BİSMİLLAH HER HAYRIN BAŞIDIR

Besmele, genel anlamda hayırlı her işin başında Allah’ın adını hatırlamanın, özelde de “Rahman ve Rahîm olan Allah’ın adıyla” anlamına gelen “Bismillâhirrahmânirrahîm” ayetinin adıdır. Her meşru ve anlamlı işin öncesinde besmele çekmek, peygamberler vasıtasıyla nesilden nesile aktarılan bir prensiptir. Besmeleye "Allah'ın adını anmak" anlamına gelen "tesmiye" de denir. Besmele, Neml sûresinin 30. âyetinin bir bölümü ve Fâtiha sûresinin ilk âyetidir. Tevbe sûresi hâriç diğer sûrelerin başında besmele yazılmıştır. Sûre başlarındaki besmeleler, müstakil birer ayettir. Ancak o sûreye dâhil değildir. (Cessâs, Ahkâmü’l-Kur’ân, I, 12) Ebû Hanife’ye göre besmeleler sürelerin başında ayrı âyetler olduğu için namazda yalnızca Fatiha’dan önce sessiz olarak okunur, Fatiha’yı takip eden ve zamm-ı süre denilen sûre ve ayetlerden önce ise besmele okunmaz.(Kur'an Yolu Tefsiri Cilt:1Sayfa:58-59) Besmele çeken insan; başka bir varlık adına değil sâdece Allah adına, O'nun rızası için ve O'nun izniyle başlıyorum, demiş olur.

Her hayırlı işe Euzu besmele ile başlanmalıdır(İstiaze)

Her hayırlı işe eûzu besmele ile başlanmalıdır. İstiâze Allah’a sığınmak, besmele ise Allah’ın adı ile başlamaktır İstiâze: “Eûzu billahi mineş-şeytânirracîm.”Anlamı: “Kovulmuş Şeytan’ın şerrinden Allah’a sığınırım demektir. “Eûzü” veya “istiâze” diye bilinen bu cümle, bu şekliyle bir âyet olmadığı için Mushaf’a yazılmamıştır. “Kur’an okuyacağın vakit o kovulmuş şeytandan Allah’a sığın” (Nahl 16/98) şeklinde buyurulduğu için Kur’an okumaya başlayanlar, besmeleden önce “eûzü...” ifadesini okumak suretiyle bu emri yerine getirmektedirler. Müctehidlerin çoğunluğuna göre ise bu bir tavsiye emridir, eûzü çekmek farz değil menduptur, teşvik edilmiştir ve güzel bulunmuş bir davranıştır.

Şeytandan gelecek vesvese ve kışkırtmalara karşı Euzu Besmele ile önlem almalıyız

Şeytanın insandan en uzakta olması gereken zaman olan Kur’an okuma halinde bile –okumaya başlarken– eûzü çekmek tavsiye edildiğine göre diğer işlere başlarken bunu yapmanın daha da gerekli olacağı anlaşılmaktadır. Kötülüğe karşı bile iyilik yaparak insanlardan gelecek belâyı defetmek, eûzü çekerek de şeytandan gelecek olan vesvese ve kışkırtmayı kendilerinden uzaklaştırmak Kur’an’ın, müminlere tavsiyeleri arasında yer almıştır (bk. Mü’minûn 23/96-98). Eûzü, bir yandan böyle maddî ve mânevî şerleri, kötülükleri defetmeye ilâç olurken diğer yandan kulun imtihan şuurunu tazelemekte, insanın ulvî yönü ile süflî yönü arasında ömür boyu sürüp giden ve onu geliştirmeyi, olgunlaştırmayı sağlayan mücadelede uyanık ve tedbirli olmayı telkin etmektedir.(Kur'an Yolu Tefsiri Cilt:1Sayfa:58-59)

Besmele kulluk bilinciyle hayatı anlamlandırmaktır

İslam’ın varlık, bilgi ve değere bakışını şekillendiren besmele, kulluk bilinciyle hayatı anlamlandırır. İster dünyevi ister uhrevi olsun, bir Müslüman her meşru ve anlamlı işinin öncesinde besmeleyi okuyup Allah'ı anmakla, Allah Teala'nın ilahlığını (uluhiyetini), kendisinin de kulluğunu(ubudiyetini) ifade etmiş olur. Müslüman besmele çekmekle, "Kendi adıma veya başka bir varlık adına değil, sadece Allah Teala adına, O'nun rızasını kazanmak umuduyla ve O'nun izni çerçevesinde bu işi yapmaya başlıyorum." demiş olur. Besmelenin müminler için önemini anlatan bir hadisinde Allah Resulü(sav) şöyle buyurur: "Bismillahirrahmanirrahim ile başlanmayan her anlamlı iş, bereketsiz ve sonuçsuzdur."( Süyüti, el-Fethü'l-kebir, II, 303)Hadisten anlaşıldığına göre, anlamlı her işin ve sözün başlangıcında Yüce Allah'ın hatırlanması, o işin manevi değerinin ve bereketinin artmasına, ayrıca hayırlı ve güzel şekilde neticelenmesine vesile olur. Besmelenin okunmadığı işler ise, bereketten mahrum ve güzel sonuçlardan uzak olur. Şu halde besmele, her hayrın anahtarıdır.

