Nevşehir hangi uygarlıklara ev sahipliği yaptı?

Nevşehir tarih boyunca birçok farklı uygarlığın egemenliği altına girmiş ve farklı dönemlerde pek çok uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır.

#Nevşehir'de hangi uygarlıklar yaşadı? #Nevşehir hangi uygarlıklara ev sahipliği yaptı?

09.02.2024 - 21:24 Yayınlanma

12.02.2024 - 12:50 Güncelleme

6 Paylaşım

4177 Gösterim

8 Dk Okunma Süresi

Nevşehir hangi uygarlıklara ev sahipliği yaptı?

Nevşehir, tarih ve doğanın iç içe geçerek, bütünsel bir güzellik sergilediği beldeleri ve bölgede yaşamış uygarlıkların zenginleştirdiği kültürel birikimi ile Türkiye’nin eşsiz turizm cennetlerinden biridir. Peki bu topraklarda hangi medeniyetler yaşadı hiç merak ettiniz mi ???

Nevşehir'de hangi uygarlıklar yaşadı?

Bölgede yapılan arkeolojik kazılardan elde edilen bilgilere göre Nevşehir ilinin 3000 yıllara kadar uzanan bir tarihi olduğu anlaşılmaktadır. Kapadokyanın bilinen ilk halkları Luviler ve Hititler'dir. Bölgede M.Ö. 2500 sonlarında Asurlular ticaret kolonileri kurmuşlardır.

Anadolu'nun gerçek yazılı tarihini anlatan en eski belgeler Asur ticaret kolonilerinden kalmış olan Kapadokya tabletleridir. Kapadokya'nın “güzel at yetiştirilen ülke-güzel atlar ülkesi ” anlamına gelen adı da Asurluların mirasıdır.Asurluların Katpatuta adını verdiği bölge Persler döneminde Kapadokya adını almıştır.

Erken Bronz Çağı sonlarında bölgenin önemli bir ticaret merkezi olduğunu Asur'u tüccarlardan kalan pişmiş topraktan yapılmış ticaret mektuplarından öğrenmekteyiz. Asurlu tüccarların mektuplarında Kızılırmak yayı içinde kalan bu bölgeden Hitit ülkesi olarak söz edilmektedir. Çeşitli medeniyetler tarafından yerleşim yeri olarak seçilmiş en etkileyici bölgelerden biri olan Nevşehir'de, yaşamış ve yaşayan insan toplulukları doğa ve tarihle tamamen bütünleşmiş, toplumun hayat tarzı rüzgarın, havanın, doğal çevrenin verdiği tüm sıkıntılara karşın tarih boyunca devam etmiştir.Nevşehir ve civarının ilk sakinleri toplayıcılıkla hayatlarını sürdürmüşler, kaya sığınaklarını ve mağaraları mesken olarak tercih etmişlerdir. Yörede bolca bulunan volkanik bir kayaç olan obsidiyenden alet ve silah yaparak avlanmışlardır.Yerleşik hayata geçtikten sonra çoğalan topluluklar çadırdan, ahşaptan, kerpiçten barınaklar yapmışlar ve su kaynaklarına yakın yerleri tercih etmişlerdir. Coğrafi şartlara bağlı olarak kendilerine uygun mesken tipleri oluşmuş, aile daha düzenli bir hale gelmiştir.

Nevşehir'de yapılan arkeolojik kazılar ve araştırmalar geçmişteki Anadolu uygarlıklarının, tarih öncesi çağlarda başlayarak, Osmanlı İmparatorluğu'nun sonuna kadar geçen zaman süresindeki, özelliklerini ortaya koymaktadır. Türklerin egemenliğinden sonra Türk-İslam kültürü yayılmaya başlamıştır. Nevşehir Kızılırmak'ın güneyinde olup Hititler'in egemenliğine M.Ö. 2000 yılarından sonra yayıldılar.Hitit İmparatorluğu M.Ö. 1150 yılında dağılınca Asurlar'ın etkileri Nevşehir'e kadar uzandı. M.Ö7.yüzyılda, bütün Anadolu gibi İran imparatorluğu'na katıldı. Başkent Persopolis'ten yola çıkan İran imparatoru Kurus M.Ö. 546'da Nevşehir'i aldı. M.Ö.333 yılında Makedonya İmparatoru Büyük İskender,İran İmparatorluğu'nu yıkıp burasını kendi topraklarına kattı. İskender'in ölümünden sonra Roma İmparatorluğu'na kadar İskender'in generallerinden Seleskovlar, Kapadokya Krallığı tarafından yönetildi. Bölge M.Ö. 1. yüzyılda Roma egemenliğini tanıdı.M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasından sonra 1077'de Anadolu Selçuklu Devleti kurulunca, bu topraklar da Orta Asya'dan gelen Türk egemenliğine girmiştir.

