TBMM BELGELERİNE GÖRE; MİLLİ MÜCADELE DE NEVŞEHİR VE İLÇELERİ

TBMM BELGELERİNE GÖRE; MİLLİ MÜCADELE DE NEVŞEHİR VE İLÇELERİ

Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ

 Nevşehir Mondros Mütarekesi günlerinde 12. Kolorduya bağlı 11. Tümenin denetim alanı içindeydi. Karargâhı Niğde’de bulunan tümenin önemli silah ve cephane depolarından biri de Nevşehir’de idi. Bu yönüyle Nevşehir Millî Mücadele’de önemli lojistik merkezlerinden biri oldu. Ayrıca 4 Eylül 1919’da toplanan Sivas Kongresi’ne, Nevşehir adına Dellalzade Hacı Osman Efendi katıldı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Şubeleri oluşturulmasını öngören kararın Nevşehir’de uygulanması sağlandı. Bu cemiyetin önde gelenleri Eyüp Bey, Müftü Süleyman Hakkı Efendi, Belediye Başkanı Ahmet Efendi idi. Nevşehir Kaymakamı Nedim padişaha bağlığını bildiriyor ve Müdafa-i Hukuk Cemiyeti çalışmalarını engellemeye çalışıyordu. Daha sonra Kaymakam Nedim Pozantı(Adana) İstiklal Mahkemesi tarafından tutuklandı.

Ürgüp, Hacıbektaş ve  Avanos ilçelerinde de cemiyetin birer şubesi kurulmuştu. Bu cemiyetin Avanos’taki çalışmalarında en etkin kişi Belediye Başkanı Nuri Bey’di. Halkı ikna etmiş ve halkında katılımını sağlamıştı. Ürgüp’te öncülüğü öğretmen Veli Göktan Hacıbektaş’ta ise Hacı Bektaş Veli Dergahı yetkilileri yapmışlardır.

Nevşehir  tüccarlardan Caferefendizade Hayrullah Efendi Hilal-i Ahmer’e elli bin kuruş bağışlamıştı. 1921 yılı Kasımına kadar üzerine düşen görevi fedakârlıkla yerine getiren Nevşehir’in   tüccarları, Tekâlif-i Milliye emirleriyle üzerlerine düşen mallarının ve eşyalarının yüzde kırklık kısmının bedeli olarak üç yüz bin kuruşu orduya teslim ettiler.

Ürgüp’te yaşayan  Eski Şeyhülislam Hayri Efendi’den İkinci İnönü Zaferi’ni Tebrik Telgrafı çekmişti. Telgrafta “Ankara’da Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine 3 Nisan 1921 Ordumuzun elde ettiği haklı muvaffakiyet mucib-i şükran ve memnuniyet Allah-ı azimüşşan daha büyük muvaffakiyetlere mazhar buyursun duasını tekrar ederek tebriklerimi arz ederim efendim. Eski Şeyhülislam Hayri.”

 Atatürk bu telgrafa verdiği cevapta “Ürgüp’te Şeyhülislam-ı esbak Hayri Efendi Hazretlerine 5 Nisan 1921 Hakk’ın yardımıyla kahraman ordumuzun kazandığı muzafferiyet-i ahire hasebiyle beyan-ı tebrikatı havi telgraf name-i alilerini büyük bir iftiharla aldım. Teşekkür eder ve pek yakın bir gelecekte milli gayemizin elde edilmesine mazhar buyurmasını Allah’ın lütfunda temenni ederim efendim. Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal.”

Nevşehir’den Sakarya Savaşı günlerinde  TBMM’ye bir destek Telgrafı daha çekmiştir. Telgrafta “Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Başkumandanı Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine 20 Ağustos 1921 Milli emellerin temsilcisi olan yüce makamınıza tebriklerimizi takdim eder ve meşru devamız uğrundaki mücahedatımızın tecellisini hakiki kahhar olan Allah’tan niyaz ederiz. Ahali Namına Nevşehir Belediye Reisi İzzet.”

Avanos’ta Sakarya Savaşı günlerinde TBMM’ ye destek telgrafı çekenler arasında  Müftü Ahmet, Müdafaa-i Hukuk Reisi Ali, Belediye Reisi Vekili Şakir, Müdafaa-i Hukuk Azasından Mustafa bulunmaktadır. Avanos halkı 25 Ağustos 1921 tarihinde Kaymakamlık önünde toplanarak TBMM’ye destek olduklarını teyit etmişlerdir.

 Ürgüp’te Sakarya Savaşı günlerinde 27 Ağustos 1921 tarihinde belediye önünde miting yapılmış ve destek Telgraf çekilmiştir.

Ürgüp mitinginde alınan kararlar;

 1- Hain düşmanın topraklarımızdan katiyen çıkarılmasına kadar malen, bedenen bütün mevcudiyetimizi fedaya hazırız.

