BİZİM KÖY,MAHMUT MAKAL VE DEMİRCİ KASABASI
Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ
Gülağaç İlçesi tıpkı Acıgöl ilçesi gibi sonradan ilçe olmuş ve Nevşehir’in Acıgöl ilçesi ile sınırı olan Aksaray iline bağlı bir ilçedir. 1940 lı yılların sonunda 1950 li yılların başında Aksaray İlçesine bağlı(o zaman ilçe idi) Demirciköy Türk ve dünya basınında en çok tanınan köylerin başında gelmekte idi. Bu köyde doğan öğretmen Mahmut Makal Bizimköy diye bir kitap yazmış, son derece yalın ifadelerle köy yaşından kesitler sunmuştu. Kimi edebiyat eleştirmelerince bu kitap “Köy edebiyatının başlangıcı” da sayıldı. Bizim Köy kitabı birden ünlendi Mahmut Makal’ı hem dünyaya tanıttı hem de ceza almasına neden oldu.
Bizimköy Mahmut Makal’ın “ünlü bir yazar” olmasını sağlayan kitaplarından birisi olmuştur. 1950 li yıllarda DP nin baskıcı döneminde sade bir dille köy yaşamının anlatılması ve bunun kitaplaştırılması cezalandırılmak için yetmiştir .Bizimköy kitabını okudukça sanki çocukluğumu ve kendi köyümü hatırlar gibiydim. Zira Demirciköy ile benim doğduğum köy arasında 50-60 KM mesafe vardı.
Demirciköy Nevşehir-Aksaray yol güzergahında Saratlı, Süleyman Hüyüğü,Camiliören vb. gibi komşu köylerle sınır olan bir Aksaray Kasabasıdır. Demirci’nin kuruluşu 17 yy. dayanır. Bölgeye gelen ve Hacı Ali ismi ile anılan bir demirci bu bölgede seyyar olarak demircilikle uğraşır. Civarda göçebe olarak yaşayan ailelerin demir işlerini yapar. Demirci ustasının yanına gidip gelenler bölgeye “Demirci” ismini takmıştır. Demirci Kasabası çoğu Orta Anadolu köyleri gibi eski taş evleri ile de ünlüdür. Korunması gereken bu taş evlerinde kaderine terk edildiği açıktır.
Mahmut Makal, 1 Ocak 1930 tarihinde Aksaray’ın Demirciköy’ünde doğdu . İlköğrenimini köyünün okulunda tamamladıktan sonra 1943 yılında İvriz Köy Enstitüsü'ne başladı. 1947'de enstitüden mezun olunca Aksaray'a bağlı Nurgöz köyünde 6 yıl öğretmenlik yaptı. Meslek hayatı 17 yıl sürdü. Kitapları ve düşünceleri yüzünden mahkemelerde yargılandı ve bir müddet cezaevinde yattı. Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından müfettişliği elinden alınarak tekrar öğretmenlik statüsüne indirildi ve Sağırlar Okulu'na atandı. Eserlerinden bazıları Almanca, Rusça, Fransızca, İngilizce, Macarca, İtalyanca, Bulgarca, Lehçe, Romence, Farça ve İbranice gibi çeşitli dillere çevrildi. Makal 1967'de Unesco tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi(Wikipedi).
Yazın yaşamına 1948’de Varlık dergisinde başladı. Kitapları da Varlık Yayınevi’nce yayımlandı. Bakanlık, eğitim teknikleri öğrenimi ve araştırmaları için 1962’de bir yıl İngiltere’ye yolladı. 1964-1965 öğretim yılında, Paris’te Avrupa Sosyoloji Merkezi’nde sosyoloji okudu. 1971-1972 öğretim yılında Venedik Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı dersi verdi.
(Mahmut Makal ve babası,1943)
Mahmut Makal ile tanışmamız üniversite öğrenciliği yıllarımda Ankara’da yayınlanan Öğretmen Dünyası Dergisinde olmuştur. Fiziki görünüm olarak ve konuşma tarzı olarak oldukça sert bir mizaca sahip insandı. Dostluk ilerledikçe o sert görünümden ince bir olgunluk ortaya çıkıyordu. Daha sonraki yıllarda etkinliklerde onu eşi Naciye Makal ile birlikte görüyordum. Daha sonra oğlu SBF de öğretim üyesi olan Prof. Dr. Ahmet Makal ile de tanışma fırsatım olmuştur.
Köy Edebiyatı türünde çok sayıda eseri olan Mahmut Makal Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinde uzun süreli bir tedavi görmüş ve 09.08.2018 tarihinde Ankara’da vefat etmiştir. Köy Enstitüsü mezunu öğretmenlerden çok sayıda yazar ve şair çıkmıştır. Mahmut Makal’da bunlardan birisidir.
İlk kitabı “Bizim Köy” ile özdeşleşen Mahmut Makal'a ve kitabına bir şiirinde Bedri Rahmi Eyüboğlu şöyle atıfta bulunmuştu:
“Herifçioğlu Sen Mişel'de koyvermiş sakalı
Neylesin bizim köyü, nitsin Mahmut Makal’ı”
Aksaray, Nevşehir, Niğde Kırşehir, Yozgat ve Kayseri komşu illerin kültürleri, gelenek ve görenekleri de birbirine çok benzemektedir.
Makal hakkında yerli ve yabancı basında onlarda yergi ve övgü yazısı bulmanız mümkündür. Makal, Ortanadolu Anadolu’nun muhafazakar halkının sessiz çığlığıdır.
Eserleri
· Bizim Köy 1950, 1966 UNESCO ‘Dünya Kültürüne Hizmet Ödülü’
· Köyümden, 1952 (Hayal ve Gerçek adıyla 1957'de yeniden basıldı)
· Memleketin Sahipleri, 1954
· Kuru Sevda, 1957
· 17 Nisan, 1959
· Köye Gidenler, 1959
· Kalkınma Masalı, 1960
· Eğitimde Yolumuz Nereye, 1960
· İplik Pazarı, 1964
· Kamçı Teslimi, 1965
· Ötelerin Havası, (1965
· Halktan Ayrı Düşenler (1965)
· Köpeksiz Köy(1965)
· Yer Altında Bir Anadolu, 1968)
· Bu Ne Biçim Ülke, 1968
· Zulüm Makinesi-Öğretmen Kıyımı, 1969
· Kokmuş Bir Düzende, 1970
· Açlık Pınarı, (1973)
· Değişenler (Bizim Köy, 1975), 1977 Türk Dil Kurumu ödülü
· Karanlığı Zorlayanlar, 1976
· Köy Enstitüleri ve Ötesi, 1979
· Bir İşçinin Günlüğünden, 1980
· Hayal ve Gerçek-Değişenler (1987)
· Ağlatı (Denemeler, 1989)
· Faust'un Dediği (1990)
· Anımsı Acımsı (1990)
· Bakırdaki Kıvılcım(1992)
· Köy Enstitüleri ya da Deli Memedin Türküsü (1993)
