NİSSALI GREGOR YA DA KAPADOKYALI BABALAR
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Nissalı Gregor(335-395), erken Hristiyanlık döneminin en önemli düşünürlerinden biridir. 4. yüzyılın başlarında Kapadokya’da doğmuş ve burada büyümüştür. Hristiyanlık tarihinin günümüze kadar gelen en etkili teologlarından biri olarak kabul edilir. Teolojik görüşleri, Kilise’nin doktrinleri ve inançları üzerinde ciddi önemde bir etkiye sahip olmuştur. En önemli eserleri arasında “Doğa’ya Karşı” ve “Teolojik Konuşmalar” yer almaktadır. “Doğa’ya Karşı”, Tanrı’nın evreni yarattığını ve her şeyin O’nun iradesiyle hareket ettiğini savunurken, “Teolojik Konuşmalar” ise Hristiyan inancının merkezindeki üçlü birliğini tartışmaktadır.
Nissalı Gregor’un düşünceleri, İncil’in yanı sıra Antik Yunan felsefesi, Platonizm ve Stoacılık’tan da etkilenmiştir. Ayrıca, Kilise’nin Kilise ritüelleri ve ayinleri üzerinde de önemli bir etkisi vardır. Hristiyanlık tarihinin önde gelen teologlarından birisi olarak, Nissalı Gregor’un etkisi hem dini hem de felsefi açıdan devam etmektedir.
Kapadokya bölgesinde “Nissa” adlı iki yer bulunmaktadır. Günümüzde Aksaray'ın Ortaköy ilçesi Harmandalı köyü yanında büyük bir höyük “Nissa” adını taşımaktadır.Ayrıca Nissa, Nevşehir ilinin merkezi olan eski şehrin tarihi adıdır. Antik ismi Nissa ve Yunancada "Yeni Şehir" anlamına gelen Neapolis'tir. Selçuklu döneminde fethedilip ismi Muşkara olmuştur. Damat İbrahim Paşa döneminde de Nevşehir adını almıştır.
Nissalı Gregor’un yanı sıra kardeşi Kayserili Basil ile Nenizili Gregor "Kapadokyalı Babalar" olarak bilinmektedir. Yortusu 10 Ocak'tır. Nenizili, bugün Aksaray’ın Gülağaç ilçeine bağlı bir köyü olan Nenezi Köyünün eski adı olduğu sanılmaktadır. Zira Nenezi Ortodoks Öğretisinin kurucularından biri sayılan Aziz Gregorios Nazianzên’in (ö. 389) doğum yeridir.
Kasabanın bugünkü adı Bekarlar olmuştur.
On çocuklu Hristiyan bir ailede doğan Nissalı Gregor’un iki erkek kardeşi kendisi gibi piskopos ve aziz olmuştur. Bunlar; kendisinden beş yaş büyük olan Kayserili Basileios ve Sivaslı Petrus’dur.
Gregor’a göre insanlar maddesel bir yaradılışa sahip olmalarından dolayı sınırları olan (sonlu) varlıklardı. Buna rağmen ilahi olana yakınlaşabilmek için sınırsızca büyüme kapasitesine sahip ölümsüz bir ruha sahip olmalarından dolayı aynı zamanda insanlar sınırsız (sonsuz) bir varlığa da sahipti.
Gregor Hristiyan mistisizminin (tasavvuf) mucididir. 391 senesinde yazdığı, Musa’nın Hayatı ya da Arzu Varlığı yüzyıllar boyu mistik Hristiyanlığın ilham kaynaklarından biri olarak ayakta kalmıştır.
Harmonius’a yönelik bir mektubunda Gregor şunları belirtmiştir:
‘Hakiki kusursuzluk asla durağan değildir, tam aksine her zaman daha iyi olmaya yönelik ilerleyen bir doğaya sahiptir. Öyle ki, kusursuzluk (mükemmellik) hiçbir sınır tarafından kısıtlanmamıştır.’ (Harmonius’a Mektup 285)
Gregor’un hem doğu kilisesi yazarları ( Dionisius, Maksimos, Yuhanna, Gregori Palamas) hem de batı kilisesinin yazarları (Johannes Scottus Erigena, Thomas Aquinas) üzerinde çok büyük bir etkisi olmuştur.
Trabzon'da bulunan 1280-1297 yıllarında Trabzon İmparatoru III. İoannis tarafından yaptırıldığına inanılan kilise ve manastır, 1665'te Trabzon şehrinin katedrali oldu. Kilise, Hristiyan piskopos ve aziz olan Nissalı Gregor'a (c. 330-395) adanmıştır.
Yöremizde değişik medeniyetlere mensup sadece bilim adamları değil çok sayıda din adamı da yetişmiştir. Yöremizde yetişen bu insanların söylediklerini, yazdıklarını benimseyip benimsememek kişilere kalmıştır. Ancak yöremizi, yöremizde yaşamış iz bırakmış değerli insanları, tarihimizi bilmek ve tarihimize saygı duymak hepimizin görevleri arasındadır.
Kapadokya Bölgesinin hem Hıristiyanlık hem de Müslümanlık açısından(Hacıbektaş Veli ve Mevlana dikkate alınırsa) çok önemli bir merkez olduğu ancak dini turizmden bir türlü yeterince yararlanamadığı da açıktır.
Kaynakça
-The New Catholic Encyclopedia – Second Edition (İngilizce). Thomson and Gale. 2003. ss. 517-520 Cilt 6
-Hristiyan İlahiyatının Hikayesi – Gelenek ve Reformun Yirmi Yüzyılı. Roger E. Olson. Haberci Basın Yayın Dağıtım Turizm San. Ve Tic. Ltd. Şti. 2020.
-Wikipedia
