23 yaşında memur olan Mustafa Güzelgöz'ün tayini Ürgüp’te bir kütüphaneye çıktı. O dönemde kütüphaneye okuyucu pek gelmiyordu.
Güzelgöz, aklına koyduğu bir fikri uygulamaya başladı. Bir eşek aldı ve iki sandık yükledi. Sandıklara kitapları doldurdu ve haftanın iki günü köy köy gezip çocuklara dağıtmaya başladı.
Mustafa Güzelgöz her defasında çocuklar tarafından alkışlarla karşılandı. "Eşekli Kütüphaneci" lakabını da almış oldu . Zamanla insanlar kütüphaneye gelmeye başlamıştı. Güzelgöz artık üç eşek ile yöredeki 36 köye hizmet götürüyordu.
Kadınlar okusun diye...
Kadınları okumaya özendirmek için kütüphaneye, dikiş makinesi üreticilerinden ücretsiz olarak makine getirten Güzelgöz, Salı günlerini dikiş günü olarak belirledi. Kütüphanede kadınlar kumaşlarıyla dikiş sırası beklerken ellerine birer kitap veriyordu.
Ayrıca ücretsiz okuma yazma kursları vererek de kadınların okuması için girişimlerine devam etti.
Okuma yazma kursu dışında "halıcılık" kurslarını başlattı bu sayede bölgede halıcılık canlandı.
Kennedy'den ödül alan "Eşekli Kütüphaneci"
Kennedy ölmeden bir gün önce ödül vermişti
1963’te uluslararası bir yarışma düzenlendi. Devlet Planlama Teşkilatı, Güzelgöz’ün yaptığı çalışmaları yarışmaya gönderdi. 77 ülke arasından Türkiye adayı Mustafa Güzelgöz birinci oldu ve “Dünya Barış Gönüllüleri İnsanlığa Hizmet Ödülü” nü ABD Devlet Başkanı John Kennedy’nin elinden aldı. (Ödülü veren Kennedy'nin bir gün sonra ölümü gerçekleşecekti.)
O dönemde modern bir araçla gezici kütüphane çalışmaları gerçekleşsin diye kütüphaneye 1960 model yeni bir cip bile hediye edildi. Ancak valilik “kendi görev tanımı dışında davranıyor” diye Mustafa Güzelgöz hakkında dava açtı. Güzelgöz, 50 yaşına geldiğinde baskıyla emekli edildi. Köylüler arasında efsaneleşen Mustafa Güzelgöz sayesinde, köylerdeki çocuklarda okuma alışkanlığı yerleşmiş oldu.
2005 yılında hayatını kaybeden Güzelgöz için Ürgüp’te kendisinin ve eşeğinin heykelini dikildi.
Mustafa Güzelgöz'ün diğer girişimleri:
Spor teşkilatı ve köy gazetesi
Folklor ve bando çalışmaları
Ürgüp'te ilk sinema gösterimi ve fotoğrafçılık çalışmaları
Ürgüp ve çevresinde kooperatifçilik çalışmaları
1950'li yıllarda Ürgüp'te Tahsinağa kütüphanesinde göreve başlayan Mustafa Güzelgöz'ün eşekle köylere kitap götürmesiyle başlayan çalışmalarından, Şahinefendi köyü.
8th February 2015, Ti Yazar tarafından yayınlandı
Mustafa Güzelgöz (1921 - 2005)
MUSTAFA GÜZELGÖZ KİMDİR?
Mustafa Güzelgöz, Ürgüplü hemşehrileri gibi İstanbul’a çalışmaya gider ve burada Tiftik ve Yapağı Dışsatım Birliği’nde depo memuru olarak iş bulur; fakat II. Dünya Savaşının çıkması üzerine 1940 yılında askere alınır. Tokat’ta 3,5 sene süren askerliğinin ardından memleketine döner. Amacı yeniden İstanbul’daki işine dönmektir; ancak ailesi kendisinin Ürgüp’te kalıp hayatını burada kurmasını istemektedir. Güzelgöz’ün futbol konusundaki bilgi ve deneyimi Kaymakamın gözünden kaçmaz, boş zamanlarında Ürgüp’lü gençleri futbol çalıştırması şartıyla iş bulmayı teklif eder, Tahsin Ağa Kütüphanesi memuresinin emekliliğe ayrılması üzerine boşalan kadroya Güzelgöz atanır.
İlk iş olarak harf devrimi sonrasında kütüphanenin rutubetli bir odasına atılmış olan Osmanlıca kitapları çıkartarak kurtarır. Kütüphanecilik alanında herhangi bir bilgisi olmayan Güzelgöz, kütüphanecilik üzerine yazılmış bir el kitabından yararlanarak modern bir kütüphane oluşturma çabasına girişir. Yakın çevresindeki tanıdıkları ile konuşarak ellerindeki kitapları kütüphaneye bağışlamalarını sağlar.
