Herikli Türkmenleri, Ön Asya’ya Batı Türkistan, Horasan ve Azerbaycan yoluyla gelen ve Anadolu’da yüzlerce yıldan beri kışlaktan yaylağa, yaylaktan kışlağa konup göçmüş ve günümüzde tamamına yakını yerleşik hayata geçmiş kırk bir bini aşkın AVŞAR Boyuna mensup TÜRKMEN aşiretinden biridir.

Herikli mahallesinin hikayesi; Herikli Danişmendlilerin ilk tahririnde görülmeyen Herikli cemaati, Danişmendliler arasına Dulkadirli Türkmenlerinden koparak katılmış olmalıdır. Bunlar, 1656 yılında yapılan tahrirde 38 hane 2 bennak nüfusa sahipti. 1718 yılında yapılan sayımlarda ise 46 vergi nüfusu görülmektedir. İlk tahrire nazaran iktisadi bakımdan güçlendikleri ve deve ve koyun sayısı bakımında kayda değer bir servete ulaştıkları görülmektedir. Buna göre, hane başına ortalama 5 deve ve 300 civarında koyun düşmekteydi. Herikli aşiretinden Hasan Beğ, güvenilir bir kişi olduğundan tahrir esnasında eminlere yardımcı olmaktaydı. Herikli aşireti, Boynuinceli mukata'asına bağlı olarak Rum evi Danişmendlileri içinde kalmıştır. Onlar Nevşehir'in iskanı esnasında kalabalık bir kütle halinde buraya yerleşerek kendi adları ile bir de mahalle meydana getirmişlerdir. Öte yandan Gülşehir kazasının ilk iskanında da Herikli aşiretine mensup bazı aileler görülmektir.

Herikli Türkmenleri, 18. yüzyılda yerleşik hayata geçmeye başlamışlardır. Özellikle Erciyes Dağı’nın güneyinden Kırşehir yakınlarındaki Malya Ovası`nı yaylak olarak kullanan Heriklilerin, 1720 tarihinden itibaren sekiz yüz hanesi Nevşehir’e, bir kısmı ise boş, sulak ve otlak ören yerlerine iskân edilmişlerdir.

Nevşehir Merkezi ile Gülşehir, Hacıbektaş ve Kozaklı ilçelerinde yerleşen Herikli Türkmenlerinden pek çok kimse günümüzde artık büyük şehirlerde yaşamaktadırlar. Günümüzde Adana’nın Ceyhan ilçesinde Herekli adında bir köy bulunmaktadır.

Herikliler, Nevşehir merkezde 79 hane ile iskan oldular (1727-30). Ayrıca çevrede 16 köy kurdular. Bu köyler, Hacıbektaş ilçesine bağlı Karaburna, Karaburç, Kırıklı (Şahinler), Kızıklı (Yeşilli), Köşektaş, Kızılağıl, Kayaaltı, Cağşak (Hacıbektaş İlçesinde), Kozaklı ilçesine bağlı Kalecik, Abdi, Karayanalak (Boğaziçi), Gerce (Kozaklı İlçesinde), İmran (kısmen) Aylı (kısmen) Halaka (kısmen. Yeni adı Dörtyol) Gülşehir ilçesine bağlı Karahöyük, Hacılar, Sığırlı, Yüksekli (Gülşehir İlçesinde) köyleridir. Onlardan bir kısmının bu iskan sırasında çevre illerde de yayıldıklarını tahmin edebiliriz. Kırıkkale’nin Delice ilçesine bağlı Herikli köyünü bu dağılanlar kurmuş olmalıdır. Sicillerde Kayseri yöresinde de Heriklilere rastlanmaktadır. Bunlardan bazı bölüklerin burada yerleştiği tahmin olunabilir. Nitekim Maraş tahrirlerinden Heriklilerin, Pınarbaşı’nın Gökçeköy ve Kösin köylerinde yerleştikleri anlaşılıyor. Günümüzde Sarız’ın Esirik köyünde oturan Avşarlar, Herekçioğlu adıyla anılıyor. Ayrıca Kuşçu köyünde de kısmen varlar. Bunların lakapları Kıllı’dır. Dadaloğlu bir şiirinde “Oymağın Kıllı” diyor. Boz Avşarların bir kolu Kıllı adını taşıyor. Bunların yörede genel adları ise Türkmenliler’dir. Osmanlı belgelerinde Avşar Boyunun Adana, Aksaray, Aydın, Barçınlı, Bozok, Danişment Afyon, Eyüpeli, Hacıbektaş, Halep, İzmir, Karaman, Kayseri, Keşan, Kırşehir, Konya, Kütahya, Malatya, Maraş, Mardin, Musul, Nevşehir, Rumeli, Sis, Sivas, Tekfurdağı Çirmen, Tokat, Van, Yeni İl ve Yenişehir, Aydın bölgelerinde yerleştiği görülmektedir.