2 - Vatanın kurtuluşu uğrunda en büyük fedakârlıkları göstermekte olduğunu her zaman gördüğümüz başta Başkumandan Mustafa Kemal Paşa hazretleri olmak üzere muhterem ordumuzun bütün kumandan, subay ve erlerine sonsuz selam ve hürmetlerimizi son dereceye varan minnettarlıklarımızı tebliğ ederiz. Yerden göğe kadar haklı bu davamıza şüphesiz Cenab-ı Hakk yardımcıdır, destekçidir, zafer herhalde bizimdir. İleriye muazzam ve şanlı ordumuz ileri, yardımcınız Hazret-i Allah’tır ve Allah’a tapan masum ve fedakâr koca bir millettir.

Durum Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyet Reisi Kaymakam Nedim, Kaza ahalisi namına Belediye Reisi Halil tarafından TBMM’ye  telgrafla bildirilmiştir.

 Arapsun’dan da Sakarya Savaşı günlerinde  TBMM’ye destek telgrafı çekilmiştir.  Telgrafı Arapsun Müdafaa-i Hukuk Heyeti Reisi Hüseyin İrfan, Belediye Reisi Mustafa çekmiştir.

 Nevşehir’den Sakarya Savaşı günlerinde Nevşehir Kaymakamı Cevdet öncülüğünde 1 Eylül 1921 Cami-i Kebir’in avlusunda toplanan büyük bir kalabalık buraya dikilen sancak altında cephede kazanılan zaferleri kutlamıştır. Nevşehir tüccarından Caferefendizade Hayrullah Efendi’nin Hilal-i Ahmere  beş yüz ve Alacaşarlı Mustafa Ağa’nın yirmi lira ve marangoz Durmuş Ağa’nın atsız bir araba hediye etmişlerdir.

Hacı Bektaş’tan Sakarya Savaşı günlerinde TBMM’ye destek telgrafı çekilmiştir. 10 Eylül 1921 9 Eylül günü Hacı Bektaşı-ı Veli hazretlerinin dergahında  toplanan ahaliye durum anlatılmış, Postnişin Şeyh Hasan Efendi tarafından durum telgrafla TBMM’ye bildirilmiştir.

Nevşehir’den Sakarya Zaferi’ni tebrik telgrafı da çekilmiştir. Telgrafta “Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi Riyaset-i Celilesine 14 Eylül 1921 Şanlı, kahraman ordumuzun Allah’a hamdolsun elde ettiği Sakarya meydan muharebesi kesin galibiyetinden dolayı bütün millet tam bir gurur ve sevinçle büyük kumandanlarıyla ordu kumandan ve subaylarına tebriklerini arz ve milletin iftiharı olan asker kardeşlerimize selam ve dualar takdim ile düşmanın vatan topraklarından bir ferdi kalmayıncaya kadar çıkarmak uğrunda maddi ve manevi her türlü fedakârlıkta devama azim ve yemin ettiklerini arz eyleriz efendim. Belediye Reisi İzzet, Müdafaa-i Hukuk Reisi Hüsnü.” Denilmektedir.

Arapsun’dan TBMM’ye çekilen Sakarya Zaferi’ni tebrik telgrafında “ Niğde mebusu Ata Beyefendi hazretleri cami-i kebir havlusunda mukaddes mücadelemizde malen ve bedenen Hakk’tan ve fedakârlıktan ibaret olan dini ve milli vazifeleri heyecanlı bir lisanla izah buyurdular. Arabsun Müdafaa-i Hukuk Heyet-i Milliyesi namına Hüseyin İrfan, Belediye Reisi Mustafa.” Denilmektedir.

O yıllarda Acıgöl ve Kozaklı diye bir ilçe bulunmadığından bu tür bir örgütlenmenin olmadığı anlaşılmaktadır. Ancak yaşlıların anlattıklarına göre Acıgöl Nahiyesi yetkilileri çevre köylerden Tekalif-i Milliye’ye katkı sağlamasını istemiştir. Bu kapsamda Kozluca Köyü eşrafından Apılı Ağa(Abdullah Güçlü) bir at, buğday ve çavdar katkısı sağlamıştır.(Mehmet Ali Güçlü anıları)

Nevşehir Kaymakamı Nedim ile bazı Nevşehirli kişiler ve Ürgüp Kaymakamı Halit Nusret Milli Mücadele karşıtı eylemleri sebebiyle Pozantı(Adana) istiklal Mahkemesi tarafından tutuklanmıştır.

Bu tür aykırı davranışlar dışında Milli Mücadeleye bölgede desteğin tam olduğu anlaşılmaktadır.

Kaynak ; Prof. Dr Haluk Selvi-Doç. Dr. Levent Cıvık ; Milli Mücadelede TBMM’ye Anadolu’dan Çekilen Telgraflar, TBMM Yayını