ORTA ANADOLU’NUN ÜNLÜ ABDAL SANATÇILARI
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Abdallar, göçebe-gezgin bir yaşam tarzını benimsemiş, Türkçe konuşan, kökenlerinin 5. ve 6. yüzyıllarda Orta Asya'da büyük bir imparatorluk kurmuş Akhunlar'a dayandığı düşünülen bir Türk topluluğudur. Müzik alanında başarılı çalışmaları ve çalgıcılık konusundaki yetenekleri ile tanınırlar.
Abdallar kendi aralarında özel bir anlaşma aracı olarak Teber dili ya da Abdal dili denen bir yerel dili konuşabilirler. Çoğunlukla Alevi Bektaşi Müslümandırlar. Abdallar Horasan’dan Anadolu’ya gelmiştir.
Tarih boyunca Abdalların çoğunluğu, sepetçilik, elekçilik, kalaycılık, sünnetçilik ve müzisyenlik gibi zanaatlarda uğramıştır. Genellikle göçer veya yarı göçer bir yaşam kültürüne sahiptiler. Yaşadıkları bölgelerde evlenme ve düğün gelenekleri içindeki eğlencelerinin icrasında başlıca rolü Abdallar üstlendiler. Abdal toplumu Türkiye'de Muharrem Ertaş, Neşet Ertaş, Çekiç Ali, Hacı Taşan gibi tanınmış sanatçılar yetiştirmiştir.
Orta Anadolu bölgesinde yaşayan ünlü Abdal sanatçıları kısaca tanımak gerekirse;
MUHARREM ERTAŞ
Bu konuda en önde gelen sanatçılardan birisidir.
1913 yılında Kırşehir'in Yağmurlu Büyükoba Köyü'nde doğdu. Rivayete göre Ertaş'ın ataları asırlar önce Horasan'dan gelerek bu köye yerleşen "Deveci Kabilesi"nin bakiyeleri idi. Muharrem Ertaş'ın adı, sağlığında oturduğu Kırşehir Bağbaşı Mahallesindeki bir caddeye verilmiştir. Muharrem Ertaş'ı eşeği ile arkada; kendisi bir taşın üzerine oturmuş elinde sazı ve oğlu Neşet Ertaş'ı çocukluk yıllarında gösteren bir heykeli 2003 yılında Kırşehir'de bir parka yerleştirilmiştir.
3 Aralık 1984 de vefat etti.
NEŞET ERTAŞ;
Neşet ERTAŞ, 1938 yılında Kırşehir’ in Kırtıllar köyünde dünyaya geldi. İlkokul çağlarında önce keman, sonra da bağlama çalmasını öğrendi. Babası Muharrem ERTAŞ ile birlikte yörenin düğünlerinde saz çalıp türkü söylemeye başladı.
Neşet ERTAŞ babası Muharrem ERTAŞ ile adeta Anadoludaki en olgun ve seviyesine erişen bu Türkmen/Abdal müzik birikiminin en çok tanınan yorumcusudur. Yoğun yöresel özellikleri ile donanmış bu müziği yörenin dışına çıkarmış, ülke genelinde ve hatta yurtdışında bilinmesi ve tanınmasını sağlamıştır.
25 Eylül 2012 tarihinde vefat etmiştir
ÇEKİÇ ALİ
1932 yılında Kırşehir'in Kaman ilçesine bağlı Meşeköy'de dünyaya gelmiştir. Saz çalışındaki kıvraklığı ve atikliği sebebiyle kendisine "Çekiç" lakabı takılmıştır. Çok sayıda plak (45'lik) ve kaseti vardır.13 Eylül 1973 tarihinde 40 yaşlarındayken geçirdiği beyin felci sonucu ölmüştür.
HACI TAŞAN
Keskin’de 1930'da doğan Hacı Taşan, aslen Kırşehir'in Çiçekdağı ilçesine bağlı Kırtıllar Köyündendir.
Kırtıllar o yıllarda "abdal" aşiretinin en yoğun olarak yaşadığı köylerden birisidir. Neşet Ertaş da bu köyde doğmuştur. İç Anadolu Bölgesi'nin ortasındaki bu köy, Anadolu halk müzikleri içerisinde en orijinal anlatıma sahip, abdal/aşiret müziğine kaynaklık eder .
9 Mart 1983 de vefat etmiştir.
VELİ KANGAL
1924 yılında Mucur ilçesinde dünyaya gelen Kangal,Aslen Hacıbektaşlıdır. Ömrünün büyük bir bölümünü de Engel Köyü’nde geçirmiştir. 08.04.2012 tarihinde 88 yaşında iken vefat eden ozan, memleketi Hacıbektaş’ın Engel köyünde defnedilmiştir.
ADEM GÖÇER
1958'de Kırşehir'in Kaman ilçesinin Selimağa köyünde doğdu (Nüfusa 1960'ta Yazıyolu köyü doğumlu olarak kaydedilmiştir). Beş nesildir davul çalan bir ailede yetişti.
Davul çalarken mimikleri ve hareketlerini kullanması ile tanındı ve zamanla Kırşehir'de "Davulun efsanesi" olarak anıldı.
2017 yılında UNESCO Bilim Kurulu tarafından verilen Yaşayan İnsan Hazinesi unvanına layık görüldü. 8 Kasım 2025 de vefat etti
SEYİT ÇEVİK
1941 yılında Keskin’in Hacıali Obası köyünde dünyaya gelen Seyit Çevik, yörenin bağlama icra eden ustalarından Aşır Çevik’in oğludur.
Seyit Çevik artık Hacı Taşan’ın yanında keman ustası olarak sanat hayatını devam ettirir.
Seyit Çevik, Kırıkkale İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nden emekli olur. Seyit Çevik, bozlak ve oyun havaları formatında birçok eseri Türk Halk Müziği repertuarına kazandırmıştır.
28 Ocak 2020 de vefat etmiştir.
Nesilden nesile davam eden sanat aşkı mutlaka devam etmelidir.
Muharrem Ertaş, oğlu Neşet Ertaş .Yusuf Usta (Deveci), Bulduk Usta, Çekiç Ali, Çekiç Ali’nin oğlu Aydın Çekiç, Bektaş Usta (Akdoğan), Bahri Altaş, Burhan Ertaş, Hacı Taşan, Keskinli Seyit Çevik, Zafer Ertaş ve Veli Ertem gibi isimler de unutulmamalıdır.
Kırşehir’li yazar Adnan Yılmaz bu konuda ciddi çalışmalar yapmıştır. Bu gibi bilimsel çalışmalar sonunda ülkemizde az bilinen hatta yanlış bilinen Abdal toplumu daha doğru tanınmaya başlamıştır.
Kaynaklar
Erdi Demir; "Kimliğin İnşası: Dil, İnanç ve Toplumsal Tarih Temelinde Abdal ve Çingeneler". Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD) (40): 83-96.
Yrd Doç Dr Mahmut Sarıkaya; Seyfeli, Ok Mahmut (1 Temmuz 2004). "Kırşehir Abdal/Teber Dili ve Azerbaycan, Özbekistan Gizli Dilleriyle İlgisi". Türklük Bilimi Araştırmaları (15): 243-278..
Wikipedia