Nevşehir merkezde 79 hane ile iskan oldular (1727-30). Ayrıca çevrede 16 köy kurdular. Bu köyler, Hacıbektaş ilçesine bağlı Karaburna, Karaburç, Kırıklı (Şahinler) ,Kızıklı (Yeşilli), Köşektaş, Kızılağıl, Kayaaltı ,Cağşak , Kozaklı ilçesine bağlı Kalaycık, Abdi, Karayağlık (Boğaziçi), Gerce, İmran (kısmen) , Aylı (kısmen), Halaka (kısmen, yeni adı Dörtyol) Gülşehir ilçesine bağlı Karahöyük, Hacılar , Sığırlı (Yeşilyurt) , Yüksekli köyleridir.  Onlardan bir kısmının bu iskan sırasında çevre illerde de yayıldıklarını tahmin edebiliriz. Kırıkkale'nin Delice ilçesine bağlı Herikli köyünü bu dağılanlar kurmuş olmalıdır. Nevşehir'de yerleşen bu Heriklile'rin buraya Sis bölgesinden göç ederek geldiklerini anlıyoruz. Bölgede yaptığımız çalışmada Herikli büyüklerinden Ali Bey, bundan 250 yıl önce Kozan'dan geldiklerini dedelerinden duyduğunu söylemişti. Diğer Herikliler de bu düşünceye katılıyorlar. Böylece Nevşehir'de iskan edilen Heriklilerin Sis'ten alınıp Boynuinceliler'e dahil edildiğini anlıyoruz. Sicillerde Kayseri yöresinde de Heriklilere rastlanmaktadır. Bunlardan bazı bölüklerin burada yerleştiği tahmin olunabilir. Adı geçen yapıtın 63. sayfasında (arşiv kayıtlarından alınmış şekliyle), “Danişmentli Türkmen taifesinden Boynuinceli oymağının yaylakları Develi ve Erciyes Dağı civarı, kışlakları Aksaray, Hacıbektaş kazası, Kırşehir sancakları idi. Boynuınceliler oymağı, kendi hallerinde kar-ü kısb(*) ile meşgul ve ekserisi okur yazar, haccül haremeyn ve zikudret kimesnelerdi. Binaen Nevşehir’e yerleştirilmişlerdi. Boynuinceliler’den Nevşehir’e sakin olanlar (yerleştirilen), Karacakürt ve Herikli ve Savcılı ve Sadıklı ve Nefsiboynuinceli oymakları ve bunlardan maade on adet oymak ve onsekiz cemaat vardır.” denilmektedir.

HERİKLİ TÜRKMEN AŞİRETİ
Harikli:Herek Oğulları,Herek Uşağı,Hörki,Harikan,Herecli,Herekli,Herikli ,Hereke,Hareke,Heriki,Herekyan adlarıyla da tanınır.Sis Avşarlar'ından Doyranlı'ya mensuptur.Cemaatin 1519 tahririnde adı geçmiyor.1523-4'te 51 hane ,12 mücerret(bekar),3350 akça hasılı olan cemaat defter harici kaydedilmiş ve Altunini mezrasında ziraat yapıyordu. 1525-6'da 75 hane,18 mücerret,1 sipahi-zade,3350 akça hasıl, 1536-7'de 77 hane,29 mücerret,3648 akça hasılı vardı ve Dulkadir Sancağı'nda Yumruktepesi mezrasında ziraat yapıyordu.GünümüzdeCeyhan ilçesinde Herekli adında bir köy bulunmaktadır .
