Kapadokya'nın Kalbinde Saklı Bir Köy: Yeşilöz (Tağar) Köyü

Nevşehir'de Ürgüp'ün Yeşilöz Köyü (Tağar) köyünü mutlaka görmelisiniz...

06.02.2022 - 16:02 Yayınlanma

04.03.2025 - 11:45 Güncelleme

4451 Gösterim

Kapadokya'nın Kalbinde Saklı Bir Köy: Yeşilöz (Tağar) Köyü

Yeşilöz (Tağar) köyü; Nevşehir ilinin güney doğusunda yer alır. İl merkezine (Nevşehir) 37, İlçe Merkezine (Ürgüp) 17 Km. uzaklıktadır. Kayseri Ürgüp asvaltı 7 Km’dir. İlin en yüksek yeri olan Hodul Dağı’nın kuzey batısında yer alır. Kuzeyinde Karlık, doğusunda Akcaören, güneyinde Kavak, Gülbayır (Kayseri iline bağlı) köyleri, batısında Taşkınpaşa, Cemil köylerine komşudur. Yerleşme yerinin üç yönü yüksek tepelerle çevrilidir. Bir çanağı andırır. Ortadan geçen dere köyü doğal olarak ikiye böler.

Köyün yerleşim alanı içerisinde değişik uygarlıkların izleri mevcuttur. Bunlardan başlıcaları; Kapadokya Krallığı. Roma ve Bizans uygarlıklarına ait olanlardır.
Bölgede Türklerin izleri Selçuklularla başlamaktadır. Daha sonra beylikler döneminde Danişmentliler ve Karamanoğulları Beyliğinin sınırları içerisinde yer almıştır. Karamanoğullarının Osmanlı devletine katılmasıyla birlikte bölge Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarından 1954 yılına kadar Kayseri sınırları içerisinde yer almaktaydı. 1954 yılında Nevşehir’in il olmasıyla birlikte Nevşehir’e dahil edilmiştir.

Köyün ilk ismi Tağar dır. Ancak sonrası isim değişikliğine gidilmiş, 1961 yılında “Beydeğirmeni” 1963 yılında da yeşillikler içerisinde şirin bir görünüm arz eden yerleşim alanına atfen “Yeşilöz” ismi verilmiştir. Yapılan araştırmalar neticesinde köyün ilk ismi olan Tağar’ın Türkçe olmadığı gerekçesiyle, devlet eliyle değiştirildiği anlaşılmaktadır. Ancak bugünkü edinilen bilgiler ışığında bu uygulamanın yanlışlığı ortaya çıkmaktadır. Çünkü Tağar dil özellikleri bakımından öz Türkçe bir kelime olup köyü kuran topluluğun soya dayalı adını ifade etmektedir.

Tağarlıların tarih içerisindeki seyrine baktığımızda, Orta Asya’daki ilk Türk medeniyet alanlarından birinin adının Tağar kültürü olduğunu görüyoruz. Bu dönem (M.Ö.700-1000) yılları arasına tarihlenmektedir. Bu dönemde Türk kültürü madeni işleyerek gelişmiş eserler meydana getirmiştir. Söz konusu döneme ait keskin bıçaklar, hançerler ve çok sayıda ok uçları ile altın ve tunç tokalar, iğneler, taçlar, bilezikler bulunmuştur. Bu bilgiler Tağar toplumunun medeniyetle erken dönemde tanıştığının işaretidir. Bu topluluğun Osmanlıya kadar geçen zaman dilimi içerisinde hangi siyasi devlet teşekkülü içerisinde yer aldığının izi net olarak sürülememektedir. Osmanlı devleti döneminde Tağarlıların Anadolu’nun değişik yörelerine dağıtıldığı anlaşılmaktadır. En kalabalık bölümü bugünkü Tunceli iline bağlı Çemişgezek ilçesini kurmuştur. Diğer yerleşim alanları ise şunlardır. Adana merkez Sarıçam köyü, Kayseri İncesu Tağar köyü, Aksaray ve Maraş merkez ilçeleridir.
Araştırmalardan ortaya çıkan bir sonuçta, köyün ilk yerleşim yerinin Hodul Dağı eteğinde bulunan Ören mevkisi olduğu; daha sonra köyün üst kısmında örene giden harmanlar yanında bulunan Alkaya mevkisine yerleşildiği; son olarak da bugünkü yerleşim alanına inildiği anlaşılmaktadır.

