NEVŞEHİR İLÇELERİNİN KURULUŞ SERÜVENİ
Dr. Faruk GÜÇLÜ
Damat İbrahim Paşa tarafından Muşkara isimli köy iken kaza merkezi haline getirilen Nevşehir(yeni şehir anlamındadır) 1924 yılından itibaren Niğde iline bağlı bir ilçe iken, 6429 sayılı yasa ile 20 Temmuz 1954 tarihinde il haline getirilmiştir. Kırşehir ve Kırşehir'e bağlı Mucur, Avanos, Hacıbektaş, Kayseri'ye bağlı Ürgüp, Niğde'ye bağlı Arapsun (1948'de Gülşehir adını aldı) Nevşehir'in ilçeleri haline getirilmiştir. Kozaklı ve Hamamorta köyleri Avanos'a bağlı birer köy iken birleştirilerek 1954'te Kozaklı adıyla ilçe olarak Nevşehir'e bağlanmıştır.
Resmi Gazetede yayınlanan Nevşehir’in il yapıldığına dair kanun
Daha önceleri Melegübü ismi ile anılan bir bucak merkezi olan Derinkuyu, 1 Nisan 1960'ta ilçe durumuna getirildi. Acıgöl kasabası ise 4 Temmuz 1987'de ilçe olmuştur. Nevşehir Belediyesi Osmanlı döneminde ilk kurulan belediyeler arasında olup1867'da kurulmuştur.
ACIGÖL İLÇESİ
Acıgöl 1870 yılında Kırşehir sancağına, 1902 yılında Ankara iline bağlanarak sancaklardan biri oldu. Kurtuluş Savası başlamadan Niğde Mutasarrıflığı içinde yer alarak kongrelere delege göndermiştir. 1914 yılında bucak merkezi, 1952 yılında kasaba, 1987 yılında da 3392 sayılı kanunla Nevşehir iline bağlı bir ilçe olmuştur. Belediyesi 1952 de kurulmuştur
AVANOS İLÇESİ
1867 de İlçe statüsüne kavuşan Avanos, Karavezir Seyyid Mehmet Paşa’nın 1777 ‘de Gülşehir’i ilçe yapması sebebiyle(Avanos’ta köy statüsüne dönüştürülmüştür) bu tarihte tekrar köy haline dönüştürülür. 1887'e kadar köy olarak devam ederken, Sultan Abdülhamit'in yaverlerinden sarayda görevli Avanoslu Kurena Arif Bey'in devreye girmesiyle konu kapatılır ve böylece Avanos'a 1887'de ilçe olma hakkı tekrar verilmiş olur”(Avanos Kaymakamlığı İnternet Sitesi). Belediyesi 1867 de kurulmuştur. Uzun süre Kırşehir’e bağlı kalan Avanos, 1954 yılında Nevşehir’in il yapılmasıyla birlikte Nevşehir’e bağlanmıştır. Ürgüp gibi en eski kentsel yerleşim alanlarından birisidir.
DERİNKUYU İLÇESİ
1920 yılında bucak merkezi, 1930 yılında kasaba olan Derinkuyu,27.06.1957 gün ve 9644 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan kanunla 1 Nisan 1960 tarihinden itibaren Nevşehir'e bağlı bir ilçe olmuştur. İlk adı "Melegobi"dir. Hitit ya da Kapadokya dilinde “zorgeçim” anlamına gelen bir isimdir. Derinkuyu Belediyesi 1930 yılında kurulmuştur.
GÜLŞEHİR İLÇESİ
Zoropassos, Yarabistan, Arapsun gibi adlarla çağlar geçirmiş olan Gülşehir, Gülşehir, 1584 yılında Uçhisar nahiyesine bağlı 30 hanelik bir köydür. Buna karşın, 1896 yılında Arapsun (Gülşehir) Niğde Sancağı'na bağlı bir kaza haline getirilmiştir. Avanos,bu yüzyılda Ankara Vilayeti'nin Kırşehir Sancağı'na bağlı bir kaza durumundadır. Arabsun, 20. yüzyılın başlarında Niğde’ye bağlı bir kaza merkezi iken 14 Ekim 1920’de vilayet olan Aksaray’a bağlanmıştır. 20 Mayıs 1933 tarihinde Aksaray vilayetinin ilga olunması üzerine Arabsun tekrar Niğde vilayetine bağlı bir kaza haline getirilmiştir.
Cumhuriyet devrinde Niğde il olunca, Gülşehir Niğde'nin bir ilçesi olmus, ilk olarak Karavezir Seyyid Mehmet Paşa zamanında Gülşehir adı konulan ilçe sonraları yeniden Arapsun olarak anılmaya başlanmış ve son olarak 1948 yılında alınan Bakanlar Kurulu kararıyla bu karmaşaya son verilerek Gülşehir ismi resmiyet kazanmış ve herkes tarafından benimsenerek kullanılmaya başlanmış, 1954 yılında da İlçelik unvanını almıştır.
Belediye Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra 1877 yılında belediyesi kurulmuştur.
HACIBEKTAŞ İLÇESİ
1541 yılında Niğde'ye bağlı bir nahiye merkezi haline gelmiş, 1857 yılında belediye teşkilatı kurularak kasaba olmuştur. Nevşehir ve bölgesinde ilk kurulan belediye Hacıbektaş Belediyesi’dir. Hacıbektaş 11.06.1947 gün ve 5071 sayılı kanuna 01.01.1948 tarihinden itibaren Kırşehir iline bağlı ilçe haline geldi. Nevşehir'in, 1954 tarihinde il olması ile Hacıbektaş ilçesi Nevşehir'e bağlanmıştır.
2 Ocak 1948 Ulus Gazetesi
KOZAKLI İLÇESİ
Buruncak, Bağlıca, Kozaklı ve Hamamorta köyleri Avanos’a bağlı birer köy iken birleştirilerek 1954‟te Kozaklı adıyla ilçe olarak Nevşehir’e bağlandı. Kozaklı Belediyesi böylece kurulmuş oldu.
ÜRGÜP İLÇESİ
1515 yılında Osmanlı topraklarına katılan Ürgüp, bölgenin en eski yerleşim ve kent merkezlerinden birisidir.18. yüzyılda Osmanlı Sadrazamı Damat İbrahim Paşa'nın kadılık makamını doğduğu kent olan Nevşehir'e (Muşkara) taşıması nedeniyle ilk kez ikinci planda kalmıştır. Konya Vilayeti Salnamesine göre; Ürgüp Belediyesi’nin kuruluş tarihi 1874’tür.
Nevşehir oluncaya kadar Kayseri’ye bağlı bir ilçe olmuştur.
