<div>NEVŞEHİR(MHA) Kapadokya bölgesinin merkezi Nevşehir’de her yıl yüz binlerce turistin ziyaret ettiği Göreme, aynı zamanda bölgenin inanç turizmi merkezi.</div> <br> <div>Göreme Açık Hava müzesi içerisinde bulunan 16 kilise ve manastır dünyanın dört bir yanından bölgeye gelen yabancı turistlerin yüzyıllar önce bölgede yaşayan atalarının yaşamlarından kesitler buldukları kilise, manastır ve şapeller bölgenin inanç turizmine açılmış en önemli penceresini de oluşturuyor.</div> <br> <div>Durmuş Kadir Kilisesi </div> <div>Adını içinde bulunduğu bağın sahibinden alan kilise, Göreme’nin Karşıbucak mevkiindedir. Gerek Göreme gerekse Kapadokya kiliselerinde ender rastlanan bazilika tipindeki bu kilise 3 apsisli ve ana apsisi templonludur. Templonlu apsisler, Erken Bizans Dönemi’nde oldukça yaygındır. (Templonlarda yeralan pencere gibi açıklıklar perde ile kapatılarak dışarıda bulunan halkın içerdeki ayini izlemesi önlenebilmektedir. 11. yüzyıldan sonraki templonlarda ise perde yerine ikonalar kullanılmıştır. Bu templonlu apsiste ayrıca başpiskoposun oturduğu kaya oyularak yapılmış bir taht bulunmaktadır. Daha küçük boyuttaki yan apsislerde ise ayinlerde kullanılan malzemeleri koymaya yarayan plaster ve nişler yer alır.</div> <br> <div>Ana apsisin önünde ana kayanın oyulmasıyla biçimlendirilmiş, dört basamaktan oluşan vaaz vermeye yarayan bir ambon yer alır. 3 nefi bulunan kilisenin orta nefi beşik tonozlu, yan nefleri ise düz tavanlıdır. Bir nefi kısmen yıkılmıştır. Nefler birbirlerinden dörder dikme ile ayrılmıştır. Dikmelerin üzerlerinde sütun biçiminde kabartmalar yer alır.</div> <br> <div>Kilisenin narteks kısmında nişlerin içine oyulmuş kilisenin papazlarına veya donörlerine ait mezarlar (arkosolium) bulunmaktadır. 18. veya 19.yüzyılda güvercinlik olarak kullanılan Durmuş Kadir Kilisesi, Erken Bizans Dönemi’ne 6-7. yüzyıla tarihlenmektedir.</div> <br> <div>Yusuf Koç Kilisesi </div> <div>Bu kilise de Durmuş Kadir Kilisesi’nde olduğu gibi adını içinde bulunduğu bağın sahibinden almaktadır. Göreme’nin Karşıbucak mahallesinde bulunan Kilise, 2 apsisli, (apsisin biri yıkık) çapraz tonozlu, haç planlı, haç kolları beşik tonozlu, 2 kubbeli, 4 sütunlu ancak sütunları kırılmıştır.</div> <br> <div>Apsiste İsayı kucağına alan Meryem Ana tasviri, altında ise yan yana sıralanmış piskopos tasvirleri yeralır. Azizlerin aralarında bulunan çift düğümlü sütunlar 11. yüzyıldan itibaren görülen bir özelliktir. (Bugün bunun benzeri İstanbul Molla Zeyrek Cami’nin minberinde görülür. Ancak devşirme malzemesi olarak kullanılmıştır. Apsisin ön kısmına resmedilen Stefonos isimli aziz, ayini yöneten papaza yardımcı olan azizdir (Diacre). Bunu boynunda sarılı dar eşarptan anlıyoruz. Yakalarında iki haç bulunan piskoposlar bir eliyle kutsal kitabı tutmakta diğer eliyle de takdis etmektedirler.</div> <br> <div>Kilisenin kubbesinde Melek Gabriel ve Michael tasvirleri, pandantiflerde ise altı kanatlı melekler (Serafinler) yeralır. (Serafinler: Tanri ile insanlar arasındaki iletişimi sağlayor. Tanrıya en yakın bulunan ve ona en çabuk ulaşabilen yaratıklardır.) Güneydoğu duvarında asker aziz Theodorus tasviri, yanında ise oldukça küçük boyutta Yusuf Koç Kilisesi’ni yaptıran donör Theodorus isimli şahıs ve ‘Allahın kulu Theodoru’un Duası’ yazısı bulunmaktadır. Bu kilisede asker azizler çoğunluktadır.