Bu yeni yazı dizimizde Nevşehir düğün adetlerini anlatacağız. Nevşehir'in bu kültürel yolculuğu kiminize iç geçirtecek ama kiminize de manasız gelecektir... Kapadokya değeriyle Turizmi ile ön planda olan Nevşehir’in yakın geçmişine doğru bir yolculuk yaptık. Bu yolculuğumuzda Nevşehir'i Nevşehir yapan kültür dinamizmini oluşturan adet ve geleneklerini, muhafazakarlığını, dışarıyla olan ilişkilerinin yönünü ve derecesini incelemeye çalıştık. Nevşehir’in bu kültürel yolculuğu kiminize iç geçirtecek ama kiminize de manasız gelecektir. Bu durumu modern bir tanımlamaya başvurarak açıklarsak; Nevşehir’in bu değerlerini bilen nesil ile bu değerlerden bihaber nesil arasında farklı yansımaları olacaktır yani kuşak çatışması... Nevşehir yıllarca doğu ve batı kültürleriyle ilişkiler kurmuştur. Sitemizde ‘Dünden Bugüne Nevşehir’ üst başlığıyla kısa bir zaman önce yaptığımız çalışmayla Nevşehir’in tarihsel yolculuğuna çıkmıştık. Bu nedenle Nevşehir’in kronolojik tarihsel gelişimlerini birkaç cümle ile özetleyip esas olan konuya yani Nevşehir’in düğün adetlerine geçeğiz. Çok eski yıllardan beri yerleşim alanı olarak insanlığa hizmet eden bu topraklar bir yandan doğu, öte yandan batı ile kültürel ilişkiler kurabilmiştir. Saraya Damat olmasıyla Sadrazamlığa getirilen Damat İbrahim Paşa sı Selçuklu ve Osmanlı dönemlerini yaşamış evveli Kapadokya imparatorluğuna kadar uzanan bir çok medeniyetlere ev sahipliği yapmış bu topraklar Ermenisi Rumu Türkü ile bir çok milletide üzerinde taşımıştır. 1. Dünya Savaşı’ndan sonra bir kısım azınlıklardan Rumlar mübadele ve hicret yoluyla şehri terk ederken, Kurtuluş Savaşında buraya hiçbir düşman ayağı değmemiştir. Nevşehir’in tarihini kısa birkaç cümleye sığdırdıktan sonra en küçük sosyal kurum olan ailenin kuruluşundaki adet ve törenleri de anlatmaya çalışacağız. Nevşehir dışına kız verilmezdi ... Nevşehir’de evlilik törenleri genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında olur. İki bayram arasında düğün yapılmaz. Medeni Kanunun kabulünden önce ve hatta sonrasında birden çok kadınla evlenenler olurdu. Bu genellikle mecburi hallerde söz konusu olur ve en çok iki kadın ile evlenilirdi. Batılılaşma ile birlikte batının tasvip etmediği gibi birden fazla kadınla evlenenler az da olsa toplumdan tepki görürlerdi. Çok kadınla evlenmeye müsaade eden İslam aile sistemi bir Hıristiyan için gayri ahlaki olabilir. Halbuki İslamiyet ailenin kutsiliği meselesinde hiç de Hıristiyan ahlakından geri sayılmaz. Ailede baba ocağı esastır. Evlenen erkekler babalarının evine yerleşirler. Son yıllarda kaynana baskısından kurtulmak isteyen ve gittikçe özgürleşen kadınların etkisiyle ayrı evlerde oturulmaya başlandı. Erkek çeyizi, ev ve yatak odasından ibarettir. Bunların yanında en önemlisi de çiftlerin ilerideki sermayesi olan altınlardır. Halkın muhafazakarlığından söz ederken şunlar kastedilmişti; Hiçbir kızın ailesi, kızlarını Nevşehirli olmayana, köylüye, şehir dışına çıkılabilecek olanlara yani gurbete vermek istemezler. Buna benzer bir adete aykırı düşebilecek davranıştan da ‘elalem ne der’ korkusuyla vazgeçilirdi. Adetlerle ilgili özetleyici bir bilgi verdikten sonra şimdi sizlerle