Nevşehir’in Ürgüp ilçesine bağlı Mustafapaşa beldesi, geçmişte Sinasos olarak biliniyordu. Beldenin günümüzdeki adı, Rumlar döneminde ortaya çıkmış olup, Mustafa Paşa isimli bir üst düzey devlet yetkilisinin köyle ilişkisine dayanmaktadır.
Ürgüp Mustafapaşa İsminin Kaynağı:
Eskiden Sinasos olan Mustafapaşa’nın günümüzdeki adının henüz Rumlar döneminde ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Serafim Rizos’un bir el yazmasından öğrenildiğine göre, bir dönem köyü ziyaret eden Mustafa isimli bir paşa köyde çok güzel ağırlanır. Köyden ayrılırken köylüye kendisinden ne istediğini sormasının üzerine köylü, suya ihtiyaçları olduğunu ifade eder.
Peki bu paşa kimdir?
Bu paşa, Seyyid Mustafa Paşa olarak bilinen üst düzey bir devlet görevlisidir. Paşanın köye çeşmeler yaptırarak köyün su sorununu büyük ölçüde çözdüğü anlaşılmaktadır. Köyde paşanın ismine rastladığımız iki kitabe bulunmaktadır. Bunlardan biri, orijinalinde Camii Cebir Camii’nin hemen önünde yer alan “Seyyid Mustafa Çeşmesi”dir. Diğeri ise, Zafer Caddesi’nden Yukarı Mevkii’ye giden yol üzerindeki Sipahi Camii’nin karşısındaki çeşmedir. Her iki çeşmenin de yapılış yılı 1804’tür ve orijinal mermer kitabede paşanın ismi anılmaktadır.
Kaynaklarda hakkında sınırlı bilgi olan bu kişi, bir araştırmaya göre ölüm yılı 1813 olan (Hicri 1228) ve sadrazama vekillik eden bir vezir ve kaymakamdır. Aynı kaynağa göre paşa, sarayda nişancı olarak da görev yapmıştır. O dönem yaşamış olan aynı isimde farklı kişiler olmakla beraber, ismi geçen diğer paşaların ölüm yılları, çeşmelerin yapılış tarihi ile örtüşmemektedir. Mustafapaşa’daki çeşmelerde yazan kitabede geçen tarih bilgilerini (1804-1805) göz önünde bulundurduğumuzda, bahsettiğimiz paşa köye ismini veren Mustafa Paşa olmalıdır.
Kaynak: Çıkar, J. R. ve Çıkar, M. (2011). Türkischer biographischer Index = Turkish biographical index / bearbeitet von. Berlin: De Gruyter.
Mustafapaşa Hakkında...
Kapadokya’nın kalbinde, bölgenin en az bozulmuş yerleşimlerinden biri olan Mustafapaşa (Sinasos), çevreye son derece uygun bir doku sergileyen tarihi binaları bünyesinde barındıran eşsiz bir köydür. Haritadan bakıldığında yalnızca “küçük bir Anadolu kasabası” gibi algılanabilecek olan Mustafapaşa, derinliklerine inildikçe geçmişinin oldukça zengin olduğu dikkat çeken bir yerdir. Nevşehir’in yaklaşık 30 km güneydoğusunda, Ürgüp’ün ise yaklaşık 5 km güneyinde yer alan bu etkileyici yerleşim, doğanın ona cömertçe davranarak onun göz kamaştıran bir güzelliğe bürünmesini sağlarken, tarihi ve kültürel zenginliği ise onun bölgede daha özel bir konumda olmasını sağlamış… Lozan Antlaşması kapsamında gerçekleştirilen Nüfus Mübadelesi (1924) ile köy nüfusunun çoğunluğunu oluşturan yaklaşık altı yüz Rum aile Yunanistan’a göç ederken, Selanik’ten zorunlu göçle gelen üç yüz kadar Müslüman Türk aile de, bugünkü adıyla Mustafapaşa’ya yerleşmiştir.
1476, 1879,1924,1927 tarihli belge, kayıt ve fermanlarda da görüleceği gibi, daha önceki dönemlerde köyün adı Sinasos (Sinesos/n) olarak; Orta Çağ kaynaklarında ise “Asuna” adıyla anılmaktadır. Mustafapaşa, bu mübadele sonrası Anadolu’da belki de en çok iz bırakan yerleşim olması bakımından büyük ehemmiyete sahiptir. Yalnızca 19. yüzyılda değil, mübadelenin gerçekleştiği sırada bile Rum nüfusunun daha yoğun olduğu kasabada Rumlar tarafından yapılmış pek çok görkemli konutun yanı sıra yeni kiliseler de inşa edilmiştir.
Rumlar bu toprakları terk etmeden önce, köyün en ileri gelen ailelerinden birine mensup olan Serafim Rizos’un liderliğinde bu şirin yerleşim ayrıntılı bir biçimde fotoğraflanmıştır. Daha sonra Evangelia Balta’nın editörlüğünde yayınlanan “Sinasos” kitabında yer verilen bu fotoğraflar, günümüzde köyün özellikle 19. yüzyıldaki halinin gözümüzde canlanmasına vesile olduğu gibi, bu değerli kültürel mirasın korunmasına da büyük katkı sağlamıştır. Bugün hala gezilebilen kilise, konak, medrese ve camileriyle Mustafapaşa, farklı dinlerden insanların yüzlerce yıl barış ve huzur içinde yaşayıp, görkemli yerleşimler yaratan ortak bir kültür oluşturmasının somut bir örneğidir.
Kapadokya Üniversitesi, 2005–2006 akademik yılında Kapadokya MYO olarak bu eşsiz kültürel mirasa sahip köyde eğitim – öğretim hayatına başlamanın ayrıcalığına sahiptir…
Bu bilgiler Kapadokya Araştırmaları Merkezi tarafından yürütülen proje kapsamında hazırlanmıştır