</div> <br> <div>Bir süre güvercinlik olarak kullanılan Yusuf Koç Kilisesi, 11. yüzyılan ortalarına tarihlenmektedir. Sahneleri, Müjde, Konstantin ve Helena, Georgios ve Theodorus, Üç Yahudi Gencin Fırında Yakılışı ve aziz tasvirleri</div> <br> <div>El Nazar Kilisesi </div> <div>Göreme-Müze yolunun sağındaki vadide, yoldan yaklaşık 800 m. uzaklıkta El Nazar vadisindedir. Bir peribacası içine oyulmuş El Nazar Kilisesi, ‘T’ planlı, haç kolları beşik tonozludur. Doğu kolunda mezarlar yeralır. Ana apsis haç kollarının birleştiği merkez mekana açılır. Zeminin tamamı ve apsisin bir kısmı tahrip olmuştur. Sahneler kronolojik olarak birbirini takip etmektedir. İki sanatçı tarafından arkaik stilde boyanan Kilise’de, İsa’nın çocukluğu, gençliği ve mucizeleri resmedilmiştir. El Nazar Kilisesi, 10. yüzyıla tarihlenmektedir.</div> <br> <div>Sahneleri: Müjde, Ziyaret, Doğum, Üç müneccimin tapınması, Mısır’a kaçış, İsa’nın mabete takdimi, Elizabeth’in takip edilişi, Vaftiz, Lazurus’un diriltilmesi, Başkalaşım, Kudüs’e giriş, İsa çarmıhta, İsa’nın cehenneme inişi, İsa’nın göğe çıkışı ve madalyonlar içinde aziz portreleri.</div> <br> <div>Göreme Açık Hava Müzesi içinde yeralan kilise, şapel ve manastırlar, Tokalı Kilise, Aziz Basil Şapeli, Elmalı Kilise, Azize Barbara Şapeli, Yılanlı Kilise, Karanlık Kilise, Azize Catherine Şapeli, Çarıklı Kilise, Rahipler ve Rahibeler Manastırı’dır.</div> <br> <div>Saklı Kilise </div> <div>El Nazar Kilisesi’nin yakınlarında olan Saklı Kilise’nin girişi toprak kayması yüzünden yıllarca önce kapanmış, 1957 yılında bir rastlantı sonucu keşfedildiğinden bu adı almıştır. Mezopotamya kilise mimari geleneğine benzeyen Saklı Kilise, enlemesine dikdörtgen planlı, ana mekan iki sütun ve üç kemerle ikiye ayrılmıştır.. Üç apsislidir. Ancak apsislerden ikisi çöktüğünden birleşmiştir. Düz tavan haçlarla ve içinde geometrik süslemelerle dekore edilmiştir. Kiliseyi süsleyen resimler sıva üzerine değil, doğrudan ana kaya üzerine yapılmıştır. Açık renk zemin üzerine Kilisenin etrafında bulunan boyalı bez parçalarında yapılan analizler sonucunda kilisenin boyamasında fırça yerine bez kullanıldığı anlaşılmıştır. 11. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen Saklı Kilise’deki sahneler geniş bir İsa siklusunu içermektedir.</div> <br> <div>Sahneleri: Deesis, Müjde, Doğum, İsa’nın mabete takdimi, Vaftizci Yahya’nın görevlendirilmesi, Vaftiz, Başkalaşım, İsa çarmıhta, Meryem’in ölümü ve aziz tasvirleri.</div> <br> <div>Meryem Ana (Kılıçlar Kuşluk) Kilisesi </div> <div>Tokalı Kilise’nin arkasındaki sırtta, Göreme Açık Hava Müzesi’ne yaklaşık 250m. uzaklıkta, Kılıçlar Kilisesi’nin güneyindeki dik yamaçta yeralır. Kapadokya Bölgesi’nde ender görülen bir mimariye sahip olan Kilise’nin nefi enlemesine dikdörtgen planlı, farklı genişlik ve yükseklikteki iki beşik tonozla örtülüdür.