NEVŞEHİR’İN İL OLMA SÜRECİ
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
TBMM’nde 30 Haziran 1954’de 6429 sayılı bir yasa ile Kırşehir’in ilden ilçeliğe düşürülmesine 39′a karşı 285 oyla karar verilmişti. Niğde iline bağlı ilçe olan Nevşehir, aynı 6429 sayılı yasa ile il yapıldı. Bu yasa 20 gün sonra yürürlüğe girmiştir. İlk vali olarak atanan Fazıl Uybadın 21 Temmuz 1954 tarihinde göreve başlamıştır. 30.04.1953 ila 17.07.1954 tarihleri arasında Ordu Valisi olarak görev yapan Uybadın yeni ile olan Nevşehir’e atanan ilk validir. Vali Uybadın 26.11.1955 tarihine kadar Nevşehir Valisi olarak görev yapmıştır.
Uybadın soyadı aileye Atatürk tarafından verilmiştir. Atatürk ,Mehmet Cemil Bey’e Uybadın soyadını vermiştir. Mehmet Cemil Bey, Nevşehir Valisi Fazıl Uybadın’ın kuzeni, II,III,IV,VVI,VII,VIII Dönem Tekirdağ Milletvekili ve İçişleri eski Bakanı olarak görev yapmıştır.
Fazıl Uybadın 25.11.946 tarihinde Kaymakam iken Mülkiye Müfettişliğine atanmış daha sonra İstanbul Vali Yardımcısı olarak görev yapmıştır. Ordu Valiliği dışında 30.11.1955 ila 23.06.1956 arasında Denizli Valisi olarak görev yapmıştır. Bir süre Merkez Valisi olarak görev yapmış daha sonra emekli olmuştur. Emekli olduktan sonra bir süre İstanbul Barosu avukatı olarak görev yapmıştır.
İlk valilik binası
Nevşehir’de Maarif Vekâleti’nin emri üzerine törenle ile bir lise açılmıştır. İlk ders Sayın Vali Fazıl Uybadın tarafından verilmiştir. Lise 29 Ekim 1954 Cuma günü açılmıştır.
Vali Uybadın İstanbul Vali yardımcısı iken bazı önemli ve tarihsel belgeleri de imzalamıştır. Örneğin “Petrol‐İş Sendikası 11 Eylül 1950 tarihinde İstanbul Akar Yakıt İşçileri Sendikası adıyla kurulmuştur. Çalışma Bakanlığı, İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne bir yazı yazarak, kurucular hakkında bilgi istemiş. İstanbul Emniyet Müdürlüğü de 30.9.1950 gün ve 35818 (41634) sayılı gizli yazıyla sendika kurucuları hakkında bazı olumsuz sözler içeren bilgiyi vermiştir(Yıldırım Koç,27.08.2012 Aydınlık). Bu yazı da Uybadın imzası vardır. Nazım Hikmet ve eşinin takibi konusundaki yazılarda da İstanbul Vali Yardımcısı Fazıl Uybadın imzası vardır(Kürşat Oğuz 18.02.2019 Habertürk)
Nevşehir’in ilk Valisi olarak atanan Uybadın daha önce Valilik yaptığı Ordu’da bir yıl üç ya Denizli Valiliğinde yedi ay gibi kısa sürelerde görev yapmıştır. Nevşehir Valiliği de yaklaşık bir yıl dört ay sürmüştür.
20 TEMMUZ 1954 NEVŞEHİR İL OLDU
Nevşehir, “Muşkara” adlı bir köy iken, Damat İbrahim Paşa’nın imar çalışmalarından sonra 18. yüzyılda Osmanlı Türkçesi'nde "yeni kent" anlamına gelen bugünkü Nevşehir adını almıştır.
Nevşehir, TBMM’de 30 Haziran 1954 de kabul edilen 6429 sayılı yasa ile 20 Temmuz 1954 tarihinde il haline getirildi . Kırşehir ve Kırşehir'e bağlı Mucur, Avanos, Hacıbektaş (1945'te ilçe oldu), Kayseri'ye bağlı Ürgüp (1935'te ilçe oldu), Niğde'ye bağlı Arapsun (1948'de Gülşehir adını aldı) Nevşehir'in ilçeleri haline getirildi. Kozaklı ve Hamamorta köyleri Avanos'a bağlı birer köy iken birleştirilerek 1954'te Kozaklı adıyla ilçe olarak Nevşehir'e bağlandı. Kırşehir 1957'de tekrar il yapılınca Mucur ilçesi ile beraber Nevşehir'den ayrıldı. “Melegübü” ismi ile anılan bir bucak merkezi olan Derinkuyu, 1 Nisan 1960'ta ilçe durumuna getirildi. Acıgöl kasabası ise 4 Temmuz 1987'de ilçe olmuştur.
Nevşehir'de, 2021 resmi verilere göre 8 İlçe(merkez ilçe dahil), 23 belediye, bu belediyelerde 116 mahalle, ayrıca 153 köy bulunmaktadır. İlk vali olarak atanan Fazıl Uybadın 21 Temmuz 1954 tarihinde göreve başlamıştır. Daha önce Ordu Valisi olarak görev yapan Uybadın yeni il olan Nevşehir’e atanan ilk validir. Vali Uybadın 26.11.1955 tarihine kadar Nevşehir Valisi olarak görev yapmıştır. Nevşehir il olduğunda dönemin belediye başkanı Azmi Durukanlı’dır.
Kuruluşundan bu yana halen görevde bulunan valimiz dahil 34 vali görev yapmıştır. Akşam Gazetesi Konya Muhabiri Edip Ali Baki (Dr.Haluk Nurbaki’nin babasıdır),14 Temmuz 1954 Tarihli Akşam Gazetesindeki yazısında il olmaya hazırlanan Nevşehir’i anlatmaktadır.
Kırşehir Vilâyetinin kaldırılmasına ve Nevşehir Kazasında (Nevşehir) adıyla yeni bir vilâyet kurulmasına dair kanun için 30 Haziran 1954 günü yapılan oylamada, 39 ret oyuna karşı 259 kabul oyu ile kabul edilir. 237 Milletvekili ise oylamaya katılmamıştır. Hayır oyu verenler Nevşehir’in olmasına karşı değil ancak Kırşehir’in ilçe olmasına karşı oldukları için hayır oyu vermişlerdir.
Nevşehir’in il olması ile Kırşehir’in ilçe yapılması talihsiz bir rastlantı olarak aynı kanunla yapılmıştır. Üç yıl sonra Kırşehir tekrar il yapılmış ve Nevşehir’e bağlanan Mucur ilçesi tekrar Kırşehir’in ilçesi olmuştur.
Vilayet olmanın kuşkusuz pek çok getirileri vardır. Önemli olan bu getirilerin iyi bir şekilde kullanılıyor olabilmesidir.
Tüm Nevşehirlilere düşen görev şehirlerini daha iyi bir konuma taşımak olmalıdır.
Uybadın ailesi köklü bir ailedir. Ankara’da sahip oldukları köşk yıkılmış yerine halen Kızılay’da bulunan Emek İşhanı yapılmıştır.
Halep Fırkası Kumandanı Hacı Ahmet Muzaffer Paşa ve Ayşe Nimet Hanım oğlu Fazıl Uybadın Mülkiye mektebi mezunudur. Fazıl Uybadın 17 Nisan 1972 tarihinde vefat etmiş ve cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığında toprağa verilmiştir.