Kapadokya yöresi 1071'den önce özellikle 7.ve 8 yüzyıllarda doğudan İran, güneyden gelen Arap akınlarına hedef olmuştur. Hititler döneminden kalma yörede bulunan 200 yakın yeraltı şehri bu akınlar zamanında geliştirilmiştir.

Bizans döneminde uzun süredir devam eden mezhep çatışmaları iyice artmış, İmparator 3. Leon'un iyonları yasaklamasıyla ikonoklasm dönemi başlamıştır. (726-843) Önce Hıristiyanlara baskı yapan Sasaniler ve din büyüklerinin tasvirine karşı olan Arapların saldırıları nedeniyle ikona yanlısı keşişler Ürgüp Göreme ve Avanos çevresindeki kayalık ve kuytu bölgelere sığınmışlardır.Bizans Döneminde de önemli bir dini merkez olan Ürgüp, köy, kasaba ve vadilerindeki kaya kiliselerin ve manastırların piskoposluk merkeziydi.

1071 Malazgirt Savaşı'nda, Türkler büyük zafer kazanınca Anadolu'nun kapıları Horasan'dan gelen akıncılara açılmıştır. Alparslan'ın komutanı Afşin Bey'de Anadolu'nun şehir ve kasabalarını Türk egemenliğine katmıştır.Türk boyları Kapadokya'ya dağılıp köy ve kasabalar kurdular. Yöreye yerleşen Türkler Hıristiyan halkla yan yana yaşadılar. Bölgede bulunan sanat eserlerinden anlaşıldığına göre ;Taras, Karlı ,Kaş ,Bayıt,Bayındır ,Kangur ,Büdüz, Kıyan, Özbek,Erbek ,Babal ,Yuğul adları ile anılan boylar Nevşehir ve çevresine yerleştiler. 1071 tarihinden sonra yöredeki Bizans köylerine karşı Türk köyleri kurulmaya başladı. Muşkara , Göre , Nar yeni kurulan Türk köyleri arasındaydı.

1071 Malazgirt Savaşı'ndan sonra bölge çoğunlukla Anadolu Selçuklu Devleti'nin elinde kaldı. 1308 yılında Anadolu Selçuklu Devleti yıkılınca Moğol istilasına uğramıştır.Yöre halkı Acem ve Arap kültürüne karşı çıkmıştır.13. yüzyılda Horasan'dan gelen Türk düşünürü Hacıbektaş-ı Veli'nin çalışmaları sonucunda Türkler bölgede egemenliklerini kurmuşlardır. Selçuklu, Danişmendli, Moğol, Eretna, Karamanlı, Dulkadirli dönemlerini Kayseri ve Niğde'ye göre oldukça sönük yaşayan bölge, 1515 yılında Yavuz Sultan Selim Dulkadiroğulları Beyliği'ne son verip Osmanlı topraklarına katılır. Eski adıyla Muşkara köyü, Ürgüp'e bağlı, her ikisi de Niğde sancağına, dolayısıyla Karaman vilayetine bağlıydı. 1530 yılında Ürgüp'ün 6 mahalleden oluşan ve 213'ü Müslüman, 35'i diğer etnik tebaadan toplam 248 haneye sahip bir kasaba olduğu söylenilmektedir.17. yüzyıla kadar Nevşehir'in eski adı Nissa olan Muşkara köyü , Ürgüp.e bağlı 18 hanelik bir köyüdür. 1887 Konya Vilayet Salnamesi'ne göre Nevşehir ve Ürgüp'ün 67.143 olan toplam nüfusu içinde 55.207 nüfusla Müslümanlar çoğunluktadır.

