ATATÜRK’ÜN HACIBEKTAŞ’A GELİŞİ

ATATÜRK’ÜN HACIBEKTAŞ’A GELİŞİ

Doç.Dr. Faruk GÜÇLÜ

Kurtuluş Savaşını başlatma kararı veren Atatürk, halkın desteğini alabilmek için Samsun’a hareket ederek, Erzurum ve 4-11 Eylül 1919’da yapılan Sivas Kongresinden sonra 22-23 Aralık 1919’da Hacıbektaş ilçemize gelir. Atatürk’ün Hacıbektaş ilçesine gelmekteki en temel amacı kuşkusuz başlatacağı Kurtuluş Savaşında Alevi ve Bektaşi yurttaşlarımızın desteğini almaktır.

Mustafa Kemal Paşa’nın Başyaveri M. Müfit Kansu, bu ziyaretin nedenlerini şöyle açıklamaktadır: “Çünkü Hacıbektaş’a da uğranacaktı. Bu mühim bir merkezdi. Bütün Anadolu’daki üç-dört milyondan daha ziyade miktara bağlı olan Alevilerin merbut bulundukları Çelebi, Hacıbektaş kariyesinde oturmakta idi. O zaman Çelebi Cemalettin Efendi ve Dedebaba Postu Vekili Niyazi Salih Baba idi. Milyonlara varan Alevi-Bektaşiler, gerçi bitaraf bir vaziyette görülüyorsa da bunlar, Çelebi’nin Dedebaba Vekilinin emir ve iradesine tabi olduklarından, bu zat ile görüşmek, onları tarafımıza çekmek için gerekliydi ve hem de Çelebi ile Post Vekili arasında bir de ihtilaf vardı ki, bu da varidat getiren bir maddenin ve sairenin temliki ve hisseleri meselesi idi. Bunu da halletmek, her iki tarafı da memnun ederek anlaştırmak, bizim için de büyük kuvvet teşkil edecekti. Nitekim, Çelebi Cemalettin Efendi, Birinci Büyük Millet Meclisinde mebus olmuş ve bir aralık Meclis Reis Vekilliği de yapmıştır. İcabı hal bunu yaptırmış olsa gerekir” demektedir.

Mustafa Kemal Paşa, Hacıbektaş’a geldiğinde yanında bulunan kişiler şunlardı: Mazhar Müfit Bey (Kansu), Hüsrev Bey (Gerede), Rauf Bey (Orbay), Alfred Rüstem, Dr. Refik Bey (Saydam), Hakkı Behiç, Cevat Abbas (Gürer), Şeyh Fevzi Efendi, Muzaffer Kılıç ve Bedri Bey. Atatürk ve arkadaşları olmak üzere 21 - 22 Aralık’ta Mucur’a uğrar, Kaymakam Cevat Bey’i de yanlarına alarak 23 Aralık 1919’da Hacıbektaş’a gelirler. Daha önceleri iktidarda olan İttihat ve Terakki Partisi’nin güçlü isimlerinden Enver ve Talat paşalar Hacıbektaş’a uğramışlar, ancak Çelebi Efendi onları sade bir şekilde dergâh selamlığında karşılamıştır.

Hacı Bektaş Veli Dergahı idari kadrosu da şu kişilerden oluşmaktaydı: 1) Kiler Evi Babası ve Postnişin Vekili: Niyazi Salih Baba, 2) Çelebi Cemalettin Efendi, 3) Aş Evi Babası: Zeynel Baba, 4) Ekmek Evi Babası: Hacı Kerim Baba, 5) Mihman Evi Babası: A. Muhtar Baba, 6) At Evi Babası: Fevzi Baba, 7) Dedebağı Babası: Arslan Baba, 8) Hanbağı Babası: Şükrü Baba, 9) Balım Evi Babası: Japon Hasan Baba.

Misak-ı Milli sınırları içindeki yurt topraklarını korumak ve kurtarmak amacındaki Mustafa Kemal Paşa, düzenli bir ordu oluşturmak, halkın desteğini sağlamak ve halk arasındaki bölünmüşlüğü ortadan kaldırmak amacıyla ve alınacak kararları, halkın içinden gelen temsilcilerin alabileceği bir meclisin temelini oluşturmak için, yurt düzeyinde ‘Ulusal Toplantılar’ düzenlemekteydi.

Nitekim daha sonra Çelebi Ahmet Cemalettin Efendi’ye çekmiş olduğu telgraf metninde: “Yolculuğumuz sırasında görüp incelediklerimiz, bizlere gerçek koruyucu ulu Tanrının yardımıyla meydana gelen kutsal birliğimizin dayanağı olan ulusal örgütün kök salmış, ulusun ve yurdun geleceğini kurtarmak için gerçekten güvenilir güç ve erk durumuna gelmiş olduğunu sevinçle gösterdi. Dış durum, bu ulusal dayanç ve birlik yüzünden Erzurum ve Sivas Kongrelerinin ilkelerine göre ulusun ve yurdun yararına elverişli bir görünüm almıştır. Kutsal birliğimize, dayanç ve inancımıza güvenerek haklı isteklerimizin elde edileceği güne değin hiç yılmadan çalışılması ve bu bildirimizin köylere varıncaya dek duyurulması rica olunur” denilmektedir.

