Tarihe Karışan Nevşehir Bankası
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Cumhuriyet’in ilk yıllarında ekonomik kalkınmaya katkı sağlamak amacıyla Ataullah Ata Bey öncülüğünde Nevşehir Bankası Türk Anonim Şirketi adıylabir banka kurulması kararlaştırılmıştır. Bakanlar kurulunun 9 Kasım 1926tarihinde aldığı karar ile 100 bin lira sermaye ile kurulan banka, 15 10 Şubat1927 tarihinde bankacılık faaliyetlerine başlamıştır.1929 yılında yaşanan dünya ekonomik bunalımından Nevşehir esnafını korumak konusunda bankanın yararlı olduğu sanılmaktadır. Aynı yıllarda benzer bir banka da Ürgüp ilçemizde kurulmuştur.
Bankanın kurucu üyeleri arasında bulunan Ataullah Atabey dışındaNevşehir,Bor, Ortahisar, Sulusaray, Göre, Uçhisar, Alacaşar gibi yerlerden bölge esnafları ve çiftçileri de yer almaktadır. İzmir iline göçmüş Nevşehir kökenli esnafın yanı sıra Osmanlı döneminde Osmanlı sarayında görev yapan Nevşehirlilerde kurucular arasında yer almaktadır. Bu isimler arasında“Ali Beyzade Nail, Çavuşzade Eyüp, Kolağasızade ,Ali Rıza, Küçük Halilzade Fehmi, Kolukısazade Hafız Ömer, Ahmet Hakkı,Paşa, Tatarzade Hacı İsmail, Hacı Çavuşzade Hacı Salih, DiktizadeHüsnü,Kavukçu damadı Hafız Abdullah, Sefercizade Hacı Derviş, Cafer EfendizadeHayrullah, Kadızade Mustafa, Hacı Abdizade Hacı Nuri Ağa mahdumu Mehmet, Ellialtızade Ali Rıza, Ellialtızade Seyit Mehmet, Cennetlikzade HacıTevfik, Nalbantzade Mehmet Şemseddin, Sadık Hocazade Tahsin, MalmüdürüDerviş, Hacı Süleyman Ağazade Seyit, Rahdivanzade Ahmet, Alibeyzade Süleyman, Mazlumzade İbrahim, İzmirlizade Asım, HacınasuhzadeHüseyin,Tavukçuzade Nail, Hacı Kösezade Mustafa, Uçhisarlı Mustafa, Göreli Ali,Çavuş, Tahirbeyzade Abdullah, Sadık Hocazade Tahsin Efendi mahdumu Mahir, Kürt Mollavelizade Hafız Mustafa, İçağasızade Mehmet, AlacaşarlıElifoğlu Mustafa Çavuş oğlu Hacı Hüseyin Ağa mahdumu Eyüp biraderiAbdullah, Kolağasızade Mustafa, Ticaret Odasına izafeten Reis, Meb’us Atabey mahdumu Hilmi, İsmail Beyzade İbrahim, Borluzade Bahri, Nail Beyzade ,Kemal, Fehmi Efendi kerimesi Fatma, Kolağasızade Sadık, Kolağasızade AliRıza, Kapısızoğlu Mehmet, Hacı Süleyman Ağazade Seyit Efendi mahdumuHacı, Hafız Hasanzade Hüseyin, Seferzade Ahmet Bey.” İsimleri de kurucular arasında yer almaktadır.
Bankanın en büyük hissedarları arasında ; 800 payla Ömer Efendi eşi Pembe hanım, 300 payla Ömer Ağa kız kardeşleri Fatma ve Zeynep hanımlar,251 payla Kolağasızade Ali Rıza Efendi, 220 payla Toprakçızade Hayrullah Efendi yer almaktadır. 119 payla Ataullah Atabey’in ve oğulları, 78 payla Maccanlı Ahmet Hakkı Sutekin Paşa yer almaktadır.
Bankanın ana sözleşmesinde faaliyet süresinin 21 yıl olacağı kararlaştırılmıştır. Nevşehir bölgesindeki tüccar,sanatkâr ve ziraatçılara uygun şartlarda kısa vadeli borç vermek, zirai alet veedevat imal ve tamir etmek üzere imalathane açan kişi veya şirketleridesteklemek ve bilumum bankacılık işlemlerini gerçekleştirmektir. Hissesenetlerinin Türkçe tanzim edileceğinin vurgulandığı ana sözleşmedeNevşehir Bankası’nın yürüteceği işlemler, tek tek açıklanmıştır.
Bankanın bölge tarımının makineleşmesine ve bölge esnafının dünya ekonomik bunalımını daha az zayiatla atlatmasına katkı sağladığı kuşkusuzdur.
Anasözleşmede öngörülen 21 yıllık süre 31 Aralık 1947 tarihinde sona erdiği içinbankanın tasfiyesine karar verilmiştir. Bankanın Nevşehir dışında şube açtığına dair bir kayda rastlanamamıştır.
Atabey öncülüğünde kurulan Nevşehir Bankası aslında Cumhuriyet döneminde yerli sermayeyi temsilen Nevşehir yöresinde kurulan ilk ve önemli bir girişimdir.
Yararlanılan Kaynaklar
-A.GündüzÖkçün, 1920-1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Anonim Şirketlerinde Yabancı Sermaye, Ankara 1997.
-Emin Özdemir-Ali Çakırbaş, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Nevşehir’de Bankacılık Faaliyetleri; NevşehirBankası T.A.Ş ve Ürgüp Zürra ve Tüccar Bankası T.A.Ş” TurkishStudies C. 8/5 Bahar 2013,
-İlhan Ege¸Development Of LocalBankıng İn Turkey(1923-1931) Case Of Nevşehir Bank, 12th.World Congress Of Accounting Historians, İstanbul 2008.
-M.Akif Tural; Atatürk Döneminde İktisadi Yapılaşma ve Celal Bayar(1920-1938) Ankara,1987.
-Naci Yılmaz ; 1930-1946 Döneminde Türk Bankacılık Tarihi, İstanbul Üniversitesi, SBE-Doktora Tezi, 2007.
- Nevşehir Bankası Türk Anonim Şirketi Esas Mukavelenamesi, 1936.
-16 Ocak 2020 Fibhaber