Müslümanlardan sonra en kalabalık dini ve etnik grup 11.397 kişi ile Ortodoks Rumlardır.

1881- 1882- 1893 Osmanlı nüfus sayımlarına göre Nevşehir nüfusunun dinlere göre dağılımı :

1-Müslüman : 30.370

2-Ortodoks Rum :8.918

3-Emeni Gregoryen :477

Toplam : 39.765

1881- 1882- 1893 Osmanlı nüfus sayımlarına göre Nevşehir, Ürgüp ,Gülşehir ve Avanos gibi yerleşim merkezindeki nüfusun dinlere göre dağılımı :

1-Müslüman : 79.249

2-Ortodoks Rum :15.987

3-Emeni Gregoryen : 905

Toplam :96.141 kişi

1887 yılındaki Nevşehir ve Ürgüp ilçesinin nüfusun dini ve etnik yapısı :

1-Müslüman :55207

2-Ortodoks Rum :11.397

3-Emeni Gregoryen :485

4-Protestan :20

5-Katolik : 34

Toplam : 67143 kişi

Bölgenin imarı ve zenginleşmesi için Osmanlı topraklarına katılması yeterli olmamış, parlak bir dönemin başlaması için Muşkara köyünün adını ve kimliğini değiştiren devlet adamı, Sadrazam Damat İbrahim Paşa'nın işbaşına geçmesi gerekmiştir. 18.yüzyıl başlarından sonradır ki bir anda şansı açılarak "Nevşehir" (yeni şehir) adını alan bu merkez, Lâle dönemi sırasında kısa bir Rönesans yaşamıştır. Osmanlılar döneminde bölgede önemli olaylar geçmemiştir.

Gerek Selçuklu, gerekse Osmanlı dönemlerinde yörede pek çok han, camii, medrese, hamam,imaret türbe yaptırılmıştır. Hititler döneminde Kahveci Dağı eteklerinde bulunan Nevşehir'in o günkü adı Nissa'dır. Lale devrinin ünlü sadrazamı Nevşehir'li Damat İbrahim Paşa Muşkaralı olup görevi aldığı yıllar arasında Muşkara köyü ve köy,kasabalarla geliştirilerek yeni şehir anlamına gelen Nevşehir adını alır.

Nevşehir Milli Mücadele yıllarında mütarekenin belirlediği paylaşım alanlarının dışında kaldığı için önemli bir olaya sahne olmamıştır. Bununla birlikte Dellaczade Hacı Osman Efendi Sivas Kongeresi'ne Nevşehir delegesi olarak katılmış, memleketinde Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti ‘nin Şubesini kurmuş ve milli mücadeleye katılımı sağlamıştır. 20 temmuz 1954 yılına kadar Niğde ilinin bir ilçesi olan Nevşehir bu tarihte il olmuştur.

NEVŞEHİR'İN TARİH KRONOLOJİSİ

1- M.Ö. 3000-1800 Asur Ticaret Kolonileri ve Hitit Dönemi

2- M.Ö. 1800-1400 Hitit Krallık Dönemi

3- M.Ö. 1400-1200 Hitit İmparatorluk Dönemi

4- M.Ö. 1200- 1100 Ege ve Kuzey Kavimlerinin Kapadokya'ya gelişi

5- M.Ö. 1100- 950 Frigyalılar

6- M.Ö. 800 Hitit Tabal Krallığı'nın Bölgede tekrar Canlanışı

7- M.Ö.950-585 Kimmer-İskit Akınları ve Lidyalılar'ınEgemenliği

8- M.Ö. 585- 334 Pers Egemenliği

9- M.Ö. 334- 335 Makedonya Komutanlığı

10-M.Ö. 334-M.S.17 Kapadokya Krallığı Dönemi

11- 17- 395 Roma İmparatorluğu Dönemi