ÜRGÜPLÜ BİR MATEMATİK DEHASI ;Prof. Dr. CENGİZ ULUÇAY
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Ürgüp’ten İstanbul’a göçen bir ailenin çocuğu olarak 1914 yılında Beşiktaş’ta doğdu. Babası 1878 Ürgüp doğumlu 4. Dönem Cumhuriyet Halk Partisi Muğla Milletvekili. 5. Dönem Cumhuriyet Halk Partisi Ordu Milletvekilliği yapan kimya profesörü Ürgüplü Ahmet Vefik Uluçay, annesi Fazilet Uluçay’dır.
Cengiz Uluçay İstanbul Saint Joseph Lisesi’ni bitirdikten sonra Columbia Üniversitesi’nde inşaat mühendisliği okudu. Yüksek lisansını aynı üniversitede “darbe” konulu tezi ile 1943 yılında tamamladı. Bu tezde ele aldığı problemin çözümü İkinci Dünya Savaşı’nda ABD tarafından top atışlarında kullanıldı .Daha sonra matematik alanında yoğun çalışma yaptı.
Uluçay matematiği “Şunu anladım ki, matematik bilmeden hukuk ve sosyoloji dahil hiçbir ilim dalını yeterince ve gereğince anlamak mümkün değildir.” Şeklinde tanımlamaktadır.
Cengiz Uluçay 1946 yılında Columbia Üniversitesi’nde “On Schwarz transformation and its applications to the theory of elliptic functions” (Schwarz dönüşümleri ve eliptik fonksiyonlar teorisine uygulamaları) adlı tezi ile doktora derecesini aldı. 1946-1948 yılları arasında Princeton’da Einstein Enstitüsü’nde görev yapan ilk Türk oldu. 1958 yılında ODTÜ’nün kurucuları arasında yer aldı ve Fen Edebiyat Fakültesinin kuruculuğunu üstlendi. 1958-1964 yılları arasında ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi dekanlığını yaptı ve Dekanlar Konseyi Başkanlığını yürüttü. Kendisinden sonra aynı fakültenin dekanı Erdal İnönü oldu. Uluçay 1961 yılında ODTÜ Rektör vekilliği görevini yaptı ve aynı yıllarda TÜBİTAK kurucuları arasında yer aldı. Rektör Kemal Kurdaş ile anlaşamayınca Hacettepe Üniversitesinde İhsan Doğramacı’nın davetini kabul ederek çalışmaya başlamıştır.
YÖK Kanunu çıkınca bir süre AÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü yaptı. Yabancı dille eğitime karşıydı. Ülkesini seven ve milliyetçi duyguları ağır basan bir kişiliğe sahipti.
Yazdığı kitapların tümü alanında çok önemli olmuştur. Bu kitaplardan biri olan Fonksiyonlar Teorisi ve Riemann Yüzeyleri isimli kitap ABD Parlamento Kütüphanesi tarafından istenmiş ilk Türkçe eserdir.2019 yılında Selçuk Üniversitesi tarafından vefatının 19 yılında kendisine “Ömür Boyu Matematiğe Hizmet ve Şeref” ödülü verilmiştir.
18 Nisan 1989 tarihinde İstanbul’da yaşamını yitirdi.
Karadeniz Teknik Üniversitesi 1987 yılında kendisine Fahri Doktora derecesi vermiştir. Halen KTÜ Fen Fakültesi Matematik Bölümünde Cengiz Uluçay adını taşıyan bir derslik vardır.
Cengiz Uluçay, ülkemizin önde gelen matematikçileri arasında yerini almıştır.
Yararlanılan Kaynaklar
Cezmi Bayram, Türk Yurdu Dergisi, Haziran 2008, Cilt:28, Sayı:250,
ODTÜ Matematik Bölümü web sayfası
Ali Doğanaksoy, Matematik Havuzu, Usta Kaptanlar: Cengiz Uluçay, TÜBİTAK Bilim ve Teknik, Mayıs 2013, sy:72.
