Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL) Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, 25. yıl için verdiği mesaj ile "Kültür barışın ön koşuludur. Kültürel mirasın korunmasında öncelikli değer barıştır. Savaş doğal ve kültürel mirası yok eder. Bu nedenle kültür öncelikli politikalar geliştirilmelidir" dedi.
Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları ile 28 kentin yol haritası çıkarıldı
Bir bölgenin geçmişinden başlayıp, bugününü değerlendirmek ve geleceğine dair bir çerçeve çizmek temel hedefiyle, 2012-2014 yılları arasında Kentsel Strateji ile yürütülen "Doğa ve Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları" programı ile 8 bölgede, 28 kentte çalışmalar sürdürüldü. Program boyunca Anadolu’nun ortak değerlere sahip coğrafyalarında idari sınırların ötesine geçen bir bakışla doğa ve kültür öncelikli planlama ilkeleri araştırıldı. 2014 yılında programa "kültür rotaları" kavramıyla devam edildi. Türkiye’de son yıllarda ele alınmaya başlanan bir kavram olarak rotaların planlanması; yerel işbirlikleri, bölgeler ölçeğinde bütüncül planlama, doğa ve kültür odaklı turizm ve kırsal kalkınma gibi konularda taşıdığı potansiyeller dikkate alınarak Anadolu’nun farklı coğrafyalarında öneriler geliştirildi. Çukurova, Gaziantep ve çevresi, Kelkit ve Yeşilırmak havzalarında yapılan çalışmalar sonucunda, yerel yönetimler için "Kültür Rotaları Planlama Rehberi" el kitabı yayınlandı.
Çalışma Alanları:
Trakya Birleştirici Güç: Doğa, Su, Kültür Strateji Planı (Tekirdağ, Kırklareli, Edirne)
Altın Üçgen: Aydın, Denizli, Muğla İşbirliği Planı - Göller Bölgesi Etkileşim Planı (Burdur, Isparta, Afyonkarahisar
Kapadokya Stratejik Yön Planı (Nevşehir, Aksaray, Kayseri, Kırşehir, Niğde)
Gaziantep Geleneksel Doku Canlandırma Planı
Trakya Ağ Eylem Planı (Tekirdağ, Kırklareli, Edirne)
Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı
Çukurova Vizyon Planı (Adana, Mersin, Hatay, Osmaniye)
Güney Marmara Kırsal Miras Strateji Planı (Bursa, Balıkesir, Çanakkale)
Van Gölü Havzası Kültür Öncelikli Vizyon Planı (Van, Bitlis, Muş, Hakkari)
ÇEKÜL Kent Çalışmaları ile yerel yönetimler için kılavuz hazırlandı
25 yıldır Anadolu’da koruma odaklı bir kentsel değişime öncülük eden ÇEKÜL Vakfı, kentsel ölçekteki bilgi ve deneyimini 2013 yılından itibaren “Kent Çalışmaları” başlığı altında topladı. Kentin her şeyden önce bir insan topluluğu olduğu ilkesinden yola çıkan ÇEKÜL, tüm faaliyetlerinin odağına insanı, mahalleliyi, kentliyi koyarak düzenlediği çalıştaylarla; kendi insanları tarafından korunan kentlere doğru atılan adımları birlikte çalıştığı yerel yönetimlerin gündemine soktu. Günümüzde sürekli değişim ve devinim içindeki Anadolu kentlerinin, kültür odaklı stratejiler üretmelerine öncülük etti. Anadolu kentlerinin geleceklerinin kültür odaklı planlanmasını hedefleyen “Stratejik yol haritaları” ile yerel yönetimlere, her türlü uygulamada yararlanabilecekleri ilkesel bir kılavuz sundu.
Anadolu’nun 7 farklı bölgesinde 14 katılım toplantısı ve çalıştay düzenlendi. Anadolu kentlerine yönelik koruma ve canlandırma metodolojisinin geliştirilmesi için farklı yerel yönetimler, akademisyenler, sivil toplum örgütleri ve uygulamacılarla birlikte özgün çözümler üretilerek, “kentsel müdahaleler envanterine” dönüştürüldü.
İki yıl içinde Kadıköy, Köşk, Erzin, Osmaniye, Merzifon, Payas, Bartın, Vezirköprü, Gümüşhacıköy, Elbistan, Seyhan’da çalışmalar yürütüldü ve bu merkezler için kentsel koruma stratejileri farklı ölçeklerde raporlandı.
Kadıköy-Yeldeğirmeni Mahallesi, Hatay/ Payas ve Merzifon merkezi mahallelerinde saha örgütlenmeleri kurularak; mahallelinin katılımıyla, mahallelerin kendiliğinden, sürdürülebilir biçimde canlanmasına yönelik saha çalışmaları yürütüldü.
