREN : Karacaviran

KARAİN : Carine/Karin (antik)

MAZI : Mataza (Antik)

OĞULKAYA : Cırıklar

OVAÖREN : Osiena/Göstesin (1928)

ÖZCE : Seğdin

ÖZLÜCE : Zeila-Zela (Antik) / Zile

ÖZYAYLA : Kızılcin (1928)

SUVERMEZ : Flidonos/Flodonos/Phloita (Antik)

ŞAHİNEFENDİ : Söveşe-Sobesos

ŞAHİNLER : Kırıklı

TAŞKINPAŞA : Damsa-Tamisos

TİLKÖY : Diokaisariç, Kaysar

YAKATARLA : Nernek

YALINTAŞ : Taşdeller

YENİCE : Engelicedit

YENİYAYLACIK : Yenideliler (1946) – Dellilercedit (1928)

YEŞİLLİ : Kazıklı

  1. : Tağar / Cemel(1928)

YEŞİLYURT : Sığırlı (1928)

YARARLANILAN KAYNAKLAR

-Nevşehir Valiliği İnternet Sitesi

-Bayram Durmaz/Fatma Tekin; Nevşehir Yöresi Yerleşim Adları Üzerine Bir Değerlendirme, Folklor/Edebiyat Dergisi, 2014/1 Sy;77

-Harun Tuncel, Türkiye’de İsmi değişen Köyler, Fırat Üniversitesi SBE Dergisi, Sy: 2,2000

-FİB Haber,04.02.2016

-29.06.2017 Hak Gazetesi