NEVŞEHİR HALKEVİ 1935-1951 DÖNEMİ FAALİYETLERİ

NEVŞEHİR HALKEVİ 1935-1951 DÖNEMİ FAALİYETLERİ

Cumhuriyet döneminde ülkenin sosyal ve kültürel kalkınmasında, Cumhuriyet'in getirdiği değerlerin geniş halk kitlelerine ulaşması için 19 Şubat 1932 günü başta Ankara olmak üzere 14 il merkezinde Atatürk tarafından Halkevleri açılmış, zaman içerisinde bu sayı büyük bir artış göstermiştir.

Halkevleri veya Halkevleri Derneği, Türkiye genelinde barınma, sağlık, eğitim, çevre, kadın ve engelli haklarının savunulması ve genişletilmesi için faaliyet gösteren ve "Kamu Yararına Çalışan Dernek" statüsünde olan bir sivil toplum kuruluşudur. Türkiye Büyük Millet Meclisinde 8 Ağustos 1951tarihinde kabul edilen ve 11 Ağustos 1951 tarihinde Resmî Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren 5830 sayılı kanun ile Türkiye genelindeki bütün Halkevleri kapatılarak malları hazineye devredilmiştir.

27 Mayıs 1960'ta gerçekleşen askeri darbe sonrasında Halkevleri 21 Nisan 1963 tarihinde bir dernek statüsünde, bağımsız bir demokratik kitle örgütü olarak tekrar kurulmuştur. 12 Eylül 1980 tarihinde Halkevleri yeniden kapatılmış, bir kez daha bütün varlıklarına el konulmuştur. Halkevleri  1987 yılında toplam 24 şubede tekrar faaliyete geçmiştir.

Halkevlerinin 1963 den sonraki ve bugünkü konumlanması ile kuruluş günlerindeki amacının benzerlikler içermesine rağmen aynı olmadığı görülmektedir. Zira Kuruluşundan 1951 yılında kadar Halkevleri Kamunun valiliklerin ve kaymakamlıkların denetim ve desteğinde kültürel faaliyetlerde bulunan bir kurum iken daha sonra sivil toplum örgütü haline gelmiştir.

Nevşehir Halkevi 1935 yılında Kurtuluş Savaşı’na bizzat katılmış General Maccanlı Ahmet Hakkı Sutekin Paşa tarafından kurulmuştur. Resimde Nevşehir Halkevi olarak gözüken  bina Nevşehir Valilik binası yanı daha önce kaymakamlık idi.1950'lerde Halkevleri kapanınca zengin kütüphanesindeki kitapların helva, zeytin sarsınlar diye bakkallara verildiği, o günün tanıklarınca anlatıla gelmektedir. Bu bina daha sonra  adliye olarak hizmet vermiştir.

Halkevlerinin dokuz ayrı faaliyet alanı bulunmaktadır. Bunlar,

1.Dil, Tarih, Edebiyat Şubesi 2. Güzel Sanatlar Şubesi 15 3. Temsil Şubesi 4. Spor Şubesi 5. İçtimai (Yardım) Şubesi 6. Halk Dershaneleri ve Kurslar Şubesi 7. Kütüphane ve Neşriyat Şubesi 8. Köycülük Şubesi 9. Müze ve Sergi Şubesi şeklindedir.

 Halkevlerinin kapatılmasıyla yerine Halk Eğitim Merkezleri modelini önerilmiş ancak bilindiği üzere bir kamu kurumu konumunda olan Halk Eğitim Merkezleri , Halkevleri kadar başarı sağlayabilmiş değildir.

1945 Yılında ülke genelindeki halkevi şubelerinin yayınladığı dergi sayısı 35 dir. Niğde Halkevi’nin yayın organı olan Akpınar Dergisi hala çoğu makalede alıntı yapılan dergi konumundadır.

Bilindiği kadarıyla Nevşehir Halkevi’nin yayınlandığı bir dergi yoktur. Nevşehir Halkevi 1947 yılında öğretmenlerle Göreme’yi temizleme kampanyası yapmıştır. 1948 yılında ise yöredeki tarihsel eserleri ve yıkıntıları tespit etmek için ciddi bir faaliyet başlatmıştır(Anıl Çeçen, Halkevi). Bölge de pek çok tiyatro, temsil ve etkinlik yaptığı bilinmektedir.

Nevşehir Halkevinde kol başkanı olarak görev yapan Öğretmen İsa Coşkuner’in anılarında anlatıldığı üzere “İsa Coşkuner,Nevşehir Ortaokulu öğretmenidir. Okuldaki görevi sırası kendisine Nevşehir Halkevi kol başkanlığı görevine getirilmiştir. Bu görev esnasında  Nevşehir’de ilk yerleşik bandoyu kurmuştur. Mandolin, bağlama kursları, resim sergileri aile toplantıları, balolar, temsiller, düzenlemiştir”(isacoskuner.com).

Balkan göçmeni olan İsa Coşkuner Nevşehir Halkevi adına “Cumhuriyetin İlanının 10. yıl kutlamalarında, başöğretmen Altay Kaynak’ın sahneye koyduğu, Aka Gündüz’ün “Mavi Yıldırım” adlı Kurtuluş Savaşı konulu oyunu sahnelemiştir. Ayrıca bu kutlamalarda, Kaymakam ve Belediye Başkanının yardımlarıyla askerliğini bandolarda yapmış olan 5 – 6 kişiye 10. yıl Marşı’nı öğreterek, bunların eşliğinde Nevşehir Hükümet binası önündeki tören kürsüsünden orta okul öğrencilerle birlikte ilke kez 10 Yıl Marşı okutulmuştur” (Salihbora.com)

 İsa Coşkuner(Fotoğraf, Salih Bora)

Nevşehir Halkevi Başkanı Cevdet Cingi, 11 Aralık 1942 tarihinde gönderdiği yazıda, “Kardeş Halkevlerinde olduğu gibi Nevşehir Halkevinin de  radyoda bir folklor saati hazırlamak arzu ve kararında olduğunu” bildirmiştir.(Anıl Çeçen).

 1940 yılında Niğde iline bağlı Nevşehir bölgesinde Halkevi şubeleri dışında  Arapsun  Derinkuyu Nar Üçhisar ve  Avcılar’da da halk odaları bulunmaktadır. O zaman Kırşehir’e bağlı olan Avanos ve Hacıbektaş’ta da halkevleri vardır.

2 Mart 1937 Tarihli Son Posta Gazetesi haberine göre;  Halkevlerinin ikinci kuruluş yıl dönümü Nevşehir’de “Tezahürat” ile kutlanmıştır. Haberde İstiklal Marşı okunduktan sonra Başkan Ali Kemal Şener, Orta Mektep Müdürü Sabri Güzel ve Orta mektep Muallimi Mustafa Aşkın’ın birer konuşma yaptıkları ifade edilmektedir.

İki kez kapatılması ve arşivinin o zamanki SEKA’ya gönderilmesi sebebiyle Nevşehir Halkevi çalışmaları konusunda yeterli veri sağlamak oldukça zor olmaktadır. Bölge kültür ve sanatına ,tarihine katkı sağlayan her kişiye ve her kuruma saygı duymak ve teşekkür etmek gerekir.

Yararlanılan Kaynaklar;

-TBMM, Halkevi, Ulusal Matbaa,1940

-Anıl Çeçen, Halkevleri,Gündoğan Yayınları,2000.

-Son Posta Gazetesi, 02 Mart 1937

-Salihbora.com (erişim 09.05.2020)