Sis bölgesinden dağılan Herikliler,1688-89 yıllarında Kara Şeyhli Avşarı, Beydili ve diğer bazı boylarla birlikte Hısn-ı Mansur (Adıyaman) kasabasında ekili yerleri ve köyleri tahrip edip bir çok kişiyi öldürdüler. Göçebe aşiretler devlet tarafından takip edilmelerine rağmen sürekli ayaklanıyorlardı. 1691 yılında Batı Anadolu'ya yerleştirilen ve şikayet üzere tanzimlerine karar verilen Danişmentli Türkmenler'inden ve Rum İli (Sivas) sakini olan cemaatlerden biri de Bektaş Kethüda,Kara Ömer Kethüda ve Hacı Oğlu Ahmet'e tabi Herekliler'di. Batı Anadolu'daki Herikliler'den önemli kollar burada yerleşip kalmıştır.İzmir'in Seferihisar ilçesinde Hereke (Düzce), Bursa'nın Keles ilçesinde Hereke (Çayören), Tekirdağ'ın Malkara ilçesinde Hereke (Yürük) köyleri ile Rodos adasında Hereke adlı bir yer bunlardan hatıradır. Kocaeli'nin Hereke ilçesini de hatırlatalım. Sivas civarında bulunan Herikliler'in bazılarının da bu bölgede iskan olduklarını söyleyebiliriz. Sivas merkeze bağlı Herekli (Bedirli ) ile Gümüşhane Torul'a bağlı Herek köylerinin yanında Tokat'ın Erbaa ilçesinin de eski adının Herek olması onların yerleşimiyle ilgili bize bilgi vermektedir. Ayrıca Ordu ilinin Mesudiye ilçesinde Herközü köyü de bu obayla ilgilidir.
Ardından Herikliler'i, Nevşehir'e iskan edilen Boynu-inceli Türkmenler'i arasında görüyoruz. Bunlardan durumu iyi olanlar kasabaya diğerleri ise Eyup-İli'ne (ortaköy) (1727 yılı) yerleştirildi. Herikliler, Nevşehir merkezde 79 hane ile iskan oldular (1727-30). Ayrıca çevrede 16 köy kurdular. Bu köyler, Hacıbektaş ilçesine bağlı Karaburna, Karaburç, Kırıklı (Şahinler) ,Kazıklı (Yeşilli),Köşektaş, Kızılağıl, Kayaaltı,,Kozaklı ilçesine bağlı Cağşak , Kalecik, Abdi, Karayanalak (Boğaziçi), Gerce, İmran (kısmen) ,Aylı (kısmen), Halaka kısmen. Gülşehir ilçesine bağlı Karahöyük ,Hacılar , Sığırlı , Yüksekli köyleridir. Onlardan bir kısmının bu iskan sırasında çevre illerde de yayıldıklarını tahmin edebiliriz. Kırıkkale'nin Delice ilçesine bağlı Herikli köyünü bu dağılanlar kurmuş olmalıdır.
Nevşehir'de yerleşen bu Herikliler'in buraya Sis bölgesinden göç ederek geldiklerini anlıyoruz.Bölgede yaptığımız çalışmada Herikli büyüklerinden Ali Bey, bundan 250 yıl önce Kozan'dan geldiklerini dedelerinden duyduğunu söylemişti. Diğer Herikliler de bu düşünceye katılıyorlar. Böylece Nevşehir'de iskan edilen Herikliler'in Sis'ten alınıp Boynu-İncelilere dahil edildiğini anlıyoruz.
