REFİK BAŞARAN’IN KÖYÜ (DAMSA) TAŞKINPAŞA
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Ürgüp İlçemize bağlı eski adıyla Damsa yeni adıyla Taşkınpaşa ismini taşıyan köyümüz pek çok tarihi eseri bünyesinde barındırmaktadır. Damsa Barajı olarak bilinen bir barajı da vardır. Orta Anadolu bölgesi türkülerinin özgün sesi Refik Başaran’da bu köylüdür.
Taşkınpaşa Köyü Ürgüp İlçesinin 18 Km. Güneyinde olup güneyinde Şahinefendi kuzeyinde Cemil doğusunda Yeşilöz ve Akçaviran, batısında Mazı Köyü ile komşudur. Taşkınpaşa Köyü
Nevşehir köyleri arasında hakkında en çok bilimsel makale yazılan köy konumundadır.
Taşkınpaşa Köyü Damsa vadisinin ortasında yer almaktadır. Bu vadi yaklaşık olarak 15 Km kadardır. Ürgüp -Yeşilhisar yolu üzerinde yolun sağ tarafında yer alır. Köy adını Anadolu Selçuklu Beylerinden Emir Taşhunpaşa'nın buraya yerleşerek Bir Cami bir Medrese ve bir kümbet yaptırıp buraları ihya etmesi nedeni ile almıştır.
Taşhun Paşa IV.Rukneddin Kılıçarslan’ın komutanlarından olup Ürgüp ve yöresinin Türkleştirilmesinde ve İslamlaştırılmasına büyük emekleri olmuş bir kişidir. Yaptırmış olduğu Cami ve medresenin taş işçilikleri Selçuklu taş işçiliğinin em önemli eserlerindendir. Caminin orijinal mihrap ve minberi İslami ahşap işçiliğinin en güzel örneklerindendir.
Köyde bu tarihi eserlerin dışında Taşhun Paşanın çocuklarına ait bir kümbet ve Kendisine ait ayrı bir Kümbet vardır. Ayrıca eski mezarlık içerisinde Kesikbaş Türbesi bulunmaktadır. Köyün İçeribağlar Mevkiinde büyük bölümü yıkılmış kayadan oyma bir kilise bulunmaktadır.
Taşkınpaşa Köyünün sınırları içerisinden doğarak Taşkınpaşa,Cemil ,Mustafa Paşa ve Ürgüp sınırları içerisinden geçerek Kızılırmak'a dökülen Damsa çayı geçtiği arazilere hayat vermektedir. Damsa Baraj gölü bu çay üzerinde sulama amaçlı inşa edilmiş yörenin en güzel mesire yerlerindendir.
Taşkınpaşa Külliyesinde bulunan Hızır Bey Türbesi
Cami, kümbet, türbe ve medreseden oluşan külliyede caminin ve medresenin kitâbeleri bulunmadığı için inşa tarihleri belli değildir. Ancak kümbetteki 743 (1342-43) tarihiyle türbedeki lahitlerde yer alan 751 ve 756 (1350 ve 1355) tarihleri külliyenin XIV. yüzyıl ortalarında yaptırıldığını göstermektedir. Cami, yazlık mescid, kümbet ve açık türbe bir avlu duvarı içinde yer almaktadır.
Bir Karamanoğlu yapısı olan Ürgüp Taşkın Paşa Cami, yöresel düzgün kesme taşla inşa edilmiş ve kuzey-güney doğrultusunda uzanıyor. Dikdörtgen biçimli bir avlu içerisinde yer alan yapının avlusunda iki türbe bulunuyor. Kapalı ve açık olmak üzere iki bölümden oluşan cami, bugün yapılan restorasyon hataları nedeniyle ne yazık ki orijinal güzelliğini biraz yitirmiş durumdadır.
“Karamanlı emîrlerinden olan Taşkın Paşa da, Ürgüp’ün Taşkınpaşa (Damsa) Köyü’nde XIV. yüzyıl ortalarında bir medrese, bir cami ve bir de türbe yaptırmış ve bu eserlere bazı vakıf gelirleri tahsis etmiştir. Karamanlı sanatının kendine has özelliklerini bünyesinde toplayan söz konusu yapıların tamamı günümüze kadar gelebilmiştir. Yakın zamanda yapılan bir restorasyondan sonra bugünkü şeklini alan medrese hâlen kütüphane, cami ise yine ibadet amaçlı olarak kullanılmaktadır.(İsmail Çiftçioğlu,AKÜ, Sosyal Bilimler Dergisi)
Taşkınpaşa Köyünden Osmanlı Sarayında çalışanlar olduğu gibi, TSK’ da yüksek rütbelere yükselmiş subaylarda vardır.
Taşkınpaşa Köyü tarihi evleri ile tipik bir Osmanlı Köyü görünümündedir. Damsa Barajı ile de Orta Anadolu bozkırında yemyeşil bir alan oluşturmaktadır. Ürgüp’ün mutlaka görülmesi gereken köyleri arasındadır.
Taşkınpaşa Köyü köyden kente göçten nasibini almıştır. 2007 de 645 kişinin yaşadığı köyde, 2010 yılında 556 kişi, 2015 yılında 416 kişi, 2019 yılında 430 kişi yaşamaktadır.