</div> <br> <div>3 apsisli, apsisin biri yıkık, önü 3 adet beşik tonozla örtülü olan kilisenin kuzey, güney ve doğu duvarlarında nişler yeralır. Ayrıca batı duvarına 2 adet oda mezar ilave edilmiştir.</div> <br> <div>Genelde freskleri iyi korunmuş olan kilise daha çok aziz tasvirleri ve İncil siklusunun 4 sahnesini içerir. Batı duivarında kucağında çocuk İsa’yı tutan Meryem Ana, hemen altında Melekler Michael ve Gabriel, tonozlarda ve nişlerde ise aziz ve azize tasvirleri yer alır. Gerek figürlerin araları, gerekse arkadlar geometrik ve dama motifi ile süslenmiştir.</div> <br> <div>Nicantrus ve Eronica isimli iki donor tarafından yaptırılan Meryem Ana Kilisesi, 11. yüzyılın birinci yarısına tarihlenmektedir.</div> <br> <div>Aziz Eustathios Kilisesi </div> <div>Tokalı Kilise ile Meryem Ana Kilisesi arasında yeralır. Kilise, girişteki geyiği izleyen Aziz Eustathios tasvirinden dolayı bu adla anılmaktadır.</div> <br> <div>Uzunlamasına dikdörtgen planlı ve 2 nefli olan Kilise, bu özelliğinden dolayı Göreme’de tek örnektir. (Ürgüp Şahinefendi Köyü yakınlarındaki Kırk Şehitler Kilisesi de bölgedeki 2. iki nefli kilisedir. Her ikisi de beşik tonozlu olan neflerin aralarında geçişi sağlayan kemerli sütunlar yer alır. Daha önce tek nefli olan kiliseye 2. nef daha sonra ilave edilmiştir. Her iki nefte de birer apsis bulunmaktadır.</div> <br> <div>Küçük boyuttaki kuzey nefin mezarlık olarak kullanıldığı zemindeki çok sayıdaki mezarlardan anlaşılmaktadır. Güneydeki nefin duvarlarında çeşitli aziz tasvirleri, tonozunda ise İncil den alınmış sahneler resmedilmiştir. 10. yüzyıl sonlarına tarihlenen Aziz Eustathios Kilisesi’nde kazıma tekniğiyle yapılmış 1148/1149 tarihleri bulunmaktadır.</div> <br> <div>Kılıçlar Kilisesi </div> <div>Kılıçlar vadisinde, Göreme Açık Hava Müzesi’nin yaklaşık 600m. kuzeydoğusundadır. 3 apsisli, haç planlı, dört sütunlu, merkezi kubbeli, haç kolları beşik tonozlu, batı köşe mekanları düz tavanlı, doğu mekanları ise kubbelidir.</div> <br> <div>Merkezi kubbede, İsa’nın göğe yükselişi, diğer kubbelerde İsa portreleri, düz tavanlarda ise oldukça zengin bezeme içinde Melek Gabriel ve Michael tasvirleri yer alır.</div> <br> <div>Kilisede şeritsel bir anlatım söz konusudur. Kronolojik bir düzene göre yan yana yer alan sahneler iç içe girmiş, ayırıcı unsurlar yoktur. Ancak vurgulanmak istenen sahne, diğer sahnelerden ayrı olarak ele alınmıştır. İncil siklusundan 33 sahne yer almaktadır. Bunlardan 12’si İsa’nın çocukluğu, 3’ü yetişkinlik, 18’I ise İsa’nın çile çektiği evrelere aittir.</div> <br> <div>Kılıçlar Kilisesi, 9. yüzyıl sonlarına, 10. yüzyıl başlarına tarihlenmektedir.</div> <br> <div>Göreme Açık Hava Müzesi </div> <div>Burada M.S. 4. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar yoğun bir şekilde manastır hayatı yaşanmıştır. Hemen hemen her kaya bloğunun içine kiliseler şapeller, yemekhaneler ve oturma mekanları oyulmuştur.