Bilgi Ağacı ile farkındalık yaratıldı
Kültür ve doğadan beslenen eğitim çalışmalarını 2004 yılında Bilgi Ağacında bir araya getiren ÇEKÜL Vakfı, Bilgi Ağacı ile kültür ve doğal mirasın barındırdığı bilgiyi, çağdaş eğitim yöntemleriyle gelecek kuşaklara aktarmayı hedefliyor. Eğitimin maraton koşusuna dönüştüğü günümüzde, çocuk ve gençlerin eleştirel düşünme, aidiyet, farkındalık kazanma, yaratıcılık, sorgulama gibi konularda kendilerini gerçekleştirme yolundaki ihtiyaçları için, Bilgi Ağacı uzmanlarının hazırladığı içeriklerle eğitim veriliyor. ÇEKÜL eğitim çalışmaları kapsamında 92 yerleşim yerinde, yaklaşık 5 bin öğrenciye eğitim verildi.
ÇEKÜL Çarşamba Kent Toplantıları ile doğal ve kültürel miras korundu
Özellikle Anadolu kentlerinde devam eden koruma çalışmalarına yön vermek için 2011 yılından bu yana, "ÇEKÜL Çarşamba Kent Toplantıları" düzenlendi. Anadolu’nun her ölçekteki yerleşiminden yerel yöneticiler ve kent temsilcilerinin katıldığı toplantılarda tasarım, uygulama, işlevlendirme, tanıtım ve yeni kavramlar, yaklaşımlar tartışıldı. Bilim insanları, uzmanlar ve uygulamada deneyimli kişilerin gönüllü desteğiyle kentlerde yürütülmesi planlanan projeler incelendi.
Çarşamba Toplantılarına; 136 yerleşim yerinden, 441 konuk katıldı (Vali, Vali Yardımcısı, Belediye Başkanı, Kaymakam, Valilik ve Belediye Personeli, akademisyen ve öğrenci, STK ve Meslek Odaları, mimar, şehir plancısı, sanat tarihçisi vs)
824 dosya görüşüldü
138 yapının restorasyonuna destek verildi
28 kent müzesi çalışmasına destek verildi
52 ihtisas dalındaki müze girişimleri de Çarşamba Toplantılarının gündemine taşındı.
34 kültür envanterinin oluşturulması sürecine destek verildi
22 sanayi mirası projesine destek verildi
337 kültürel miras projesine destek verildi
101 doğal miras projesine destek verildi
112 arkeolojik miras projesine destek verildi
ÇEKÜL Akademi, çağdaş koruma uygulamalarını yaygınlaştırdı
ÇEKÜL Vakfı, 2009 yılının ikinci yarısında ‘kültürel ve kentsel koruma’ alanında çeşitli alt başlıklarda eğitim programlarını hayata geçirmek üzere ÇEKÜL Akademi eğitim platformunu hayata geçirdi. ÇEKÜL Akademi’nin hedef kitlesi, korumadan sorumlu ‘kamu-yerel-sivil-özel’ tüm kesimler olarak belirlendi. Eğitim programları da belediyelerin koruma alanındaki projelerde görev yapan ekiplerinin kapasitelerinin geliştirilmesine yönelik teknik bilgi ve deneyim ihtiyaçları saptanarak belirlendi. Vaka analizleri, iyi örnekler, pratik uygulamalar ve alan ziyaretleri aracılığıyla aktarılan eğitim, seminer ve atölye çalışmaları; uzmanlar tarafından bütüncül bir bakış açısı ile aktarıldı.
Katılımcılara; kültürel ve kentsel koruma alanında çağdaş ve güncel bilgi ve uygulamalarını tanıma fırsatı tanıyarak somut ve somut olmayan kültürel mirası koruma bilinci kazandıran eğitimler; kentlere ve belediyelere de bazı değerler kazandırdı. Koruma projeleri, Tarihi Kentler Birliği’nin geleneksel Özendirme Yarışmasında ödüller kazandı. Proje başvurularında; Avrupa Birliği ve Kalkınma Ajanslarının “kültür mirası” alanındaki programlarına yapılan başvurularda artış oldu. Kentlerdeki restorasyon çalışmalarının nicelik ve nitelik artışı, kültür turizmini yoğunlaştırdı. ÇEKÜL Akademi ile 6 yıl içerisinde, 549 yerleşim yerinde, 2026 belediye çalışanına eğitim verildi. Bu kalıcı girişimler yerel-ulusal-uluslararası ortamlarda ilgiyle karşılandı.
