Gümüşkent, Nevşehir ilinin Gülşehir ilçesine bağlı bir köydür. Köyün adı, 947 yılı kayıtlarında Salando, 1476 yılı kayıtlarında ise Salanda olarak geçmektedir.
1972 yılında belediye statüsü alarak beldeye dönüşen kasabanın belediye statüsü, nüfusunun 2000 kişinin altına düşmesi üzerine 2013 yılında sona erdi.
Köy nüfusu genel olarak yaşlı insanlardan oluşur yaz mevsiminde yurt dışında yaşayan gurbetçilerin ve büyük şehirlerden gelen insanlarıyla nüfusu üç dört katına çıkmaktadır.
Gümüşkent’in ne zaman ve kimler tarafından kurulduğuna dair elde kesin belgeler bulunmamaktadır. Gümüşkent tarihini tüm Kapadokya tarihli ile birlikte değerlendirdiğimizde şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır;
Bölgede yapılan tarihi kalıntılara bakılarak yapılan incelemeler ve elde edilen tespitlere göre Gümüşkentin de içerisinde bulunduğu Kapadokya bölgesinde ilk oturan kavim Hititler olup, kesin tarih bilinmemektedir.
Hititlilerden sonra Frigyalılar Kapadokyaya saldırarak bölgeyi egemenlikleri, altına almışlardır. M.Ö. 9 yüzyıl ortalarında kurulmuş olan Yabal krallığı bu egemenliğe son vererek Gümüşkent dahil Kapadokyayı hakimiyetleri altına almıştır.
M.Ö. 620 yılında Lidyalılar bölgede bulunan diğer devletlerin egemenliklerine son vermişler, M.Ö.546da Persler(İranlılar) bölgeye hakim olmuşlardır. M.Ö. 360 yıllarında Makedonya kralı Büyük İskender Perslerin egemenliklerine son vererek Kapadokya bölgesinin tamamını egemenliği altına almıştır.
M.Ö.225-118 yıllarında Roma İmparatorluğu Makedonya Krallığını yenmiş, bütün Anadoluya hakim olmuştur. İmparatorluğun ikiye ayrılmasından sonra Kapadokya Bölgesi Bizanslıların(Doğu Roma İmparatorluğu) egemenliği altına girmiştir.
M.S. I ve II. Yüzyıllarda Filistinden kaçan ilk hıristiyanlar Batı Roma İmparatorluğunun zulmünden saklanmak amacıyla Kapadokyaya gelmişlerdir.Filistinliler yapısal olarak oymaya ve iskan edilmeye uygun olan kayalara kiliseler, evler yapmışlardır.
Şimdilerde Uçurum olarak bilinen Gümüşkent Yer altı şehrinin o dönemde yapıldığı sanılmaktadır. Yerleşik hayata geçildikten sonra çoğalan topluluklar ahşaptan, kerpiçten barınaklar yapmışlar ve su kaynaklarına yakın yerleri tercih etmişlerdir.
1071 yılındaki Malazgirt Zaferinden sonra Kapadokya Selçuklu Türklerinin hakimiyeti altına girmiştir. 1972 yılında Kasaba statüsüne kavuşan Gümüşkentin eski ismi Salanda’dır.
Gümüşkent: Eski adı Salanda’dır. Bu isme dair menkıbede şöyle anlatılır: Türkler Anadolu’yu yurt tutarken, Hacıbektaş taraflarına bir oymak gelmiş. Hünkar, bunlardan birkaç obayı yaylımı bol olan Hırka dağının batı eteklerine göndermiş. Ancak onlar orayı beğendiklerinden bir daha geri dönmemişler. Bunu Hünkar’a söylediklerinde o “Suç onlarda değil, onları oraya salanda!” diye konuşmuş. Böylece o obaların yerleştikleri yer Salanda olarak kalmış. Rivayet böyle olsa bile, Luvice olan ismin orijinali Saluwanda’dır. Anlamı “ışıltılı, parlak (yer)” demektir. Daha sonraki Gümüşkent adı da aynı nedenle verilmiş olmalıdır.
