HEREKLİ AŞİRETİNİN ANADOLU’DA YERLEŞİM YERLERİ
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Herekli Aşireti konusunda çalışma yapan kendisi de Herikli aşireti mensubu olan Prof. Dr.İsa Özkan yapmıştır.İsa Özkan’ın tespitlerine göre “Herikli Türkmenleri, Ön Asya’ya Batı Türkistan, Horasan ve Azerbaycan yoluyla gelen binlerce Oğuz boylarından biridir. Osmanlı arşiv kayıtlarına göre Herekli Türkmenleriyle ilgili ilk bilgilere 1524 ve 1526 yıllarına ait arşiv belgelerinde rastlamaktayız.
Herikli(Herekli) Türkmenlerinin XVII. ve XVIII. yüzyılda Danimendoğulları ve Boynuincelü Kazaları defterlerine kayıtlı olduğunu görmekteyiz. Bozulus ve Dulkadirli siyasî birliklerinde de adına rastlanılan Herikli Türkmenleri , XVIII. yüzyılda ise artık yerleşik hayata geçmeye başlamışlardır. Selçuklu Devleti'nin kurulmasıyla birlikte diğer Türkmen boylarıyla beraber batıya doğru ilerleyen Herekli Türkmenleri, Anadolu'nun fethinde önemli rol oynadılar.
Herekli Aşiretinin en yaygın olarak Nevşehir Bölgesinde yaşadığı görülmektedir. Nevşehir Merkezde bir mahalle ile 17 köy Herekli Aşiretine mensuptur. Damat İbrahim Paşa döneminde Nevşehir Merkezine Herekli aşireti mensupları yerleştirilmiştir. Nevşehir dışına iskân edilen H e r i k l i l e r , ise Gülşehir, Avanos, Hacıbektaş ve Kozaklı köylerine Kızılırmak’ın yay yaptığı alanda halk arasında “Irmak Bucağı” köyleri diye bilinen Gülşehir ilçesine bağlı Yüksekli, Şahinler (eski adı Kırıklı), Yeşilyurt (eski adı Sığırlı), Karahüyük, Yeşilli (eski adı Kazıklı), Hacılar, ile Hacıbektaş İlçesine bağlı olan Karaburç ile Karaburna adlı sekiz köye yerleştirilmişlerdir.
Herekli Türkmenlerin bir kısmı ise Malya Düzlüğü yakınlarında yine sekiz köye yerleştirilmişlerdir. Bu köylerden Köşektaş, Kızılağıl, Kayaltı (Hacıbektaş İlçesine) Abdi, Cağşak, Boğaziçi (eski adı Karayanalak), Gerce ve Kalecik ise Kozaklı ilçesine bağlıdır. Kalecik’e yerleşen Herikli Türkmenlerinden bir kısmı ise yaklaşık 200-250 yıl önce(Muhtemelen 1835) Acıgöl İlçesi Kozluca Köyü’ne yerleşmişlerdir.
Benimde mensubu olduğum Herekli Aşireti Aşık Memiş önderliğinde köyün kurucusu olmuştur.
Anadolu’nun değişik yerlerinde Herekli adına taşıyan yerler
Sivas Merkez Herekli Köyü: Bu köyde yaşayan ve köyün kurucu olan ailelerin Herekli Aşiretine mensup olmaları sebebiyle köye bu ismin verildiği anlaşılmaktadır.
Bursa Keleş Hereke Köyü(Çayören): Bursa’nın büyükşehir olması ile birlikte mahalle olmuştur.
Tekirdağ Malkara Hereke Köyü: Tekirdağ’ın büyükşehir olması ile birlikte mahalle olmuştur.
Kocaeli Hereke ilçesi; Hereke İlçesinin adının nereden geldiği tartışma konusudur. Bu konu da iki ayrı görüş vardır. İlkine göre isim Bizans İmparatoru "Heraklios"tan geliyor. Diğer bir görüşe göre Hereke, Avşarların "Herikli" aşiretinden türemiştir.
Kırıkkale Delice Herekli Köyü : Delice ilçesine bağlı Herekli diye bir köy mevcuttur.
Adana Yüregir Herekli Mahallesi ; Adana’nın Yüregir İlçesine bağlı Herekli ismini taşıyan bir mahalle bulunmaktadır.
Gümüşhane Kürtün (Kızılcadam) Herikli Köyü; Köyün adı daha sonra Kızılcadam olarak değişmiştir.
Gümüşhane Torul Herek Köyü: Köyün adı kurucularından dolayı aldığı düşünülmektedir.
Herekli Aşiretin bir kısım mensuplarının Anadolu’ya gelmeyerek Orta Asya’ da kaldığı bilinmektedir.
Yararlanılan Kaynaklar
Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Nevşehir ve Yöresi Ağızları, 1994
-Prof. Dr. İsa Özkan; Herikli Türkmenleri ve Herikli Kelimesinin Etimolojisi, 25-29 Eylül 2000 Çeşme , IV Türk Dili Kurultay’ına sunulan bildiri
-Prof. Dr.Necmettin Aygün, Nüfus Defterine Göre; Boynuincelü Aşireti,ttk.gov.tr.belleten ,295
-Doç. Dr. Hasan Yavuzer, Yüksekli Köyü,2020
-Nafi Çağlar, Kızık Boyu, Yalın Yayıncılık,2017
-Feridun Türkmen, Tarihte Kozaklı ve Kalecik,2016