yazı dizimizin ilk bölümü olan Düğün öncesini paylaşacağız. ‘Başımı alıp gideceğim, bıktım bu yalnızlıktan’ Evlenme çağına gelmiş genç erkeğin ebeveyni ilkönce aralarında anlaşıp oğullarını evlendirmeye karar verirlerdi. Bir erkeğin evlenebilmesi için askerliğini yapmış olması ilk şarttı. Çünkü askere ‘gidip de dönmemek’ vardı. Bu eskidendi tabi. Şimdi askerliğini yapmış olanlar daha kolay kız bulabilirler kızı olan bir aile kızlarının şehirden ayrılmaması için damat adaylarının talebeliğini bitirmiş olmalarını ve daima mukim iş güç sahibi olmalarını isterler. Bu şartlarda olmayıp ta evlenmek isteyen gençler ailelerine olgun ve ağırbaşlı görünmek istemelerine rağmen yine de bu dileklerini ebeveynlerine ima ederlerdi: ‘Başımı alıp gideceğim, bıktım bu yalnızlıktan’ gibi... Nevşehirli 50-60 yıl önce modern şehircilik başlamadan kaldırımlı dar sokakları olan mahallelerde "hayat" diye tabir edilen uzun avlulu genellikle tek katlı evlerde otururlardı. Nevşehir Kale civarı ilk yerleşim yerlerinde... Evlenebilecek yaşta kızı olan her kızevi sabah erkenden hayatı süpürür, dış kapının önünü ve kaldırımları yıkardı. O, evde bekar kız olduğu hemen belli olurdu. Şimdi ise büyük apartman dairelerinde böyle belirtiler bulmak, bulundurmak mümkün değil. Zaten gerek de kalmadı. Çünkü modernleşen kadınlarımız(!) maalesef artık eskisi kadar kapalı ve erkeklerle ilişkisiz değil. Kız evi gelecek görücülere ki bunları anne, anneanne, babaanne veya abla olur. Sabahın sekizinden itibaren dünür gezmeye başlarlar. Önünü temiz buldukları kapıyı çalarlar. Kapıyı kız anası açar. Hiç bir şey sormadan misafirleri buyur eder. Ya da görücüler; ‘misafir alır mısınız?’ diye sorarlar. Görücüler döşenmiş temiz odaya alınır. Biraz sonra görücülerin en yaşlısı; ‘hanım kızınızı görelim’ der. Kız temiz giyimiyle gelir, hiçbir şey söylemeden misafirlerin elini öpüp çıkar. Daha sonra yine en yaşlı misafir su ister. Suyu kız getirir. Misafir suyu ağır ağır içerken bir kenarda başı önünde ayakta duran kız baştan ağaya süzülür. Su içildikten hemen sonra başka bir şey ikram edilmeden misafirler gider. Giderken mahalledeki diğer kızların evlerini sorarlar ev sahibi de tek tek tarif eder. Hatta görücülerle beraber giderek gösterir. Kız verilirken damadın mesleği önemliydi en gözde meslekler ise; Güzel meslekler: Şöforlük Nalbant Çerçi gibi... ‘Kusura bakmayın, kızınız küçük’ Görücüler gördükleri kızlardan beğendikleri birini almaya karar verirler. Diğer yakın akrabalarda gidip kızı görürler. Hepsi de beğendikten sonra kız ve ailesi hakkında araştırma yapılırdı. Bu araştırmada namus, iffet, mali durum ve ırsi bir hastalık olup olmaması ilk planda gelirdi. Kızı almak için bir engel görülmezse nadiren kız oğlana bir fırsat kollanarak gösterilir. Oğlan şiddetle karşı göstermedikten sonra bu işten pek vazgeçilmezdi. Zaten erkeklerin çoğu da annelerinin buldukları kıza razıydılar. Kızı istemeye oğlanın annesinin gitmesi ayıp sayıldığından anne dışındaki bir akraba kız evine giderek kızı resmen ister. Kız bu sefer görücüye görünmez. Görücü; ‘Kızınızı beğendik. Allahın emri peygamberin kavlı ile kızınızı oğlumuza istiyoruz. Bizim lakabımız adımız soyadımız şudur. Oğlumuz su işi yapar işyeri şuradadır.’ der. Bundan sonra araştırma sırası kız evine gelir. Her iki taraf da mali durumlarının birbirine çok yakın olmasına dikkat ederler. Her şey mükemmel bile olsa bir taraf bir taraftan biraz fazlaca zengin ya da fakir ise; ‘uyuşamayız dengimiz değil’ denilip vazgeçilir. Araştırma sırasında oğlanın kızı nadiren görebilmesine mukabil kızın oğlanı görmesi hemen hemen hiç mümkün değildir. Kızın erkek akrabalarının çoğu oğlanı belli etmeden görürler. Hatta kızlarının ilerde rahat etmesi dayak yememesi için oğlanı herhangi bir konuda kızdırıp sinirlilik halini kontrol ederler. Gece hayatına, içkiye, namaza olan alışkanlıklar da önemle göz önüne alınır. Bu araştırmalardan dolayı evlenecek erkekler, bu devrelerde temkinli olurlar ve bilhassa cemaatle namaza özen gösterirler. Kız evi alınan müddetin son günü yakın akrabalarıyla genel bir istişare yaparlar. Müspet ya da menfi cevap kız anasına tembih edilir. Ertesi gün oğlanevi kadınları kızevine cevabı müspetse kız anası; ‘Allah yazmış ne diyelim’ beyanında cevaplar verir. Cevap menfi ise; ‘Kızınız küçük kusura bakmayın’ der. Kız yaşlı ve evde kalmış bile olsa bu cevap reddetme klişesidir. Görücülerin bu gelişinde de kız görünmez. Hatta şerbete kadar oğlanevinden kimseye görünmemeye çalışılır. Kız oğlanevi mensuplarınca görülürse oğlanevi bunu uğursuzluk addeder. Nevşehir İlinin Gelenek Ve Görenekleri Nevşehir ilinde erkekler için evlenme yaşı 20'dir. Askere gitmeden önce evlenenlerin sayısı azdır. DÜĞÜN VE GELENEKLERİ Nevşehir ilinde erkekler için evlenme yaşı 20'dir. Askere gitmeden önce evlenenlerin sayısı azdır. Bazen çalışamaz durumda olan,ailesine yardımcı olur amacıyla askere gitmeden evlenirler. Kızlar 19 yaşında evlenirler. Kız ve erkek aileleri karşı tarafta bazı özellikler ararlar. Erkeğin kötü alışkanlıklara sahip olmaması dürüst olması söz konusudur. Kızın ise ,ailesinin ve kendisinin geçmişinin temiz , güzel ve ev işlerinde hamarat olması söz konusudur. GÖRÜCÜ GİTME Evlenecek erkek istediği kız için kız evine görücü gönderir. Görücü erkeğin annesi,kız kardeşi, halası gibi yakın akrabalarının kadınlarıdır.Kız evi bunların görücü olduklarını anlarsa ve ailede kızın gönlü varsa gelenlere yakınlık gösterilir. KIZ İSTEME Evlenecek erkeğe tanıdık beş altı kız sayılır. Bu kızların karakterleri, güzellikleri,zenginlikleri yada fakirlikleri gözden geçirilir.Kendilerine göre en uygun olanı seçilir.Erkek evinde bir kaç erkek kızı istemeye giderler.Kız tarafından birkaç erkek yada kızın babası gelenleri karşılar. Karşılamadan sonra erkek tarafı gelme sebeplerini açıklayarak kızı isterler.Kızın ailesi birkaç gün müsaade isteyerek düşünmeleri gerektiğini söylerler.Eğer erkek tarafını uygun görürlerse haber göndererek gelmelerini isterler.Bunun üzerine birkaç erkek kızın evine gelir ve konuşurlar.Erkek tarafı işi sağlama bağlamak için kız tarafına hediye verir ve söz kesilmiş olur.Uygun görülen bir zaman kızın evinde akrabaları toplanır ve nişan yapılır.Nişanda şerbet hediye edilir. DÜĞÜN Şehrimizde genel olarak düğüne cuma günü başlanılır ve 3 gün sürer.ilk günü davul zurna eşliğinde düğün evine Türk bayrağı asılır.O gün akşam erkek evinde eğlenceler başlar. Cumartesi günü akşamı gelinin kınası yakılır.Kız bir kenara oturtulur,sonra avucuna kına yakılır.Bu gece kız evinde eğlenceler yapılır.Kızın yakın arkadaşları kız evinde yatarlar.