ÜRGÜP BAĞ BOZUMU FESTİVALİ
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Ürgüp ilçesinde 1967 yılından bu yana her yıl eylül ayının ikinci haftası bağbozumu festivali yapılır. 2020 yılında salgın hastalık sebebiyle yapılamamıştır. Ürgüp Belediyesi tarafından düzenlenen bağbozumu festivalinin tarihçesi oldukça eskidir. Kapadokya bölgesinde geçmişi 3700 yıl öncesine dayanan bölge bağcılığının devamının sağlanması ve bölgede yetişen üzümlerin tanıtılması amacıyla festival düzenlenmektedir.
Ürgüp Uluslararası Bağ Bozumu Festivali kapsamında mehteran gösterileri, yerel ve ulusal sanatçıların konserleri, çeşitli yarışmalar ve paneller düzenlenmektedir. Toprak yapısı ve iklimi nedeniyle sadece Ürgüp'te yetişen üzüm festivalin başladığı ilk günden başlayarak misafirlere ikram edilir.Festivalin ikinci günü Ürgüp Üç Güzeller adıyla bilinen peribacaları / Çatalkaya mevkiinde üzüm bağlarının arasında gerçekleştirilir. Bu kapsamda üzüm güzeli seçilir. En güzel üzüm yarışması, gözleri bağlı üzüm yeme yarışması gibi renkli görüntülere sahne olur.
Bağbozumu festivallerinin tarihi dünyada da oldukça eskiye dayanır. Yunan mitolojisinde yer alan 12 Olimpos tanrısından birisi olan Dionysos, Zeus ve Semele’nin oğludur. Rivayete göre Dionysos,Titanlar tarafından kaçırılır ve küçük parçalara bölünür ancak Dionysos’un büyükannesi Rhea bu parçaları birleştirerek Dionysos’u kurtarır.
Mitoloji de Dionysos’un iki kere doğduğuna inanılır. Dionysos Yunan dilinde “iki kere doğan” anlamındadır. Sembolü asma ağacı olan Dionysos, aynı zamanda bağ bozumu tanrısı olarak kabul edilir. Yani Yunanistan’da yapılan bağ bozumu festivallerinin temeli Dionysos adına yapılan şenliklere dayanmaktadır. Dionysos adına düzenlenen bağ bozumu şenliklerinde tiyatronun temeli atılmıştır(Wikipedia).
İspanya, İtalya, Fransa’da da bağbozumu festivallerinin düzenlendiği bilinmektedir.
Kapadokya bölgesindeki bağcılığın çok eski tarihlere uzanmaktadır. Tarihsel tespitlere göre bölge de bağcılık Hititlerle birlikte başlamıştır. Kapadokya’da üzüm yetiştiriciliği Frig, Pers ve Helenistik dönemde de devam etmiştir. Ürgüp’ün topraklarında yetişen Dimrit üzümünün ismini, mitolojideki toprak tanrısı Demeter’den aldığı bile söyleniyor. Bölge de yaşayan Ermenilerin çocukluktan gençliğe adım atan erkek çocukları için “dirmit” adını kullanıldığı da bilinmektedir.
Kapadokya’da yetişen üzüm tanelerinin özel olmasının sebebi ise bölgenin az yağış alması ve toprakların verimli olması. Bu topraklarda yetişen ürünlerin aroması kendine hastır. Bölgede yetişen üzümlerin Osmanlı döneminde saray mutfağında da kullanıldığı biliniyor.
Ülkemizde bağbozumu festivalleri, Ürgüp’ten başka Bozcaada, Denizli/Çal,Elazığ, İzmir/ Gökçealan’da da yapılmaktadır.
Son yıllarda bölgedeki şarap fabrikalarının kapanması, göç ve üzümün para etmemesi sebebiyle üzüm türlerinin azalması ve gün geçtikçe kaybolması en ciddi tehdittir. Eskiden var olan Bağcılık Enstitüsünün yeniden canlandırılması bölgeye özgü üzüm türlerinin korunması gereklidir.