Güzelgöz, kaymakamla birlikte katıldığı heyet gezilerinde; halkın, heyette bulunan doktor öğretmen veteriner gibi halkın gereksinimlerini karşılayan meslek adamlarına büyük saygı gösterirken; bir kütüphane memuru olarak kendisine aynı saygının gösterilmediğini fark eder. Bunun üzerine bir kütüphane görevlisi olarak halka nasıl faydasının dokunacağını düşünmeye başlar. Köylünün imkânsızlıklar sonucu yararlanamadığı kütüphaneyi onun ayağına götürmeye karar verir. Bunun için en uygun olan yöntem, kitapları eşeklerle taşımaktır. Kitapları taşımak için gerekli olan sandıkların krokisini hazırlayarak marangoza yaptırır. Ödünç vereceği kitaplar içinde bir izleme defteri hazırlayarak yollara düşer. Böylece 36 köye hizmet vermeye başlar.
Güzelgöz, Tahsin Ağa Kütüphanesinin yeni binasına kat çıkmak ve gezici kütüphane hizmetinden daha çok insanın faydalanabilmesini sağlamak amacıyla bakanlığa başvurarak iki adet yeni memur kadrosu ve eşekler için yem bedelinin karşılanmasını ister. İstediklerini alır. Bu kadrolara görevli alınırken bir eşek sahibi olması ve kendi bölgesinde en az beş köye hizmet götürmesi şartı aranır.
Kitap sayısını arttırmak ve de özellikle çocuk kitaplarına gereksinim bulunmaktadır. Ürgüp dışında çalışmakta olan hemşehrilerin adresini toplayabildiklerine el yazısı ile tek tek mektup yazarak kitap göndermeleri isteğinde bulunur. Bir ay sonra mektuba cevap olarak paketlerle kitaplar gönderilmeye başlar. Bazı Ürgüp’lüler gazete ve dergilere abone olmuşlardır.
Aslında bir futbolcu olan Güzelgöz’ün Ürgüp Sisteminin gelişmesi süreci içinde özellikle değinilmesi gereken ara başlıklar bulunmaktadır:
Başka bir anlatımla 'Eşekli Kütüphaneci' Mustafa Güzelgöz'ün tasviri;
Ülkemizde ve yurt dışında 'Eşekli Kütüphaneci' olarak ün yapmış olan Mustafa Güzelgöz 1921 yılında Nevşehir'in Ürgüp İlçesinde doğmuştur. Ortaokul mezunudur. 1944 yılında Ürgüp Tahsinağa Kütüphanesine memur olarak atanır.
Memuriyete başladığı dönemde hiçbir köyde kütüphane yoktur. Aydınlanmanın köylere ulaştırılması gereğine inanarak, kitapları köylünün ayağına götürmeye karar verir. Kıvrak zekâsını kullanarak, kitapların konduğu sandıklar yaptırır. Bu sandıkları eşek ve katırlarla köylere taşır. Böylece, hiç kitap yüzü görmemiş çok sayıda köylüye kitap okuma alışkanlığı kazandırır. Sonucunda Ürgüp köyleri kütüphanenin bilincine varır. Ve köylerinde kütüphane açma yarışına girerler. Şayet bugün Ürgüp köylerinde çok sayıda kütüphane bulunuyorsa, bunda Mustafa Güzelgöz'ün katkısı çok büyüktür. Bu üretkenliği ve yaratıcılığı kendisine 1963 yılında ABD Başkanı Kennedy'nin de kurucusu olduğu vakıf tarafından verilen 'Dünya İnsanlığına Hizmet Ödülü'nü' getirmiştir.
Güzelgöz, memuriyetin yanı sıra farklı alanlarda bir çok etkinlikte de adından bahsettirir. Ürgüp'ün Çökek Köyünde kurulan üzüm işleme tesisinin kuruluşunda önderlik eder. Kırklı yıllarda sporun önemini kavramıştır. Ve Ürgüp'te bir spor kulübü kurmuştur. Diğer taraftan turizmle ilgili tüm dernek tarzı teşekküllerin içerisinde yer almıştır.
17 Şubat 2005 günü vefat etmiştir. Mezarı Ürgüp İlçe mezarlığında bulunmaktadır.
Afyonkarahisarlı başarılı Yönetmen Mustafa ERSÖZ'ün Eşekli Kütüphaneci Mustafa Güzelgöz için hazırladığı o kısa filmini gelin birlikte izleyelim.