"Seni buraya Salanda" diye başladı ;
Köye isim bulmak üzere tüm ahali toplanır. Ama köye ne isim koyacaklarına bir türlü karar veremezler. Sonunda Köyün ismini, yoldan ilk geçene sormaya karar verirler. O ne derse Köyün ismi o olacak.
Beklemeye başlarlar.. sonunda taaa uzaklardan bir deve kervanı geçtiğini görürler, içlerinden birini (Bu kişi bir rivayete göre çocuk, bir rivayete göre Kekeme biri) kervana gönderirler. O da Kervanbaşına durumu anlatmaya çalışır ama bir türlü anlatamaz.
Kervanbaşı kızar ve " Suç sende değil, seni buraya Salanda" der ve köyün ismi Salanda olur.
Gümüşkent Kızılırmak vadisinin kuzeyinde, Hırka dağının güney batısında yer alır. Bölge Kızılırmak vadisinin güneyinde kalan sahalara göre daha engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Gümüşkent in Denizden yüksekliği 975 m.dir.
İklim Gümüşkentte İç Anadolu bölgesinin karakteristik iklimi olan Step İklimi hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçer. Bölgede kış aylarında ortalama sıcaklık sıfır derecenin altına düşer. En yağışlı mevsim ilkbahar dır (Mart-Nisan). Yıllık yağış miktarı yeterli bir düzeyde değildir.
Bölgede hakim bitki örtüsünü bozkır bitkileri oluşturmaktadır. Yüzyıllar süren olumsuz insan etkileri sonucu ormanlar yok edilmiş, geniş alanlar bozkıra dönüşmüştür. İlkbahar yağmurlarıyla yeşeren bozkır bitkileri hazirandan itibaren kurur.
Bunların yanı sıra Kasabada kavak, ceviz gibi ağaç türleri ile geniş alanlara yayılmış kayısı, elma gibi ağaç türleri de bulunmaktadır. 26.840 Dekar tarım arazisi mevcuttur. Bağcılık beldede önemli bir yere sahiptir.
Üzümü, pekmezi, köftürü ile ünlü köyümüzün bağ alanları genellikle meyilli yamaç arazilere kurulmuştur. 2613 Dekar Bağ sahası bulunmaktadır. Buralardan Yıllık ortalanma 150 ton Kuru, 650 ton yaş üzüm elde edilmektedir. Bölgenin en erken olan ve en tatlı üzümleri Gümüşkentte yetiştirilir. Ayrıca azda olsa buğday, arpa, çavdar, baklagiller, nohut ve Mercimekte yetiştirilir.
Yüzölçümü tahmini 4000 dekar olan tarlaların 2000 dekarı ekili alan 2000 dekarı ise nadasa bırakılır, 2001 yılından günümüze kadar yağış oranında oldukça fazla kuraklık yaşanmasından dolayı buğday ve benzeri ürünlerin ekimi 500 ila 750 dekar arasında değişin oranlara düşmüştür.
Gümüşkent okuma yazma orarnı en yüksek beldedir. Eğitim ve öğretime büyük önem verilir. Şuanda kasabada 1 İlköğretim okulu , 1 kütüphane ve birde Zihinsel Özürlüler Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi bulunmaktadır.
Nüfus ;
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2020 | 543 |
| 2019 | 548 |
| 2018 | 566 |
| 2017 | 560 |
| 2016 | 594 |
| 2015 | 580 |
| 2014 | 587 |
| 2013 | 613 |
| 2012 | 648 |
| 2011 | 673 |
| 2010 | 719 |
| 2009 | 716 |
| 2008 | 713 |
| 2007 | 808 |
| 2000 | 1.814 |
| 1990 | 1.576 |
Belediye başkanlığı ;
| Seçildiği yıl | Belediye başkanları |
|---|---|
| 2009 | Mustafa Arıkan (Ak Parti) |
| 2004 | Şakir Bayram (Ak Parti) |
| 1999 | Mustafa Arıkan (DYP) |
| 1994 | Mustafa Arıkan (DYP) |
| 1989 | Kemal Ünal (DYP) |
| 1984 | Nurettin Özgüven (DYP) |
| 1977 | Eşref Avcı (CHP) |
| 1973 | Eşref Avcı (AP) |
| 1972 | Eşref Avcı |
