REFİK BAŞARAN TÜRKÜLERİNDE YER ADLARI

Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ

Ürgüp Damsa(Taşkınpaşa) Köyünde 1907 yılında dünyaya gelen Refik Başaran yaşamını Ürgüp –İstanbul – Ankara /Ayaş ilçesinde geçirmiştir. Türkülerinde yaşamının son yıllarını yaşadığı Ayaş ilçesine genellikle yer vermemiştir. Ömrünün çoğu gurbette geçen Refik Başaran, 1935'li yılların başında eşi ve çocukları ile Ankara'ya göçmek istemiş fakat eşinin razı olmaması üzerine Ankara’ya taşınamamıştır. Bunun üzerine tek başına Ankara’ya giderek 1935-45 yılları arasında Ankara'da han köşelerinde sıkıntı, efkâr, özlem ve çileyle yoğrulmuş bir şekilde yaşamıştır. Nallıhan, Bala ve Ayaş'ın köylerinde kısa süreli evlilikler yaptığı bilinmektedir. 1945'de düğün için gittiği Ayaş'ın Anayurt köyüne yerleşmeye karar vermiş oradan bir ev almıştır.

Türkülerinde bol bol Ürgüp, Kayseri, Ayvalı Köyü, Nevşehir gibi yerleşim yerlerine yer vermiştir. Kayseri, Aksaray, Tokat yaylası ve Manavgat’ta Refik Başaran türkülerinde kendilerine yer bulmuştur.

“Şen olasın Ürgüp dumanın tütmez

Kıratım acemi konağı tutmaz”

Türküsü bugün halkımızın en çok mırıldandığı türküler arasındadır.

“Dam başında sarıçiçek

Burdan kalkak Ürgüp’e göçek”

Refik Başaran türkülerinde en çok öne çıkan Ürgüp ilçesidir.

Gelin Ayşem isimli türküsünde de “İndim Ürgüp çöllerine” diyerek ilginç bir betimleme yapmaktadır.

Ayvalı Köyü ise ;

“Ayvalı’nın kara taşı

Yandı ciğerimin başı” sözcükleriyle yer almaktadır.

Kayseri ve Develi ilçesi de türkülerde geniş yer almaktadır.

Kayserililer Mavi de Yazma Bürünür isimli bir türküsünde zamanın Kayserili kadınları anlatıl- maktadır. Yine Çek Deveci Develeri Yokuşa isimli türküsünde ise “Develi densiz gerdanı bensiz” sözlerini seslendirmiştir. Burhan Ağa Destanında ise “İsmi ile müsemma Gayseri” sözleri ağıt şeklinde dile gelmektedir. “Kayseri Mektebinde Oldum Candarma” isimli türküsü de günümüze kadar gelmiştir.

Tokat yaylasında yaylayamadım isimli türküde

“Tokat yaylasında yaylayamadım

Divane gönlümü eyleyemedim” diye seslenmektedir.

Manavgat yolları sade bir mermer isimli türkü de ise

“ Manavgat yolları sade mermerden

Yedi gün yatmışım kimse görmeden”

Sözleri yer almaktadır.

Komşu ile Aksaray’da Refik Başaran türkülerinde yer almıştır.

Aksaray’ın Kapıları Sürgülü” isimli türküde

“Ağsaray’ın gapıları sürgülü” ve “Ağsaray’ın gapılara çatallı” olarak tanımlanmaktadır.

Kuşkusuz Refik Başaran türkülerinde de Nevşehir’e de yer verilmiştir. Ortahisar bölgesinden derlenen ağıtta;

“Nevşehir dedikleri büyük bir şehir

İçerime attılar bir avuç zehir” sözleri yer almaktadır.

Refik Başaran kısa ömrünün son on yılını doğduğu yerden uzakta geçirmişse de Ürgüp ve yöresiyle bağını asla koparmamıştır. Türkülerinde buram buram memleket sevdası kokmaktadır.



Refik Başaran'ın mezarı da Ayaş ilçesindeydi.1977 yılında kendi köyü Taşkınpaşa'ya nakledilmiş, Zamanın Belediye Başkanı Bekir Ödemiş girişimleriyle Ürgüp ilçesinde bir heykeli yaptırılmıştır.