COĞRAFİ DURUMU

Köyün coğrafi durumu 1300 metrenin üzerinde bir yayladır. Arazi sel sularının aşındırması sonucu derin vadilerle bölünmüştür.Köyün güney doğusundaki Hodul Dağı 1937 metre yüksekliğinde Nevşehir bölgesinin en yüksek dağıdır.
Ayrıca Gözele, Çaşak, Danadamı, ve Çatal yüksek tepelerdir Hodul dağının güney batısında ekime elverişli düzlükler yer alır.
Bunun dışındaki arazi çok engebelidir.

İKLİMİ
Köyde orta Anadolu iklimi hüküm sürerse de yüksekliği nedeniyle daha çok kar yağar. Kış şiddetli geçer. Yaz mevsimi çevreye göre daha kısadır. Çiftçiler ekim ve hasatta güçlük çekerler.

BİTKİ ÖRTÜSÜ
Tabi bitki örtüsü yönünden fakirdir. Hodul dağının eteklerinde ardıç ve ahlat ağaçları görülür. Sulu arazide suni olarak yetiştirilen bol meyve ağacı vardır. Kıraç arazide bir orman görünümü niteliğinde kayısı ağaçları vardır.

SULAMA
Akarsuyu yoktur. Araziyi sulayacak kadar kaynak suları vardır. Kışları boş akan sular Ürgüp çayını takiben Kızılırmak’a gider.

NÜFUS VE HALKIN GEÇİMİ
Köyün nüfusunda eskiye nazaran azalma görülmektedir. Buna sebep şehire göç ve doğum kontrolüdür. 1970 sayımına göre 167 hane olup 697 nüfusludur. Son Sayıma göre ise …… hane 453 nüfusludur. Kayseri, Ankara, İstanbul gibi şehirlere göç vardır. Halkın tamamına yakını ziraat ve hayvancılıkla uğraşır. Köyün ziraati daha çok kıraç tarıma dayanır. Köyün toprak genişliği 30.000 dekardır. (Sulu arazi 5.000, Kıraç ekime elverişli arazi 15.000, Mera (düzensiz) 10.000 dekar).Köyde sulu araziden çok hodul dağı eteklerindeki kıraç arazide buğday, nohut ve meyve üretimi son yıllarda gelişme göstermiştir. Köyde hayvancılık her ne kadar 1970 li yıllarında çok yapılsa da son 5 yıla kadar hayvancılıkta gerileme görülmekte 2000 li yıllarda tekrar hayvancılığa önem verilmektedir.

Yeşilöz Köyü (Tağar) köyünün tarihçesi ve tarihi eserler;
Köyün yerleşim alanı içerisinde değişik uygarlıkların izleri mevcuttur. Bunlardan başlıcaları; Kapadokya krallığı. Roma ve Bizans uygarlıklarına ait olanlardır. Bölgede

Türklerin izleri Selçuklularla başlamaktadır. Daha sonra beylikler döneminde Danişmentliler ve Karamanoğulları beyliğinin sınırları içerisinde yer almıştır.

Karamanoğullarının Osmanlı devletine katılmasıyla birlikte bölge osmanlı hakimiyetine girmiştir. Köyün ilk ismi tağar dır, ancak sonrası isim değişikliğine gidilmiş, 1961 yılında "beydeğirmeni" 1966 yılında da yeşillikler içerisinde şirin bir görünüm arz eden yerleşim alanına atfen "Yeşilöz" ismi verilmiştir.

Yapılan araştırmalar neticesinde köyün ilk ismi olan tağar'ın türkçe olmadığı gerekçesiyle, devlet eliyle değiştirildiği anlaşılmaktadır. Ancak bugünkü edinilen bilgiler ışığında bu uygulamanın yanlışlığı ortaya çıkmaktadır. Çünkü tağar dil özellikleri bakımından öz türkçe bir kelime olup köyü kuran topluluğun soya dayalı adını ifade etmektedir.