Sicillerde Kayseri yöresinde de Herikliler'e rastlanmaktadır. Bunlardan bazı bölüklerin burada yerleştiği tahmin olunabilir. Nitekim Maraş tahrirlerinden Herikliler'in, Pınarbaşı'nın Gökçeköy ve Kösin köylerinde yerleştikleri anlaşılıyor. Günümüzde Sarız'ın Esirlik köyünde oturan Avşarlar, Herekçioğlu adıyla anılıyor. Ayrıca Kuşçu köyünde de kısmen varlar. Bunların lakapları Kıllı'dır. Dadaloğlu bir şiirinde "Oymağın Kıllı" diyor. Boz Avşarların bir kolu Kıllı adını taşıyor. Bunların yörede genel adları ise Türkmenliler'dir.
Herikliler'in doğuya da göç ettiklerini biliyoruz. Nitekim, Diyarbakır Lice'de Herak, Çermik'te Herekli, Hakkari Şemdinli'nin Herki ( Meşelik) gibi köy adları onlardan kalmadır. Günümüzde Hakkari'nin Şemdinli İlçesinin büyük çoğunluğunu Herikliler (bölgede Herki deniliyor ) oluşturmaktadır. Bu Herikliler asıl nüfusun küçük bir kısmını oluşturuyor. Aşiretin büyük bir çoğunluğu sınırlarımıza yakın Irak ve İran topraklarında yaşamaktadırlar. Kuzey Iraktaki en büyük aşiretlerden biri de bu Herikliler'dir. 2.Abdulhamit tarafından Hakkari bölgesinde yaptırılan bir sayımda 4.500 hane Nesturi ile 12 hane Ermeni'ye karşın 30.500 hane Müslüman nüfüs vardı. Bu Müslüman nüfus arasında 500 hanesi Şemdinli Nahiyesinde yerleşik ,3.000 hanesi göçebe olmak üzere 3.500 hane Heriki bulunuyordu. Rus ve İngilizlerin Hakkari'deki Nesturi ve Ermenileri kullanarak iç isyan çıkarma çabalarına karşı 1890'dan sonra kurulması kararlaştırılan Hamidiye Alayları'nın 17,18,19,20,26 ve 39. Alaylarına bu Herikliler'in dahil edildiğini görüyoruz. Herikliler'in bir bölümü Mardin'in Silopi ve Cizre İlçesinde yerleşmiş (Herikan ) ve günümüze kadar varlığını korumuştur. Bu Herikliler Şeyh Sayit İsyanı (1925 ) başta olmak üzere Cumhuriyet Devrindeki isyanlara katılmıştır.
Osmanlı belgelerinde bu cemaatin Adana, Aksaray, Aydın, Barçinli, Boz-Ok, Danişment- Afyon, Eyüpeli, Hacıbektaş , Halep , İzmir, Karaman, Kayseri, Keşan , Kırşehir, Konya,Kütahya, Malatya , Maraş ,Mardin Musul , Nevşehir , Rumeli ,Sis , Sivas, Tekfurdağı - Çirmen, Tokat, Van ,Yeni-İl ve Yenişehir-Aydın bölgelerinde yerleştiği görülmektedir.
...Bu iskan siyaseti sonucu Afşarlar durmadan bölünerek küçük topluluklar halinde çok geniş coğrafya içinde yerleştirilmişler ve başka Türkmen gruplarına dahil edilmişlerdir. Bu parçalanmanın sonucu artık 16.yy son yarısında diğer boylarda görüldüğü gibi Afşarlar'ın başında eski boy beyi aileleri yok olmuş, yerlerini obaları idare eden ağa unvanlı kethüda aileleri almıştır. Bu Kethüda idaresindeki Afşarlar, zamanla çoğalıp eskiden bağlı oldukları oymak adlarını atarak kendi adlarını veriyorlardı. Böylece yeni obalar teşekkül ederken bağlı oldukları büyük Afşar oymaklarının takibi de zorlaşmaktaydı. Ayrıca Afşarlar'a ait bir çok yer adı da böylece silinmiştir. Bunun yanında yeni oluşan obaların adlarında bazı yer adlarına rastlanmaktadır. Giresun Şebinkarahisar'daki Hereke dağı da bu oba ile ilgilidir.
