NEVŞEHİR VE ÇEVRESİNDE YAŞAYAN KARAMANLILAR TARAFINDAN KURULAN DERNEK VE CEMİYETLER
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Bugün sivil toplum örgütleri dediğimiz dernek, vakıf, sendika vb. kuruluşlar ne yazık ki 18 YY da fazlaca yaygın değildi. Osmanlı ve Selçuklular döneminde vakıfların yaygın olduğunu biliyoruz. 19.YY Başlarında ise dernek ve sendikalarda çoğalmaya başlamışlardır.
Osmanlı döneminden mübadeleye kadar Nevşehir bölgesinde yaşayan ve Kapadokya’dan İstanbul’a göç eden Karamanlıların(Türkçe konuşan Hıristiyanlar) çok sayıda sivil toplum örgütü kurduğu anlaşılmaktadır. Bu örgütler ağırlıklı olarak sosyal danışma, fakirlere yardım, mesleki dayanışma ve eğitim ağırlıklıdır. Bunlardan bazılarına kısaca göz atacak olursak;
Ürgüp’te 1898 yılında kurulan Fukaraperver Ortodoksluk Cemiyeti’nin faaliyetini 1913 yılında da sürdürmüştür. Cemiyet büyük şehirlerdeki Ürgüplü göçmenler tarafından desteklenmiştir.( Mamoni-İstikopoulou, Somateiaki Organosi, s.187)
Nevşehir’de yaşayan Rumlar terzi, berber, yemenici, boyacı, kuyumcu, tuhafiyeci, kayıkçı ve arıcılar loncalar halinde örgütlenmişlerdir.
Lonca tipi örgütlenmelerden farklı olarak bir de 1920’li yıllarda varlığına rastlanan bir Rum Öğretmen Cemiyeti oluşturulmuştur.(GAK/ATA, Kappadokias (Periohi Neapolis), Kodikas 131 (131-XXIII, 11)
Ürgüp’te de her biri farklı bir lonca tarafından temsil edilen Dönüşüm Cemiyetini temsilen Kayıkçılar Loncası ve Mücevherciler Loncası bulunmaktadır( Mamoni-İstikopoulou, Somateiaki Organosi, s. 55.)
Papa Yeorgios Nam Cemiyet-i Islahiyye: “Nevşehir’den göçmüş İstanbul’da yaşayan Ortodokslar tarafından kurulmuş bir cemiyettir”(Stefo Benlisoy, Tarih Toplum Ağustos,2003). “Nevşehir Salnamesi, Papa Georgios Cemiyeti’nce çıkarılmaktaydı ve yazanları 10 kişilik bir heyet-i idareden oluşmaktaydı”(Oğuz Özdem,Kültür Araştırmaları Dergisi 2019/sy;2). 1912 yılında Nevşehir’e su getirilmesinde büyük rolü olmuş bir cemiyettir.
Kapadokya Adelfotis Eğitim Cemiyeti: Adelfotis kardeşlik anlamındadır. Bölgede yaşayan Rum ailelerin çocukların eğitimi ve okulların geliştirilmesi amacıyla kurulmuştur.
Kapadokyalı göçmenlerin İstanbul'da kurdukları cemiyetlerden biri de İstanbul'a göçmüş Ürgüplü Ortodokslar tarafından 1909 yılında kurulan 'Areti' Maarifperveran Cemiyeti" idi. Stefo Benlisoy’un tespitlerine göre; Cemiyetin kuruluş senedinin 1. maddesinde “Dersaadetde mütevattın Ürgüp ahalisi tarafından "ARETİ" ünvanı ile(areti,ahretlik,kardeşlik anlamındadır) cemiyet-i maarifperverin teşkil olundu”(Tarih Toplum Dergisi Mayıs 2003). Denilmektedir.
Sinason Dul Kadınları Himaye Cemiyeti ; Sinason da yaşayan dul kalan kimsesiz ve yoksul kadınları korumak amacıyla İstanbul’da yaşayan varlıklı Sinason kökenli kişiler tarafından 19.YY başlarında kurulmuş bir cemiyettir.
Anastasis Fukaraperver Uhuvveti(Uhuvvet, birlik dostluk kardeşlik anlamındadır.) 1919 Yılında İstanbul’da yaşayan Nevşehir’den göçen Karamanlı kadınlar tarafından kurulmuştur. Yoksu ve işsiz kadın ve genç kızlara yardım etmek iş bulmak amacını taşımaktadır.
Nevşehir Terakkiperver Uhuvveti: 18 Yüzyıl sonlarında İstanbul’da Nevşehir’den göç eden Karamanlılar tarafından kurulmuştur. Nevşehir’in gelişmesini ve kalkınmasını amaçlamaktadır. 1891 yılına kadar faaliyetini sürdürdü Terakki Dergisi’ni 12 sayı yayınladı. Terakki gelişme ilerleme anlamındadır.
Nevşehir Nevcivani Fukaraperver Uhuvveti. 1872 yılında İstanbul’da Nevşehir’den göçen Karamanlılar tarafından kurulmuştur. 1874 kıtlığında ciddi yardımlar yaptığı bilinmektedir. Nevcivan genç ,delikanlı anlamındadır.
Yararlanılan kaynaklar:
-Çiğdem Kılıçoğlu Cihangir; İkinci Meşrutiyet’ten Milli Mücadele’ye Anadolu’da Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Boyutlarıyla Rum Örgütlenmeleri (1908-1922), Ankara Üniversitesi Doktora Tezi,2017
-Gülen Göktürk ; Kapadokya Rumlarının Aydınlanma Çabasına Anatoli Gazetesi Üzerinden Bakmak, Osmangazi Üni.İİBF Dergisi ,Aralık 2017.
-Oğuz Özdem; Kapadokya Çevresindeki Karamanlıların Yazılı Eserlerinde Halk Edebiyatı Ürünleri, Kültür Araştırmaları Dergisi, 2019, Sy;2.
-Stefo Benlisoy; Tarih Toplum Dergisi, Mayıs ve Ağustos 2003 sayıları
-Zafer Kurtar ; XIX YY. da İstanbul’da Karamanlıca Yayınlanan Terakki Dergisi, İstanbul Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 2012.