Tağarlıların tarih içerisindeki seyrine baktığımızda, orta asya'daki ilk türk medeniyet alanlarından birinin adının tağar kültürü olduğunu görüyoruz. bu dönem (m.ö.700-1000) yılları arasına tarihlenmektedir. Yine bu dönemde türk kültürü madeni işleyerek gelişmiş eserler meydana getirmiştir. Söz konusu döneme ait keskin bıçaklar, hançerler ve çok sayıda ok uçları ile altın ve tunç tokalar, iğneler, taçlar, bilezikler bulunmuştur. Bu bilgiler tağar toplumunun medeniyetle erken dönemde tanıştığının işaretidir. Bu topluluğun Osmanlıya kadar geçen zaman dilimi içerisinde hangi siyasi devlet teşekkülü içerisinde yer aldığının izi net olarak sürülememektedir. osmanlı devleti döneminde tağarlıların anadolunun değişik yörelerine dağıtıldığı anlaşılmaktadır. En kalabalık bölümü bugünkü Tunceli iline bağlı Çemişgezek ilçesini kurmuştur. Diğer yerleşim alanları ise şunlardır. Adana merkez sarıçam köyü, Kayseri incesu tağar köyü, Aksaray ve K.Maraş merkez ilçeleridir. Araştırmalardan ortaya çıkan bir sonuçta, köyün ilk yerleşim yerinin ören mevkisi olduğu daha sonra alkaya mevkisine yerleşildiği son olarak da bugünkü yerleşim alanına inildiği anlaşılmaktadır.

Köy sınırları içerisinde bulunan başlıca tarihi yapılar;

1- Teodara kilisesi: Bizans imparatoriçesi teodora'nın adına yaptırılmış, kapadokya'nın kayadan oyma en büyük erken dönem kilisesidir. Aziz theodore (tağar) kilisesi

buradaki kilise 't' planlı, merkezi kubbelidir. (kubbe çöktüğünden camla kapatılmıştır.) üst katta bulunan galeriye bir merdiven vasıtasıyla çıkılmaktadır. bu nedenle kapadokya kiliseleri içinde tek örnektir. genelde resimleri iyi korunmuş olan kiliseyi üç sanatçı kendi stillerine göre farklı zamanlarda süslemişlerdir. aziz theodore adına yapılmış olan tağar kilisesi, 11-13. yüzyıllara tarihlenmektedir.

2- Çağlak yer altı şehri: Değişik uygarlıkların izlerini taşıyan bu yer altı şehri, karmaşık dehlizleri, direkli denilen kral mezarı ve yüz merdivenle inilen halk tarafından "sazlı kuyu" denilen su kaynağı ilgi çekicidir.

3- Alkaya harabeleri: Bu bölgede kapadokya krallığı ve roma imparatorluğuna ait kaya mezarlar ve yerleşim alanları mevcuttur.

4- Ağmaz harabeleri: Burada da roma ve selçuklular dönemine ait yerleşim alanları ve mezarlar mevcuttur.5- necip paşa camii: osmanlı paşalarından necip paşa tarafından hicri 1210 miladi 1794 yıllarında yaptırılmıştır. giderlerini karşılamak üzere aydın ili sınırları dahilinde bir zeytinlik camiye vakfedilmiştir.

6- Abiş pınarı: Osmanlı saray mensuplarından hacı osman efendi tarafından hicri 1233 miladi 1817 yılında yaptırılmıştır.

Yıllara göre köy nüfus verileri
2020	275
2019	298
2018	315
2017	305
2016	301
2015	312
2014	328
2013	328
2012	318
2011	328
2010	332
2009	329
2008	338
2007	348
2000	453

Köyün Yerleşim alanı dışındaki arazi yüksek rakımlı plato görünümünde, Arazi doğal erozyonun oluşturduğu büyüklü, küçüklü çok sayıda vadi bulunmaktadır. Hodul dağının yanında Gözele,Çağşak ve Çataltepe köyün yüksek tepeleridir.Köyün Ekilebilen arazisi 15 000 dekar civarında, Bu arazinin bir kısmı taşlı ve engebeli kurak olduğu genellikle bu kısımlarda Nohut,Buğday ve çeşitli tahıl üretimi yapılmakta köyün alt kısımlarında az olmakla birlikte sulu tarım Sebze Ağaçlık bölgelerinde ise Kayısı,Elma,Armut ve son yıllarda ceviz yetiştirilmektedir.

umhuriyet döneminden bir müddet sonra İlk İlkokul açılmış ancak daha sonraları Nüfus yoğunluğu azaldıkça Ürgüp Merkezine Taşımalı eğitim yapılmakta ,Cami ise oldukça eski 1794 yılında yapılmış ibadet yapılmakta ,Çeşmeleri Abis Pınarı H.Osman efendi tarafından 1817 yılında yapılmıştır.