Önce kızın el ve ayaklarına,sonra da diğer misafirlerin ellerine kına yakılır. Cuma günü sabah kız tarafında hazırlanmış olan çeyiz erkek evine gider. Erkek tarafından gelen çeyiz ise kız tarafından gelen kadınlar ile gönderilir. Cumartesi günü erkek tarafında davul-zurna eşliğinde eğlenceler gece yarılarına kadar devam eder. Pazar sabahı erkek evinde toplanılır, saat 10-11 arasında otomobillerle konvoy halinde kız evine gelinir. Gelin hazır ise ağıtlar arasında evden çıkartılarak araçlarla erkek evine getirilir. Bu arada erkek tarafından bir kadın yüksek bir yerden gelin kızın başına para ve buğday atar. Gelin dualar eşliğinde eve girer. Erkek tarafında toplanan misafirler ile topluca yemek yenir. SEYSANA Gelinin baba evinden alınıp damat evine götürüleceği gün, önce toplu halde yerine getirilen çeyiz götürme geleneğidir. PAZARLIK BOZMA Düğünden bir ay önce , mağazalara gidilerek erkek tarafının gelinin, kız tarafının da damadının ihtiyaçlarını alması geleneğidir. EKMEK YAPMA Nevşehir yöresinde kadınların sonbahar mevsiminde bir araya gelerek yufka ekmekleri yaptığı görülür.Yufka ekmeği yapımı evlerde yardımlaşma yoluyla olur. Komşu kadınlar bir araya toplanır,sıra ile hamur yoğururlar.Yufka yapan ev halkı, hazırlığa bir gün önceden başlar.Yufka yapılacak evde gece yarısı yada sabaha karşı toplanılır.Tandır yakılır.Bütün gün boyunca yufkalar yapılır.Yufka yapım işi ev sahibinin yufka yapan kadınlara verdiği yemek ziyafetiyle biter. CENAZE Ölen kişinin ölümü yakın dostlarına duyulur.Gömüleceği günü sabahı müezzinler tarafından bir kaç camide selası verilir.Yıkanıp kefenlenen cenazenin eş,dost akrabalar tarafından namazı kılınır ve toprağa verilir.Akşam olunca yakınları ve komşuları toplanır. Üzüntülü aile ile birlikte yemekler yenir. Yemekler komşular tarafından getirilir. Bu durum bir hafta sürer. Ölen kişinin yakınları tarafından mevlit okutulur. MAHALLİ HALK OYUNLARI Nevşehir çevresinde halay formuna giren oyunlar görülmemektedir.Halk oyunları halaylarda olduğu gibi üç yada dört kısımdan meydana gelmiştir.Az figürlü, basit yürüyüş ve sıçramalarla ağır ağır başlar gittikçe hızlanır. Halayın ağır kısmı değişik birkaç figürle devam eder. Nevşehirde görülen oyunlar İç Anadolu Bölgesinin özelliğini yansıtır. YÖRESEL YEMEKLER Nevşehir mutfağı bölgede yetişen ürünler etrafında gelişmiş bir mutfaktır.Bu coğrafyada tarımsal ürünlerin çok çeşitli olması mutfağı ve beslenme alışkanlıklarını etkilemiştir. Yemeklerde kullanılan malzemeler ağırlıklı olarak ilimizde yetişen fasulye ,patlıcan,nohut,buğday gibi ürünlerden oluşmaktadır.Un ve etten oluşan yemek çeşitleri bölge halkının damak zevkine uygun düşmektedir. FİB Ajans Organizasyon Düğün, nişan, kına Sünnet Açılış konser her türlü özel günlerinizde size bir telefon gibi yakın. Siz hayal edin biz gerçekleştirelim.. 0 384 212 9 444 www nevsehirorganizasyon.com 0 532 627 28 74 Mutluluğa atılan imza... Kaynak: Tuncay Yıldırıcı - Bünyamin GÜLTEKİN