KAYBOLMAYA YÜZ TUTMUŞ BAZI DAYANIŞMA GELENEKLERİMİZ
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Toplumlar dayanışma duygularıyla güçlenirler ve kenetlenirler. Devletler sosyal adalet ve zor zamanda insanların yardımına koşmasıyla saygınlığını korumaya devam edebilir. Ülkemizde ve Nevşehir bölgesinde eskiden yaygın olarak var olan ama bugün kaybolan bazı gelenekleri kısaca anımsamak gerekirse;
İMECE : Özellikle köylerde uygulanan köy ortak işlerinin para alınmadan el birliği ile yapılması işlemidir. Köy Kanunun muhtar ve ihtiyar heyetine verdiği yetkiyi dayanarak muhtar köye ait olan, yolun, su yolunun, okulun, köy konağının, caminin, çeşmenin ya da köylünün ortak kullanımına ait bir yerin yapımında köyün erkeklerini ortak çalışmaya davet edebilir. İmce adı verilen bu uygulama son yıllara kadar her köyde sıkça uygulanmıştır.
İmece, bir köy ya da köy topluluğu içinde işlerin gönüllü ya da zorunlu olarak ve el birliği içinde yapılması. Köyün ihtiyar heyeti herhangi bir sorununun giderilmesi karar vermişse, köydeki her ev işgücü açığını karşılamak zorundadır. Köy Kanunu muhtarlara “salma” adı altında para toplama yetkisi de vermiştir. Çalışamayacak durumda olmayanlar ya da çalışmak istemeyenler bir günlük yevmiye bedeli olarak salma verirler.
KİŞŞİK : İmeceye benzeyen ama karşılık esasına dayanan bir yardımlaşma şeklidir. Köylerde yufka yapan kadınların birbirine yardım etmesi ya da tarla işinde insanların dayanışma içinde işleri yürütmesidir. Örneğin bir gün bir komşunun kışlık yufkası yapılırken ertesi gün diğer komşunun yufkasının müştereken yapılması en sık uygulanan şeklidir. Köylünün artık yufka yapmaktan vazgeçip ekmeği fırından almaya başlaması ile bu gelenekte kaybolmaya yüz tutmuştur.
Aynı şekilde tarlada çapa işlerinde de kişşik adı verilen emek dayanışması yapıldığı bilinmektedir. Bu gelenek az da olsa bugün sürmektedir.
EKİN KURTARMA FASLI : Henüz biçer döverlerin olmadığı dönemlerde orakla ekin biçen çiftçilerden ekin biçme işini tamamlayamayanlara ekin biçme işine erken bitiren çiftçilerin yardım etmesidir. Bu gelenek tamamen ortadan kalkmıştır.
Bu gelenekler toplumsal dayanışmayı güçlendiren olumlu geleneklerdir.
Köy yaşamının doğal koşulları gereği iş gücüne, emeğe yoğun ihtiyaç duyulması sebebiyle insanların belki de zorunluluk sebebiyle sıkça dayanışma içine girdiği görülmektedir. Teknolojinin gelişmesi ve paranın gücü bu toplumsal dayanışmayı azaltmıştır.