HERİKLİ AŞİRET'İNE AİT YERLEŞİM YERLERİNİN LİSTESİ:
 

 İL  İLÇE  KÖY/KASABA
BURSA İZNİK ÇAYÖREN HERİKLİ
ADANA CEYHAN HEREKLİ HERİKLİ
DİYARBAKIR LİCE HERAK HERİKLİ
DİYARBAKIR ÇERMİK HEREKLİ HERİKLİ
DİYARBAKIR ÇÜNGÜŞ HEREKLİ HERİKLİ
GÜMÜŞHANE TORUL HEREK HERİKLİ
HAKKARİ ŞEMDİNLİ AYRANLI HERİKLİ
HAKKARİ ŞEMDİNLİ BEYYURDU HERİKLİ
HAKKARİ ŞEMDİNLİ MEŞELİK HERİKLİ
HAKKARİ ŞEMDİNLİ YAYLAPINAR HERİKLİ
KIRIKKALE DELİCE HEREKLİ HERİKLİ
KIRŞEHİR KAMAN TEPEKÖY+ 4/1 HERİKLİ
KOCAELİ KÖRFEZ HEREKE HERİKLİ
NEVŞEHİR MERKEZ İL MERKEZİ +KARIŞIK HERİKLİ
NEVŞEHİR GÜLŞEHİR HACILAR HERİKLİ
NEVŞEHİR GÜLŞEHİR KARAHÜYÜK HERİKLİ
NEVŞEHİR GÜLŞEHİR SIĞIRLI HERİKLİ
NEVŞEHİR GÜLŞEHİR ŞAHİNLER HERİKLİ
NEVŞEHİR GÜLŞEHİR YEŞİLLİ HERİKLİ
NEVŞEHİR GÜLŞEHİR YÜKSEKLİ HERİKLİ
NEVŞEHİR HACIBEKTAŞ KARABURÇ HERİKLİ
NEVŞEHİR HACIBEKTAŞ KARABURNA HERİKLİ
NEVŞEHİR HACIBEKTAŞ KAYAALTI HERİKLİ
NEVŞEHİR HACIBEKTAŞ KIZILAĞIL HERİKLİ
NEVŞEHİR HACIBEKTAŞ KÖŞEKTAŞ HERİKLİ
NEVŞEHİR KOZAKLI İLÇE MERKEZİ +KARIŞIK HERİKLİ
NEVŞEHİR KOZAKLI ABDİ HERİKLİ
NEVŞEHİR KOZAKLI AYLI +KARIŞIK HERİKLİ
NEVŞEHİR KOZAKLI BOĞAZİÇİ +KARIŞIK HERİKLİ
NEVŞEHİR KOZAKLI ÇAĞŞAK HERİKLİ
NEVŞEHİR KOZAKLI DÖRTYOL +KARIŞIK HERİKLİ
NEVŞEHİR KOZAKLI GERCE HERİKLİ
NEVŞEHİR KOZAKLI İMRAN +KARIŞIK HERİKLİ
NEVŞEHİR KOZAKLI KALECİK HERİKLİ
NEVŞEHİR ÜRGÜP BAŞDERE+KARIŞIK HERİKLİ
SİVAS MERKEZ HEREKLİ HERİKLİ
ORDU MESUDİYE HERKÖZÜ HERİKLİ
GİRESUN TİREBOLU ARAGERİŞ+ GÜMÜŞHANE /TORUL /HEREK'TEN GELME

Not: Sis =Kozan, Eyup-İli =Ortaköy--- + OLANLAR KARIŞIK OLAN YERLERDİR-- Kaynak : Adnan Menderes Kaya (Avşar Türkmenleri)
Aşiret, oymak ve cemaatler
Osmanlı kaynaklarında hem yerleşik hem de konar-göçer bir topluluk olarak kaydedilen Herikliler hakkındaki ilk bilgilere Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivi'ndeki 450 numaralı 1524 tarihine ait Tahrir Defteri'nde rastlanıyor. Defter de Herikliler, Adana Sis (Kozan) sancağındaki Altunini mevkiinde ekincilikle uğrasan Oğuzların Afşar boyuna mensup Doyranlı' ya bağlı 51 hane 12 mücerret (bekar) ve 3350 akçe geliri bulunan bir cemaat olarak kaydedilmişlerdir. 1525 yılındaki defterde ise Herikliler'in 76 hane, 18 mücerred ve 3350 akça gelire sahip bir cemaat olarak tespit edildiklerini görüyoruz. Daha sonra Herikliler, 1564 tarihli Tapu Kadastro Arşivi Tahrir Defteri'nde Maraş Yörükleri içinde Afşar boyuna mensup 11 hane, 3 mücerret eşkinciyan (sefere giden tımarlı sipahi) olarak yazılmışlardır. Yine aynı defterin 454. sayfasinda Heriklilerin kışlakta ziraat yeri olarak Maraş sancağının,Zamantu kazasının Pınarbaşı nahiyesindeki Gökçeköy ve Küsin mevki gösterilmiştir