Cemaletin Çelebi Efendi,Padişah Vahdettin ve gönderdiği adamların tüm ısrarlarına rağmen Atatürk ve arkadaşlarını destekleme kararı almıştır.

“Çelebi Cemalettin Efendi, cumhuriyetin ilan edildiğini göremeden bir yıl önce, bu günkü takvime göre 1922 yılının, Ocak ayında ölüyor. Ölmeden önce, hastanede yattığı odaya kardeşi Veliyettin Çelebi’yi çağırarak, gelecek kuşaklara anlatması için Mustafa Kemal’le o gece baş başa görüşmelerinde bunları konuştuklarını anlatıyor. Veliyettin Çelebi’nin bu konuda anlattıkları bir belge olarak Başkent Üniversitesinin yayımladığı “Yeni Dünya” Dergisi’nde çıkmıştı. Burada ben bu güne kadar hiç yazılmayan bir bilgiyi de aktarmak istiyorum. Anneannemizin dedesi büyük Acırlıoğlundan duyup, bize aktardığına göre: Mustafa Kemal o görüşmede Çelebi Cemalettin Efendiye, “Çelebi hazretleri gerekirse yine asker toplayıp, yine bir ordu kurabilir misin?” diye soruyor. Cemalettin Çelebi de, “Allah o günleri bir daha bizlere göstermesin” diyor; kurarım ya da kuramam diye bir cevap vermiyor”(Rıza Aydın, Yurt Gazetesi,13 Kasım 2019).

Hacıbektaş’ta oturan Veliyettin Çelebi de büyük kardeşi Cemalettin Çelebi gibi Atatürk’ü bütün gücü ile desteklemiştir. “Anlaşılmaktadır ki Atatürk daha o günlerde Alevileri çok iyi tanımaktadır ve başlatacağı Kurtuluş Savaşı için de bu toplumu bir dost kuvvet olarak görmektedir. Bu yüzden de Erzurum ve Sivas Kongrelerinden sonra, Atatürk, Ankara’ya geçerken, Hacıbektaş’ta Cemalettin Çelebi ile görüşme kararı almış; yolunu değiştirip 23 Aralık 1919 günü Hacıbektaş’a gelmiştir. Cemalettin Çelebi hasta olmasına karşın Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarını çok belirgin bir sevgi ve saygı ile karşılamıştır. İki saat kadar süren akşam yemeğinden sonra sadece özel muhafızı ile Mustafa Kemal Paşa, Cemalettin Çelebi’nin evinde kalmışlardır”(Rıza Zelyut,25.12.2011 İnternet Sitesi).

“Cemalleddin Efendi’yi elde etmeğe çalışacağını, millî teşkilatı dağıtmak için valinin emrine İngilizler tarafından yüklü miktarda para verilmiş olduğu bildirilmişti. Bu haber üzerine Ali Fuat Paşa (Cebesoy), Hacıbektaş’a giden Vali Muhittin’i Topçu Albayı Osman Bey’e takip ettirmiştir. Hacıbektaş’taki görüşmede Çelebi Cemaleddin ve babaları Kuva-yi Milliye taraftarlığından caydıramayacağını anlayan Vali Muhittin, Çorum ve Kastamonu’da bu doğrultuda bazı görüşmelerde bulunmuştur (Kansu, I, 1997: 295; Turan, 2004: 261-262; Uluğ, I, 1997: 34; Cebesoy, I, 2000: 188; Altınok, 2003: 303-304). Atatürk’ün mektubunu alan Cemaleddin Efendi, Mustafa Kemal’e destek olmaları için Çorum, Tokat, Sivas yöresinde yaşayan Alevîleri bir yaylı araba ile dolaşmıştır.

Hacıbektaş görüşmesinden sonra, 23 Nisan 1920 de Büyük Millet Meclisi açılınca Çelebi Cemaleddin Efendi Kırşehir milletvekili seçildi. Atatürk Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanıdır. Cemaleddin Çelebi’nin Meclisteki görevi, Birinci Başkan Vekilliğidir.

Mustafa Kemal Paşa’nın Hacıbektaş ziyareti tam anlamıyla amacına ulaşmıştır. Çünkü Hacıbektaş halkı ve Hacıbektaş’a gönül verenlerin özellikle de Alevi ve Bektaşi kökenli yurttaşlarımızın Atatürk sevgisi bunun en büyük göstergesidir. Kurtuluş Savaşına Alevi ve Bektaşi kökenli yurttaşlarımız varlarıyla, yoklarıyla iştirak etmişlerdir. Her yıl 22 Aralık tarihinde Hacıbektaş ilçemizde Mustafa Kemal Atatürk’ün Hacıbektaş’a gelişi çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır.

Erzurum ve Sivas’tan sonra Hacıbektaş ilçemize gelinmiş olması da, Kurtuluş Savaşı’nın hangi temel dinamiklerin sağlanarak kazanıldığını ortaya koymaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

-Nevşehir’in 50 Yılı,Nevşehir Valiliği

-Hasan Baş, 24.12.2009 Cumhuriyet

-KANSU, Mazhar Müfit. (1997). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.