Tarih boyunca Anadolu’nun önemli merkezlerinden biri haline gelen Nevşehir, yeni kurulan şehir statüsüne kavuşurken bu sürecin mimarlarından biri de Künevi Çelebi’dir. İstanbul Üniversitesi (o dönemde Darülfünun) mezunu ve dönemin meşhur profesörlerinden olan Künevi Çelebi, yüksek ilim ve irfanı nedeniyle “İftiharü’l ulemai’l muhakkikin” unvanıyla tanınıyordu.
Nevşehir’in Eğitim ve İskân Hamlesi
Yeni şehrin kuruluş sürecinde, halkın iskânını sağlamak için medrese, sübyan okulu ve rüştiye gibi eğitim kurumlarının yerleri belirlenmiş, gerekli malzemeler ve hocalar tayin edilmişti. Künevi Çelebi, yüksek maaşı ve vezir seviyesindeki haklarıyla göreve başladı; kendisine geniş bir köşk, ahır, bağ, bahçe ve işlerinde yardımcı olmak üzere 20 kişi tahsis edildi.
Göreve başlar başlamaz şehirdeki Müslüman, Rum ve Ermeni din adamlarıyla toplantılar yaparak eğitim ihtiyaçlarını belirledi ve çözüm yollarını hayata geçirdi. Aynı zamanda sanat erbaplarını toplayarak dükkân ve çalışma alanları tahsis etti. Burada dikkatini çeken bir konu ise, çoğu sanat erbabının gayrimüslim olmasıydı. Künevi Çelebi, bu durumu çözmek için her gayrimüslim esnafın yanına iki Müslüman çırak almasını ve kısa sürede onları yetiştirmesini sağladı.
Ticaret ve Sanatın Gelişimi
Künevi Çelebi, sadrazam İbrahim Paşa’nın temsilcisi Mehmet Bey ile irtibata geçerek, nalbantlık, demircilik, bakırcılık ve ağaç işleme gibi alanlarda kurslar açılmasını sağladı. Bu sayede şehirde hem eğitim hem de ekonomik hayat hızlı bir şekilde gelişti. Özellikle bağcılıkta Hıristiyanların kullandığı yöntemler Müslüman halkla paylaşılarak verimlilik artırıldı ve ürünler pazara daha uygun hâle getirildi.
Nevşehir’in Modernleşme Süreci
Künevi Çelebi’nin çalışmaları sadece eğitim ve sanat alanıyla sınırlı kalmadı; sosyal yaşamın düzenlenmesi için de önemli adımlar attı. Türkmen cemaat başkanlarıyla toplantılar yaparak halkın sıkıntılarını dinledi ve sorunların çözümü için girişimlerde bulundu. Kadılık makamı Ürgüp’ten Nevşehir’e taşındı, Pazar günü uygulamasıyla çevre kasaba ve köyler Nevşehir pazarı için yönlendirildi. Böylece kısa sürede Anadolu’nun merkezinde modern bir şehir kurulmuş oldu.
Künevi Çelebi’nin vizyonu ve gayretleri, Nevşehir’in bugünlere ulaşmasında kritik rol oynadı ve onu “Nevşehir’i şehir yapan profesör” unvanıyla tarihe kazandırdı.
Kaynak: Oğuz Özdem