Genelde diğer köylerimizde olduğu gibi Bu köyümüz dede Yemekleri oldukça lezzetli ve zengin çeşitleri yapılmakta bunlar Köylerde bulunan Tandır ve Köy Fırınında yapılırsa Kuru fasulye, Nohutlu yahnisi, Fırında pişen ekmeği meşhurdur.Ayrıca Her yıl Temmuz ayının 3. haftası Pazar günü Hodul Dağı Yeşilöz Köyü Kültür ve Dayanışma Şöleni yapılarak Köy dışındaki Yeşilöz'lülerle beraber tanışma ve kaynaşma amacıyla Yemekli olarak Nohutlu ve Etli bulgur pilav Günü düzenlenmektedir.

Ürgüp Yeşilöz Tağar St Theodore Kilisesi - Nevşehir

Nevşehir’e bağlı Ürgüp’ün yaklaşık 10 kilometre güneydoğusundaki Yeşilöz Köyü’nde bulunan ve “Tağar Kilisesi ” olarak da geçen yapı bölgedeki kayaya oyma kiliseler içinde pek örneği olmayan “Üç Yapraklı Yonca Planı”na sahiptir.

Girişi takip eden koridordan sola dönüldüğünde batı eksedra vasıtasıyla naosa ulaşılır. Naos kare bir merkezin kuzey, güney ve doğu kısmında konumlanmış üç adet yarım daireden meydana gelir. Doğuda bulunan ana apsis zeminden yüksek yapılmıştır ve kilisenin konumu itibariyle sunak ana apsis iç yüzeyine yerleştirilmek zorunda kalınmıştır.

Deesis sahnesi yapının ana apsis ve kuzey eksedra yarı kubbelerinde görülür. Ana apsiste bulunan Deesis sahnesinde sağ eliyle takdis işareti yapan İsa, sol eliyle üzerinde haç motifi olan kapalı olarak tasvir edilmiş bir kitap tutmaktadır. Tahtta oturan İsa’nın sağında Meryem, solunda Vaftizci Yahya’nın yanı sıra imparatorluk giysileri içinde iki baş melek Mikhael ve Gabriel bulunur. İsa’nın haçlı hâlesinin üzerindeki yuvarlak madalyon içinde beş siyah yıldız motifi yer alır.

İsa’nın ayaklarının iki yanındaki yuvarlak madalyonlar içerisinde iki büst şeklinde figür bulunmaktadır. Soldaki figür büyük oranda tahrip olsa da sağdaki figür ve yazıtı kısmen korunmuştur. Figürlerin yanlarında Ioakim ve Anna isimleri okunmuştur. Deesis sahnesinden yatay bir şeritle ayrılan apsis yarı yuvarlağının alt kısmında ise ayakta yan yana duran ve giysilerinden piskopos oldukları anlaşılan dokuz figür figürden yedisi tanımlanmıştır. Bunlar Aziz Germanios, Aziz Balsios, Aziz Ephipanios, Aziz Gregorios, Aziz Basileios, Aziz Ephipanios, Aziz Ionnes Krysostomos’dur.

Apsisteki İsa burada büst şeklinde tasvir edilmiştir. Yuvarlak büyük bir çerçeve içine alınan İsa, sağ eliyle takdis işareti yaparken sol elinde kitap tutmaktadır. Vaftizci Yahya İsa’nın sağında yer alırken solunda Meryem, ayakta ve elleriyle İsa’yı işaret etmektedir. İki figürün de dizleri hizasında ve İsa’yı kuşatan yuvarlak çerçeve arasında, yine yuvarlak madalyonlar içinde büst şeklinde tasvir edilmiş iki figür yer alır. Vaftizci Yahya’nın yanındaki figürün hâlesinin iki yanında Azize Julietta, Meryem’in yanındaki figürün hâlesinin yanında ise Aziz Kiryakos yazının bulunduğu belirtilir.