OSMANLI DÖNEMİNİN SİNESONLU SANATÇISI KOSTİS MELETİADİS
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Yaşamı hakkında yeterince bilgi bulunmayan ressam, tiyatrocu ve müzisyen, Kostis Meletiadis Sineson’un renkli simalarından birisidir. Doğum tarihi konusunda net bir tespit yok. Ancak ölüm tarihini hem Evangelia Balta hem de Despoina Bougiokmanou 1920 olarak belirliyorlar. Kostis’i Evengalia Balta kitabından ve hakkında yazılan makalelerden tanıyacak olursak, Serafim Rizos, 450 no’lu elyazmasında “...unutup, ondan bahsetmemek olmaz... Bana anlatıldığına göre, çocukluğunda İstanbul’a gitmiş ve Unkapanı’nda çalışmış akrabalarından birine ait bir havyarcıda çalışmaya başlamış. Oradan bir gemiyle gizlice İtalya’ya kaçmış, klarnet çalıp resim yapmayı orada öğrenmiş. İtalya’nın Roma ve Venedik şehirlerinde dört beş yıl kalıp çıraklık yaptıktan sonra, klarneti, fırçaları ve boyalarıyla İstanbul’a geri dönmüş. Kosti bana bunları, çalması için düğünüme çağırdığımda anlatmıştı.. 1920’de yaptığım İstanbul yolculuğundan köye döndüğümde Kosti Meletiadis’i göremedim. Öldüğünü söylediler. Çalışmakta olduğu komşu bir Türk köyünden, Ortahisar’dan kötü durumda getirmişler, üç gün sonra da hayata gözlerini yummuş.”(E.Balta, 2007) Bu anılara gerek Meletiadis hem Sinasos’un hem de bölgedeki diğer Türk köylerinin düğünlerinin vazgeçilmez yerel sanatçılarından birisidir.
Mustafapaşa'da 19. yüzyılda inşa edilen büyük konaklar ve kiliselerden bazıları günümüze gelebilmiştir. “Aziz Basileios Kilisesi mimari özelliklerinin yanı sıra barındırdığı duvar resimleri ile de Kapadokya Bölgesi'nde, 19. Yüzyılda inşa edilen en dikkate değer eserlerinden biridir. Bu resimlerde, iki ressamın, Georgios Iordanidou ve Kostis Meletiadis'in imzalarının bulunması kilisenin önemini arttırmaktadır. Her iki ressam da sadece kilisedeki resimleri değil, aynı zamanda Sinasos'daki bazı konakların duvarlarındaki resimleri de yapmışlardır. Kostis Meletiadis aynı zamanda İtalya'da eğitim almış iyi bir müzisyen ve tiyatro sanatçısıdır”(S.Pekak). Bu duvar resimlerini günümüz sanat tarihçileri “çok önemli eserler” olarak tanımlamaktadır.
18 YY. sonlarında,19 YY başlarında Sineson eğitim düzeyi ve gelir düzeyi çok yüksek bir kasaba konumundadır. Hıristiyanlar ile Müslümanlar iç içe dostça yaşamışlardır. O nedenle görkemli konaklar vardır. Çoğu konaklarda tarihe yolculuk etmemize yardım eden duvar resimleri vardır.
Sinasos’ta 1870-1910 tarih aralığında yapıldığı sanılan duvar resimleri pek çok açıdan kasaba tasvirlerinin yanı sıra, belirli bir konuyu ele alan figüratif kompozisyonların çoğunda tarih ve sanatçı imzasını görmek mümkündür. Georgios Iordanidis ve Kostis Meletiades imzalarına en sık rastlanan sanatçılardır. Savaş yıllarında bir Kasaba da yapılan bu duvar resimlerinin korunması gerekli olduğu halde pek çoğunun tahrip edildiği anlaşılmaktadır.
Georgios Iordanidis’in Canseverler Konağı, Temel Öztürk Evi ve Mustafa Savaş Evi’ne yaptığı resimler, Osmanlı duvar resimleri kasabanın 19. yüzyılda yaşadığı kültürel ilişkileri de ortaya koyar. Canseverler Konağı’nda bulunan ve Hellenistik dönemden bir olay olan “Apelles’e İftira Atılması” konulu resim oldukça ilginçtir.
Ürgüp'e bağlı Cemil Köyü'ne yaklaşık 5 kilometre uzaklıktaki dik yamaçta bulunan tüf kayalara oyulmuş misafirhane, 1880 ile 1910 yılları arasında bölgede yaşayan Rumlar tarafından kullanılmıştır. İki odalı misafirhanenin duvarları, eskiden Mustafapaşa Köyü'nde yaşayan duvar resim sanatçısı Kostis Meletiadis tarafından yörede kullanılan saz, def ve keman gibi müzik aletlerinin yanı sıra kartal resimleriyle süslenmiştir.
Despoina Bougiukmanou Ürgüp Dergisinde yayınlanan “Ortak Kültür Mirasımızdan İzler” Başlıklı yazısında Sineson Duvar resimlerini yapan ressam Kostik Meletiadis’ten özenle söz etmektedir.
Stefo Benlisoy Toplumsal Tarih Dergisinde yayınlanan makalesinde Meletiadis için “Halk müzisyeni, zurnacı,köyün taş konaklarının ressamı ve komedyen Kosti Meletiyadis ve çalgıcı grubu eğlentilerin vazgeçilmezleriydi” diye tanımlamaktadır.
Aileleri Ürgüp kökenli olan araştırmacı Evengalia Balta ve Kapadokya hayranı Despoina Bougioukmanou, Kostis Meletiadis ve eserlerinin yok olup gitmemesi için yoğun çaba göstermişler ve bu eserleri gün yüzüne çıkarmışlardır.
Yararlanılan Kaynaklar
Balta E. (Ed.) (2007). Sinasos. Mübadeleden Önce Bir Kapadokya Kasabası. İstanbul 2007.
Benlisoy Stefo; Okur-Gezginin Sinasos Serüveni, Toplumsal Tarih, Ağustos 2007
Özbek, Yıldıray; Sinasos (Mustafapaşa) Duvar Resimleri,Kayseri,2005.
Pekak, Sacit : Kasaba, Kilise Ressam, Arkeololoji ve Sanat Dergisi Sy, 143
14.07.2007 Radikal Gazetesi