Besmele hangi işlerin başında söylenmeli?

Buna göre anlamlı, önemli, bilinçli ve meşru bütün işler, başlangıcında besmele çekilmesi gereken işlerdendir. Yemek yemekten konuşmaya, abdest almaktan namaz kılmaya, hayvan kesmekten Allah yolunda savaşa gitmeye kadar anlamlı her davranış, bu hadisin kapsamındadır. Diğer yandan suç ve günah sınıfına giren söz ve eylemlerden önce besmele çekilmesi ise, uygun ve doğru bir davranış değildir. Yani Allah’ın emrettiği, Allah’ın emri ve rızası dâhilinde olan bir işe Bismillah ile başlarsanız, O Yüce Yaratıcının ismi ile başlarsanız, adeta o işin tahakkuku için O’nu vekil tayin ederseniz o zaman o iş hayır olur. Ve o zaman Bismillah her hayrın başı olur.

Yoksa Allah’ın rızası dâhilinde olmayan bir işe “Bismillah diye” başlamak, kişiye asla bir hayır kazandırmaz. Veya Allah’ın emrettiği bir işe “Bismillah” demeden başlamak da hayrı ve iyiliği netice vermez. Ancak ki Allah’ın emrettiği bir işe Bismillah diye başlarsanız o zaman hayır ve güzellik meydana gelmiş olur.

Yerken içerken eve girerken kapıyı acarken kapatırken besmele çekmeli

Müslümanlara her vesileyle besmelenin önemini hatırlatan Allah Resulü, bizzat kendisi de tüm işlerinde besmele okurdu. Mesela, yemek yiyeceği zaman besmele çeker, insanlara da, "Biriniz yemek yiyeceği zaman 'Bismillah' (Allah'ın adıyla) desin. Eğer yemeğin başında besmele çekmeyi unu-tursa, 'Bismillahi fı evvelihı ve ahirihi (Başında da sonunda da Allah'ın adıyla)'desin." şeklinde tavsiyede bulunurdu.(Tirmizi,Et'ıme,47)Yemeğin öncesinde besmele çekilmesi yemeğin bereketlenmesi ve yiyenlerin doyması açısından önemlidir. Yine Peygamberimizin buyurduğuna göre, "Bir kimse evine girerken ve yemek yerken besmele çekerse, şeytan (arkadaşlarına), 'Burada sizin için geceleme (imkanı da) yok, akşam yemeği de yok.' der. Eğer o kimse evine girerken besmele çekmeden girerse şeytan (arkadaşlarına), 'Burada geceleme (imkânınız) var.' der. Bir de besmele çekmeden yemek yerse, şeytan o zaman (arkadaşlarına) 'Geceleme ve akşam yemeği (yeme imkânı) na kavuştunuz.' der. "(Ebu Davud, Et'ıme,15)

Sahabeden Cabir b. Abdullah, Allah Resul’ünün,(sav) kendisine, "(Evine girdiğin zaman) besmele çekerek kapını kapa. Çünkü şeytan (besmeleyle) kapanan bir kapıyı açamaz. Besmele çekerek lambanı söndür. Besmele çekerek,(enine koyacağın) bir tahta parçası ile de olsa kabını(n ağzını) ört. Yine besmele çekerek su kabını(n ağzını da) ört." şeklinde tavsiyede bulunduğunu nakleder.(Ebu Davud, Eşribe,22)

Araca binerken yatarken kalkarken mutlaka besmele çekmeli

Efendimiz (sav)"Bineğine Allah'ın adı (bismillah) ile bin!"(Müslim, Müsakat,112)Bineğine binmek için ayağını üzengiye basınca, "Bismillah" der, bineğin sırtına yerleşince de "Elhamdülillah" derdi. Sonra da, "Sübhanellezı  sehhara lena haza vema künna lehu mukrinin (Bunu bizim hizmetimize veren Allah'ı tesbih ve takdis ederiz, yoksa biz bunlara güç yetiremezdik.)" (Zuhruf, 43-13).ayetini okurdu.( Ebu Davud, Cihad,74) "Allahümme  bismike ahya ve bismike emat (Allah'ım! Senin isminle yaşar, senin isminle ölürüm.)" diye besmeleyle yatağına yatar; kalktığında da"Elhamdülillahillezı ahyana ba'de ma ema tena ve ileyhi'n-nüşur (Canlarımızı aldıktan sonra bizi dirilten Allah'a hamdolsun; diriltmek yalnız ona mahsustur.)"diye hamdeleyle dua ederdi.(Müslim,Zikir 59)

Kurban keserken, "Bismillahi Allahu ekber"der,(Müslim, Edahl,18) cenazeyi kabre koyarken, "Bismillahi ve ala milleti Resulillah [(Seni) Allah'ın adıyla ve Resulullah'ın dini  üzere (kabre koyuyoruz).”(İbn Mace, Cenaiz,38)buyurdu. Savaşa çıkarken ashabına, ''Allah yolunda Allah'ın adı (bismillah) ile gaza edin/"(Müslim,Cihad ve siyer 3)buyururdu.