....Adı geçen Kalaycık, Karayağlak, Cağşak, Kayaaltı, Gerce, Abdi, Kızılağıl, ve Köşektaş köy halkı ; kendilerini Herikli aşiretine mensup olarak benimserler.Ancak bu köyleri oluşturan aile guruplarının (sülale) hepsinin kökenleri Herikli değildir. Heriklilik bir üst kimliktir diyebiliriz. İlk yerleşen kurucu sülalelerden ya da köylerin kuruluşuna izin veren aynı zamanda çevredeki iskanı düzenlemekle görevli Kalaycık ve çevre köyleri ser muhtarı Çopuroğlu Memiş Ağa'nın Herikli olmasından dolayı"Herikli Köyleri” diye anılmıştır. Sonradan gelen aile guruplarının kökenlerini unutmaları ya da öncekilere uymaları sonucunda Heriklilik ortak bir köken olarak benimsenmiştir. Ancak, çevreye yerleşen aşiret , cemaat ya da oymakların çoğu Herikli ile akrabadır. Bu akrabalık bu köylerin kuruluşlarında , yerleşmelerde ve aynı sülaleden geldiğine inanmada etkili olmuştur.
Herikliler,Anadolu'ya Batı Türkmenistan,Horasan ve Azerbaycan yoluyla gelen ve Anadolu'da yüzlerce yıldan beri kışlaktan yaylağa , yaylaktan kışlağa konup göçmüş ve günümüzde tamamına yakını yerleşik hayata geçmiş 41 bini aşkın Türkmen Aşiretinden biridir. Bozulus ve Dulkadirli siyasi birliklerinde de adına rastlanılan Herikliler,18.yüzyılda yerleşik hayata geçmeye başlamışlardır.1720 tarihinden itibaren sekiz yüz hanesi Nevşehir'e ve çevreye iskan edilmişlerdir. Nevşehir merkez ile Gülşehir,Hacıbektaş ve Kozaklı ilçelerinde yerleşen Herikliler den pek çok kimse günümüzde artık büyük şehirlerde ve yurt dışında yaşamaktadır. Kaynak:Başbakanlık Osmanlı arşivlerine göre Aşiret, oymak ve cemaatler)
Göç
 Horasan'dan geldik , omuzlarımızda uzun abalar. Dünyaya yayıldık,doğudan batıya,kuzeyden güneye kaç cografya geçtik kuşlar gibi, uzun buyunlu, soylu atlarımızı sürdük. Memleketler, kaleler , şehirler aldık, devletler kurduk. Kaleler , şehirler , memleketler , ırklar , soylar karşımızda boyun eğdi... Ama onları hiç bir zaman aşağılamadık , insanları aşağılamak geleneklerimizde yoktu. Düşmüşe , yoksula , kadına ,çocuğa dokunmadık,saygıda kusur etmedik,el aman diyenin kılına dokunmadık. Onurlu , gururlu , özgür ve kahraman... Bu ulu deniz yeniden coşacak...


KAYNAK:TeyfikYıldırım