AK HİNDİBA- Chondrilla intybus.
Hindiba türleri yöremizkde caddelere, sokaklara kadar yayımış durumdadır. Hele kara hindiba özellikle çimlendiren ve sulaması yalan çayırları mesken tutmuştur. Bir zamanlar en gözde olan özellikle Ak Hindiba Chondrilla intybus bitkisi günümüzde artık tanınmamaya başlamıştır.
Ak hindiba nın isimleri; Yabani hindiba, mavi hindiba, Çıtlık, çengel sakızı olarak da bilinmektedir. Ak hindiba nın bilinen 10 kadar da alt türü blnmaktadır.
Akhindiba ve yaprağı.
Hindiba adı bitki anlatımında birden çok bitkiye de ad olmuştur. Hindiba adı arapça kökenlidir. Billeşik gillerden, yaprakları haşlanarak yada salata olarak yenile bilen, birkaç yıllak otsu bir bitkidir. Kara kavuk da( Eğichorium endivia) bir hindiba türüdür.
Kökleri iğ şeklinde etli ve damarsızdır. Gövdesinden 1,5 metrelere kadar boğumsu fışkınlar verir. Fışkınların boyu, çiçeklerin sayısı ve durumu bitkinin suya ulaşımı ve yerini beğenmesiyle doğru orantılı olduğuna inanıyorum. Ya değilse bu bitki yetişmek ve hayatta kalmak için hatırı sayılır inatçı bitkilerdendir. Bu yüzden bahçelerde ve peyzajda kullanılacak olursa güzellikleri kat kat artacaktır. Bu fışkınlardan açık mavi renkli çiçekler verir. Öğleden sonra solmuş gibi görünen bu çiçekler ertesi sabah yine tüm güzelliklerini sergilemeye devam eder. Bu arada ak hindiba nın hatırı sayılır bir arıcı bitki olduğunu da söylemek gerekir. Çiçek açma mevsimi ise Temmuz- Ağustos aylarıdır. Başka bir deyişle arıcı bitkilerin pek çoğunun kuruyup gittiği günlerdir.
Kara hindiba bitkisi ve çiçekleri.
Ekşi ve kendine has lezzeti olan yaprakları salata ve yemeklere katılmak üzere bazı yöresel pazarlarda satılmaktadır.
Bu bitkinin kökünün sütünden sakız da yapılmaktadır. Tüm hindiba türlerinin sütü vardır. Kara kavuk ve Ak hindiba sütünden sakız yapılırken, kara hindibanın sütünden sakız yapılıp yapılmadığını duymadım. Ayrıca tüm hindiba türleri aynı amaçlarla kullanıldığı için, isimleri ayrı da olsa halkımız tarafından karıştırıldığına inanıyorum. Kara hindibanın kitaplarda ve sosyal medyalarda daha çok ele alındığı için ötekilerden bir adım önde durduğu da bir gerçektir.
Ak hindi ba ve kara hindibanın kökleri kavrularak kahve değirmenlerinde çekilmek suretiyle Avrupa’da kahve yerine kullanılmaktadır. Kendim kara hindiba kökünden kahve yaptığımda hazır kahvenin içine karıştırmıştım.
Bitki toniği kuvvetlendirici, kan temizleyici, yemekleri hazmettirici, idrar söktürücü, yara iyileştirici, sakinleştirici mikrop öldürücü özellikler taşımaktadır.
Bedende olan yangıları azaltma etkileri vardır. Siyatik ağrılarındasıcak lapaları ağrıyan yara koyulur. Toprak üstü kısımları demlenip, soğutulmuş hali cinsel bölgelerde kaşıntılarda kullanılmıştır. Kökünden akan süt birktirilip kurutulursa yemeklerden sonra sindirime yardımcı olmaktadır.
Akhindiba çayı.
Bu bitki yüksek oranda potasyum ve lif içermektedir. Tüm bunlar göz önüne alınırsa bitkinin şifa yönünün kuvvetli olduğu da ortaya çıkmaktadır. Hindibaların genel faydalarını maddeler halinde özetleyecek olursak.
- Kozmetikte de yararlanılan hindiba cildi temizleyip yenilemeye yardımcı olmaktadır.
- Karaciğer ve safra kesesi rahatsızlıklarında yardımcı bir bitkidir.
- Kanı temizler idrar ve ter atımını kolaylaştırır. Bu durumda toksinlerin atılıp vücudun direncinin artması demektir.
- Reflü, mide yanması, hazımsızlık gibi rahatsızlıklarda da bu bitkiden yararlanılmaktadır.
- Hindiba doğal bir lif kaynağı olduğu için tüm sistem sağlığına iyi gelmektedir.
- Kireçlenmee sebebiyle oluşan ağrıları hafifletmek için hindiba çayı içilmektedir.
- Hindiba kanser oluşumuna karşı önleyici bitkiler arasında yer almaktadır.
- Çayı tokluk hissi verdiği için tercih edilmektedir.
- Şeker hastaları için önerilmektedir.
Ak hindiba çiçekleri.
Hindibanın kullanımı
Hindiba türleri birbirine benzemektedir. Bunları birbirnden ayırmak için ufak tefferutlara bakmak gerekir. Çiçek rengi bakımından kara kavuğu ve kara hindibanın çiçekleri sarıdır. Ak hindibanın çiçekleri mavidir. Kara kavuğu ve akhindiba nın bitki yapısı silindirik ve uzundur. Kara hindibanın yapısı kısa ve rizomları boru şeklindedir. İmam kavuğu ve ak hindibanın kökleri sonradan sakıza dönüşe bilen reçineler içerir. Kara hindibanın kökleri yıkanıp, temizlenip kavrulunca Hindiba kahvesi elde edilir. Bu kahve ya bilinen kahveye katılır yada kendisi kahve yapılıp içile bilir.
Tohum yapısı paraşüte benzer. Rüzgar önünde çok uzak mesafeler kat edebilir. Mavihindiba olsun, kara kavuk olsun yetiştirmek zor değildir.
Kara hindiba çiçek ve tohumları
Akhindiba nın tarihte ve kültürümüzdeki yeri.
Bostanlara ekerler ve yerlermiş. Adına güneğik derlermiş.
Anadolu’da göz şikayetleri, menenjit, ağızdan kontrolsüz salya gelmesi, karaciğer hastalıkları, dalak, böbrek hastalıklarına, saç kıran, boğaz ağrısı kulunçtan tutunda kuduzdan melenkoliye kadar pek çok rahatsızlıkta kullanılırmış.
Gelensel tıpda, her yaprağında cennete ait bir damla su olduğuna inanılırmış.
Yöremizde siğile karşı kar dikeni ile yapılan seremoni, akhindiba ile sıraca hastalığıına karşı uygulandığı yerler vardır.
Hepinize sağlıklı ve mutlu günler dilerim.
