Türk basın tarihinin en önemli isimlerinden biri olarak kabul edilen, Atatürk’ün resmi fotoğrafçısı ve Türkiye’nin ilk foto muhabiri unvanlarına sahip Nevşehirli Cemal Işıksel, Cumhuriyetin kuruluş yıllarına ışık tutan fotoğraflarıyla Türk tarihinin görsel hafızasında silinmez bir yer edindi.
Cumhuriyet tarihinin görsel hafızasını oluşturan büyük ustanın hikâyesi…
CEMAL IŞIKSEL (1905-1989)
1905 yılında İstanbul’un Vefa semtinde dünyaya gelen Cemal Işıksel’in babası, Nevşehirli Beyazıt Medresesi Müderrisi Ord. Prof. Hasan Fehmi Efendi idi. Osmanlı’nın son dönemlerinde görev yapan ve Atatürk’e en büyük desteği veren din âlimlerinden biri olan Hasan Fehmi Efendi, oğlunun fotoğrafçılığa başlamasında da büyük rol oynadı. Genç yaşlarda fotoğrafçılığa yönlendirilen Cemal Işıksel, lise yıllarında ilk fotoğraf makinesine sahip oldu.
Atatürk’ün Fotoğrafçısı Nevşehirli Cemal Işıksel: Cumhuriyetin Görsel Hafızası
Basın Tarihine Adım – Cumhuriyet Döneminin Belgesel Tanığı
1925 yılında Ankara Hukuk Mektebi’nde okurken Vakit Gazetesi’nde foto muhabiri olarak meslek hayatına başlayan Işıksel, daha sonra Cumhuriyet ve Ulus gazetelerinde çalıştı. 38 yıllık meslek yaşamı boyunca Mustafa Kemal Atatürk’ün tüm yurtiçi gezilerini takip ederek eşsiz fotoğraf arşivi oluşturdu.
Işıksel, Atatürk’ün yanı sıra İran Şahı Rıza Pehlevi, Afgan Kralı Amanullah Han, Irak Kralı Faysal, Winston Churchill, Prens Hirohito gibi pek çok yabancı devlet adamının da fotoğraflarını çekti. Çektiği fotoğraflar Avrupa basınında kapak oldu, ders kitaplarında ve dergilerde yer aldı.
Para ve Pullarda Yer Alan Fotoğraf
Cemal Işıksel’in çektiği fotoğraflar günümüzde de kullanılmaya devam ediyor. 2009 yılında tedavüle giren 200 TL banknotun ön yüzünde, Atatürk’ün 1934 yılında Çankaya Köşkü’nde Işıksel tarafından çekilen fotoğrafından oluşturulan portre yer almaktadır.
Atatürk Fotoğrafları Sergileri – Yaşam Boyu Minnet Borcu
Cumhuriyet’in ilk 40 yılının en kapsamlı arşivini oluşturan Işıksel, Türkiye’nin dört bir yanında 26 Atatürk Fotoğrafları Sergisi düzenledi. 1969 yılında Ankara Atatürk Bulvarı’ndaki dairesini sürekli sergi alanına dönüştürdü. Sergilerinde hiçbir zaman fotoğraf satmadı ve hiçbir ücret kabul etmedi.
İsmet İnönü, ilk sergilerinden birini gezdiğinde sergi defterine şu sözleri yazdı:“Bize bu paha biçilmez fırsatı verdiği için değerli sanatkârımız Cemal Işıksel’e teşekkür ve minnet borçluyuz.”
Hayatına Adadığı Eserler ve Bıraktığı Miras
Cemal Işıksel’in çektiği fotoğraflar Cumhuriyet’in kuruluş döneminden bugüne uzanan en değerli belgeler arasında yer almaktadır. Atatürk fotoğraflarını topladığı Gazi Mustafa Kemal Atatürk isimli albümü 1969’da yayımlandı. Atatürk ve İsmet İnönü üzerine hazırladığı yeni kitap çalışmaları ise tamamlanamadan kaldı.
Işıksel’in fotoğrafları erken Cumhuriyet döneminin şehirleşme, tarım, sanayi ve sosyal yaşam gelişimini belgeleyen tarihsel niteliktedir. Hayatı boyunca fotoğrafı ticari amaçla kullanmayan usta sanatçı, 9 Eylül 1989’da İstanbul’da vefat etti.
Bugün hâlâ çektiği fotoğraflar sergilerde, eğitim kaynaklarında, akademik çalışmalarda ve resmi kurumsal yayınlarda kullanılmaya devam ediyor.
1952 ATATÜRK'ün fotoğrafcısı Cemal Işıksel'in objektifinden Nevşehir Nar kasabası...
Kaynak: Doç. Dr. Faruk Güçlü
Hasan Fehmi Efendi’nin duasına Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki heyet iştirak ederken.
Cemal Işıksel’in gazetecilik kariyerindeki ilk fotoğrafı.