</div> <br> <div>M.S. 3. yüzyılda kuvvetli şahsiyete sahip rahipler bölgeyi dini düşünce ve yaşantının canlı bir merkezi haline getirdiler. M.S. 4. yüzyılda Kapadokya üç büyük azizin (Kayseri piskoposu Büyük Basil, kardeşi Nyssalı Gregory ve Nazianuslu Gregor) memleketi olarak bilinirdi. Bütün Hıristiyanlık fikirleri bu hocalar tarafından birleştirilerek yeni bir şekil verilmiştir. Bunlardan Aziz Basil çok sofu bir hayatı tercih etmemiş, köy ve kasabalardan yeteri kadar uzakta, toplumların manevi sığınak yeri olarak küçük yerleşim yerleri kurmuştur. Buralarda bir vaizin nezaretinde günlük dini ibadetler yerine getirilmiştir. Aziz Basil’in Kapadokya kiliselerinde yapmış olduğu önemli reform cemaatle dua usulünü yeniden kurmasıdır.</div> <br> <div>Bugünkü Göreme Açık Hava Müzesi bu eğitim sisteminin başlatıldığı yerdir. Soğanlı, Ihlara, Açık saray aynı eğitim sisteminin daha sonraları görüldüğü yerlerdir.</div> <br> <div>Göreme kiliselerinde oldukça yaygın olan tek nefli beşik tonozlu plan tipi, bölgede yaşayan dini topluluklar ve inzivaya çekilen keşişler için en uygun mimari yöntemdir. Ayrıca bu tip yapılar mezar yeri olarak da benimsenmiştir.</div> <br> <div>Rahibeler ve Rahipler Manastırı </div> <div>Göreme Açık Hava Müzesi’nin solunda yer alan peribacasının içine oyulmuş, 6-7 kattan oluşan mekanlar ‘Rahibeler Manastırı’ olarak anılır. Manastırın 1. katında yemekhane, mutfak ve birkaç oda; 2. katında freskli ancak yıkılmış bir şapel, 3. katında ise bir tünel vasıtasıyla ulaşılabilen kilisesi bulunmaktadır. Kilise, 3 apsisli, çapraz kubbeli ve 4 sütunludur. Ana apsiste yer alan templon oldukça iyi korunmuştur. Kilise’nin kuzeydoğu köşe tavanı hariç, diğer kısımları kubbelidir.</div> <br> <div>Duvarlarda direk ana kaya üzerine kırmızı boya ile geometrik süslemeler resmedilmiştir. Kuzey haç kolunda ise bir kaide üzerinde ayakta duran, sol elinde kitap, sağ eliyle takdis yapan İsa tasviri yer alır.</div> <br> <div>Kilise, İsa tasvirinin sol elinin aşağısında yer alan kazıma tekniğiyle yapılmış 1055 tarihine göre 11. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir.</div> <br> <div>Manastıra katlar arasındaki bağlantı tünellerle sağlanmıştır. Tehlike anında tünelleri kapatmak üzere -yeraltı şehirlerinde olduğu gibi sürgü taşları kullanılmıştır. Kızlar Manastırı’nın karşısında yer alan Rahipler Manastırı ise 3-4 kattan ibarettir. Erozyon nedeniyle katlar arasındaki geçişler kapandığından sadece giriş katındaki birkaç oda gezilebilmektedir.</div> <br> <div>Aziz Basil Şapeli </div> <div>Göreme Açık Hava Müzesi’nin girişindedir. Nef ve narteks arası 2 arkadla birbirinden ayrılmıştır. Nartekste yer alan mezar nişi ve zemindeki mezarlar büyük bir ihtimalle kilisenin donörüne ve yakınlarına aittir.</div> <br> <div>Nef enine beşik tonozlu, dikdörtgen planlı ve 3 apsislidir. Dikdörtgen nefin sol uzun yüzündeki apsislerden biri büyük, ikisi küçüktür.</div> <br> <div>Nefteki mezar nişinin kime ait olduğu bilinmemektedir. Nişin tonozundaki 3 adet Malta Haç’ı Tanrı’yı, oğlu İsa’yı ve Kutsal Ruh’u temsil etmektedir.</div> <br> <div>Kilise, Rahibeler Manastırı’nda oldğu gibi 2 tür boyama tekniğine sahiptir. Kırmızı boya ile doğrudan ana kayaya uygulanan geometrik süslemelerin yanı sıra secco teknigi de uygulanmıştır. St. Basil Şapeli 11. yüzyıla tarihlenmektedir.</div> <br> <div>Elmalı Kilise </div> <div>Asıl girişi vadi yönünde olan Kilise’ye, kuzeyden açılan bir tünel vasıtasıyla girilebilmektedir. 