Efendimiz(sav) Tuvalete girmeden ve ailevi münasebetten önce besmeleyi tavsiye ederdi

Sıtma ve her türlü sancı veren hastalıklara karşı ashabına besmele ve istiaze ile dua etmeyi(Müslim,Selam,67)öğretirdi. Tuvalete girmeden önce "Bismillah" demeyi tavsiye ederdi.( Tirmiz1,Cum'a,73)Kendilerinin ve doğacak çocuklarının selameti için evli çiftlere cinsel ilişkiden önce besmele çekmelerini öğütleyen yine o idi.(Ebu Davud, Nikah44,45) Böylesi durumlarda besmele çekmek, sevaba ve Allah'ın rızasına vesile olan faziletli ve müstehap bir davranıştır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: “Bismillâhillezi lâ yedurru ma’asmihi şey’ün fil erdi ve lâ fissemâi ve hüves-semi’ul âlim” Allah’ın yüce ismine sığınana yerde ve gökte hiç bir şey zarar veremez! O, her şeyi işitir ve her şeyi bilir. Duasını sabah 3 kere okuyana,  akşama kadar, akşam okuyana da, sabaha kadar hiç bela gelmez.  [İbni Mace-Tirmizî, Deavât, 13) Besmelede Yüce Yaratıcının üç ismi geçmektedir: Allah, Rahman ve Rahim. Besmele çeken aynı zamanda Kur’an okumuş ve Allah'ı anmış olur.

Besmele çekmenin farz olduğu durumlar

Ancak bazı durumlarda besmele, zorunluluk belirten farz hükmünü alır. Mesela, eti helal olan hayvanların kesiminden önce(En'am,6/121) ve eğitilmiş av hayvanlarını ava gönderirken(Maide, 5/4) besmele çekmek farzdır.(Diyanet hadislerle İslam c-1 shf,180)

Tarihimizdeki Bed-i Besmele ve Âmin alayı merasimleri kültürümüzün zenginliğinin tezahürüdür.

Kültürümüzün zenginliklerinden biri olan 'bed'-i besmele' veya 'âmin alayı' merasimi, günümüzdeki okuma bayramlarına benzer bir fonksiyona sahiptir. Ve Konuşmaya başlayan çocuklara ilk o öğretilir.  Bu merasimlerin, mektebe yeni başlayan çocukların okul korkusunu giderme, çocuklara okuma isteğini aşılama ve çocukları arkadaşlarıyla kaynaştırma gibi önemli pedagojik faydaları vardır.

Kültür ve medeniyetimiz besmeleyle yoğrulmuştur.

İslam tarihi boyunca Müslümanların kültür ve medeniyetlerini besmeleyle yoğurması ne kadar da heyecan vericidir! Bütün Müslümanların sofrasında eller yemeğe besmeleyle uzanır. Yemekler onun bereketiyle bollaşır. Gece onunla yatılır, güne onunla başlanır. Evden onunla çıkılır, eve onunla girilir. Vasıtaya onunla binilir. Hayırlı ve anlamlı işlere onunla başlanır. İbadetler onunla eda edilir. Duaya eller onunla kaldırılır. Bütün hatipler sözlerine, bütün yazarlar kitaplarına onunla başlar. Camilerin en müstesna yerlerini o süsler. Hat sanatının şaheserlerinde yine o vardır. Şiirlerin, nesirlerin, bütün edebiyatın vazgeçilmezi odur. Hastalar onunla şifa bulur.

Kısacası o, her hayrın anahtarıdır. Bismillah diyerek kâinatın içindeki yerini alan bir kişi elbette ki sonsuz bir güce istinat edecek, bitmez ve tükenmez bir bereket kaynağı bulacaktır. Zira kuvvetin, bereketin ve nimetin kaynağı ve yaratıcısı Allah’tır. Bismillah diyerek sonsuz güç ve kuvvet ve bereket sahibini, iş ve fiilinize vekil tayin etmiş oluyorsunuz. Vekiliniz Allah olduktan sonra başka vekillere ne ihtiyaç var? İşte halis bir iman ve tevhit sırrı da Besmele ’de saklı. Madem bütün kâinat Bismillah der, Bir’inin adına hareket eder, O Bir’i anlatır, Biz dahi Bismillah demeliyiz. Allah namına vermeliyiz, Allah namına almalıyız.

HÜSREV ÖNDEGELEN