3 apsisli, biri merkezi olmak üzere dokuz kubbeli, 4 sütunlu ve kapalı yunan haçı planlıdır. Elmalı Kilise’nin ilk süslemeleri Aziz Basil ve Azize Barbara Şapelleri’nde olduğu gibi doğrudan duvara kırmızı boya ile yapılan haç ve geometrik motiflerdir. Merkezi kubbede İsa Pantokrator tasviri, pandantiflerde 4 incil tasviri, kubbeyi taşıyan kemerlerde ise ellerinde dua yazılmış kağıt taşıyan peygamberler resmedilmiştir. İncil siklusunun yanı sıra Tevrat kaynaklı İbrahim Peygamber’in misafirperverliği ve Üç Yahudi gencin fırında yakılması resmedilmiştir. Elmalı Kilise, 11. yüzyılın ortası, 12. yüzyılın sonuna tarihlenmektedir.</div> <br> <div>Azize Catherine Şapeli </div> <div>Karanlık Kilise ile Çarıklı Kilise arasında yer alan Azize Catherine Şapeli, hem narteksi, hem de naosu serbest haç planlı, merkezi kubbeli, haç kolları beşik tonozlu ve apsisi templonludur. Narteks zemininde dokuz mezar, duvarlarında ise iki nişli mezar yer alır.</div> <br> <div>Şapelin sadece naos kısmı figürsl dekorasyonlar içermektedir. Pandantifler kabartma geometrik süslemelerle bezenmiştir. Anna adındaki donör tarafından yaptırılan Azize Catherine Şapeli, 11. yüzyıla tarihlenmektedir.</div> <br> <div>Çarıklı Kilise </div> <div>Azize Catherine şapelinin arkasında bulunan Çarıklı Kilise’ye demir bir merdivenle ulaşılabilmektedir. Kilisenin altında bulunan yemekhane, kayaya oyulmuş ince uzun bir masa ve onu çevreleyen oturma yerlerinden ibarettir. Uzun köşesindeki niş içine ‘Son Yemek’ sahnesi resmedilmiştir.</div> <br> <div>Kilise iki sütunlu, (diğer sütunlar köşelerde paye şeklindedir.) kuzey, güney ve batı haç kolları beşik tonozlu dört kubbeli ve üç apsislidir. Ana apsis orjinalde templonlu olarak inşa edilmiş, ancak daha sonra yıkılmıştır.</div> <br> <div>İsa’nın göge yükseliş sahnesinin altında bulunan ayak izlerinden dolayı kiliseye ‘Çarıklı Kilise adı verildiği sanılmaktadır. Sahnelerde İsa’nın hayatını konu alan siklus, İbrahim peygamberin misafirperverliğini gösteren Tevrat’tan alınan sahne, aziz ve bani tasvirleri iyi muhafaza edilmiştir.</div> <br> <div>Elmalı ve Karanlık Kilise’ye benzemekle beraber, İsa’nın çarmıha girişi ve çarmıhtan inişi sahnesi farklı özelliğidir.</div> <br> <div>Ana kubbede İsa Pantokrator, madalyonlar içinde melek büstleri yeralır. Ayrıca ana apsise Deesis, kuzey apsise Meryem ve çoçuk İsa, güney apsise ise Melek Michael resmedilmiştir.</div> <br> <div>Kilise, 12. yüzyıl sonu, 13. yüzyıl başına tarihlenmektedir.</div> <br> <div>Azize Barbara Şapeli </div> <div>Elmalı Kilise’nin bulunduğu kaya blokunun arkasındadır. Haç planlı, iki sütunlu, batı, kuzey ve güney haç kolları beşik tonozlu, merkezi kubbeli, doğu haç kolu ve doğudaki iki köşe mekanı kubbelidir. Biri ana olmak üzere 3 apsislidir. Ana apsisindeki templon yıkılmıştır.</div> <br> <div>Motifler kırmızı boya ile doğrudan ana kaya üzerine uygulanmıştır. Duvarlarda ve kubbelerdeki zengin geometrik motifler, askeri semboller ve anlamları tam olarak tespit edilemeyen ancak sihirli güçleri temsil eden hayvanlar resmedilmiştir. Bu kısımda ayrıca bir duayı içeren yazıt bulunmaktadır. Ana apsiste yeralan İsa Pantokrator, kuzey haç kolunda at üzerinde ejderle savaşan Aziz George ve Aziz Theodore; batı haç kolunda Azize Barbara tasvirleri daha sonra ilave edilmiştir. Azize Barbara Kilisesi, 11. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmesine karşın ikonoklastik düşünce ile dekore edilmiştir.</div> <br> <div>Yılanlı (Aziz Onuphrius) Kilise </div> <div>Girişi kuzeydendir. Ana mekan enlemesine dikdörtgen planlı, beşik tonozlu, güneyde mezarların bulunduğu ek mekan ise düz tavanlıdır. Apsisi sol uzun duvara oyulmuş, kilise tamamlanmadan bırakılmıştır. Kilise tonozunun heriki yanında Kapadokya’da saygın olan azizlerin tasvirleri bulunmaktadır.Bunların en önemlilerinden biri olan Aziz Onuphrius, M.S. 4. yüzyılda Mısır çöllerinde yaşayan bir hermitti. (Hermit: Kendini dine adayan, inzivaya çekilen insan) Mısır’daki Hermepolis Manastırı’nda eğitim gören Aziz Onuphrius bir gün yanına ekmek ve su alarak manastırı terk eder ve çöllerde inzivaya çekilir. Palmiyeden yapılmış küçük bir evde yaşamına devam eder. Son hermit Aziz Paphnutius hermitlerin hayatını ve yaşam tarzlarını öğrenmek için M.S.4. yüzyılda Mısır çöllerine gider ve Aziz Onuphrius’la karşılaşır. Ondan fazileti nefse hakimiyeti öğrenir. Onuphrius ölürken, ‘Tanrı seni bu çöllere gönderdi. Burada gördüklerini, öğrendiklerini dünyaya söyle! Melek seni kötü şeylerden koruyacak, kıyamet gününde temiz olacaksın!’ der. Bu esnada gökten meleklerin ve müziklerin sesi duyulur. Yavaş yavaş bu güzel sesler azalırken Paphnatius ağlamaktadır.</div> <br> <div>Tavirlerde Aziz Onuphrius, çıplak, uzun saçlı, iri gögüslü, önünde palmiye ağaçı ile görülür.</div> <br> <div>Karanlık Kilise </div> <div>Kuzeydeki kavisli bir merdivenden kilisenin dikdörtgen beşik tonozlu narteksine çıkılır. Narteksin güneyinde ikisi büyük, biri küçük 3 mezar bulunmaktadır. Kilise haç planlı, haç kolları çapraz tonozlu, merkezi kubbeli, dört sütunlu ve üç apsislidir.</div> <br> <div>Karanlık Kilise olarak adlandırılmasının nedeni, narteks kısmındaki küçük bir pencereden çok az ışık almasından dolayıdır. Bu sebeple fresklerdeki renkler oldukça canlıdır.</div> <br> <div>17.yüzyıldan itibaren yapılan grafitolardan dolayı oldukça yıpranmış olan kilise, Türk, Fransız, İtalyan ve Polonyalı restoratörlerden oluşan ekibin 12 yıl boyunca yaptığı çalışmalar sonucu bugünkü haline kavuşmuştur. Kilise ve narteks İsa ve incil siklusunu içeren zengin süslemelere sahiptir. Ayrıca Elmalı ve Çarıklı Kilise’de olduğu gibi Tevrat kaynaklı sahneler de resmedilmiştir. 8 donör tarafından yaptırılan Karanlık Kilise’nin 2 donörü ana apsise, 4 donör Melek Gabriel ve Michael ile birlikte, 2 donör ise nartekse resmedilmiştir. Ana apsiste diz çökmüş, İsa’ya dua eder durumda tasvir edilmiş 2 donörden yalnızca Nicophorus’un ismi korunabilmiştir. Yazıtında ‘Allahın kulu Nicaphorus’un duası’ ifadesi yer alır.</div> <br> <div>Karanlık Kilise’de diğer önemli bir sahne de kuzey ve doğu duvarında yer alan 4 incil yazarı ve kuzey duvarında ellerinde tıp aletleri bulunan aziz doktorlardır. Kilise, 12. yüzyıl sonu, 13. yüzyıl başına tarihlenmektedir.</div> <br>